هم چنان که فعالیت‌های کشاورزی و نیز ساختوسازهای اخیر از سوی دانشگاه آزاد مرودشت در حریم تخت‌جمشید و مهم‌تر از همه سپری کردن تعطیلات آخر هفته در جوار این محوطه باستانی بدون توجه به ضوابط میراث فرهنگی، محوطه منحصر به فرد استان فارس در کشورمان را نیز با خطری جدی روبه‌رو ساخته است.
در مطلب پیش رو که گزارش سفر «اندریا نوس» خبرنگار روزنامه «سایت» آلمان طی 2هفته گذشته به کشور مصر است گشتی کوتاه خواهیم داشت در محوطه باستانی اهرام در مصر که در پی می‌آید.
درون گودال نسبتا کوچکی که در پای یکی از مشهورترین اهرام مصر کنده شده است مرد جوان تنومندی به چشم می‌خورد که طارق نام دارد. وی این انبار را که در حدود نیم متر عمق دارد با بیل خویش در این بیابان شنی کنده است. این مرد 19 ساله که هم‌اکنون مشغول شکستن تکه‌های بزرگ یخ است خرده‌های یخ را درون سطلی می‌ریزد که با بطری‌های آب و قوطی‌های نوشابه پر شده است.
وی هر چند دقیقه یکبار مکث کوتاهی کرده و عرق پیشانی‌اش را پاک می‌کند. روزهایی که آسمان در دمای بیش از 40 درجه از شدت گرما برق می‌زند نوید بخش روزی خوب برای طارق است. چندمتر دورتر از گودال طارق، گروهی از گردشگران از اتوبوس خود پیاده شده و بلافاصله با پای پیاده شروع به گردش به دور اهرام می‌کنند. همگی آنها مجهز به کلاه آفتابی، دوربین عکاسی و راهنمای سفر هستند. تنها چیزی که اغلب این گردشگران به همراه ندارند آب نوشیدنی است.
اما گویا تشنگی آنها مدت‌هاست که گرسنگی طارق را برطرف می‌کند. طارق می‌گوید: اغلب گردشگران نمی‌دانند که قیمت این بطری‌های آب در مغازه تنها یک پوند است. او هر بطری آب نیم لیتری را به 10 برابر قیمت مغازه به گردشگران می‌فروشد. و باوجودی‌که مجبور است اغلب اوقات به‌دلیل عصبانیت گردشگران مصری قیمت بطری‌ها را تا 5 پوند پایین بیاورد با این حال شکایتی ندارد چرا که طارق از روستایی در جنوب حاشیه بیابان، جایی که تنها شغل اهالی آن کار در مزرعه است آمده.
او می‌داند که با کار در مزرعه نمی‌تواند زندگی پدر، مادر و 6 خواهر و برادر خود را اداره کند اما در اینجا در جوار اهرام او روزانه 160 پوند - معادل 20 یورو- درآمد دارد این مبلغ تقریبا یک چهارم درآمد ماهانه یک معلم در مصر است. سفر به اهرام برای بسیاری از گردشگران به منزله نقطه عطف فرهنگی سفرشان به مصر محسوب می‌شود. این بناهای 4هزارساله فراعنه تنها عجایب هفتگانه باستانی به شمار می‌روند که برای حیرت انسان امروزی به جای مانده اند، به‌ویژه مجسمه ابوالهول که با ابهت چشمگیری در مقابل هرم میانی قد برافراشته است.
این مجسمه شیر با سر یک فرعون که مدت‌هاست نمی‌تواند مانع از ساختوسازهای روزافزون قاهره در مسیر اهرام شود روزگاری برای حفاظت دنیای مردگان از گزند مزاحمین ساخته شده بود. طارق تنها کسی نیست که زیر نگاه‌های سنگی ابوالهول در کمین رسیدن به تجارتی پرسود با گردشگران نشسته است بلکه سرو صدای ناهنجار صدها فروشنده دوره گرد نان کنجدی، جواهرآلات ارزان قیمت، عینک‌های آفتابی و هرم‌های پلاستیکی - برای زنده ماندن در کشوری که از هر 2نفر یکی با کمتر از 2 دلار در روز روزگار می‌گذراند- آشفتگی آزارنده‌ای را برای گردشگران ایجاد کرده است، به‌ویژه که به سختی می‌توان از چنگ شتربانان سمجی که با سد راه گردشگران آنها را به اجبار سوار بر شترهایشان می‌کنند، خلاص شد.
حصار امنیتی محافظ
صنعت گردشگری مصر یکی از مهم‌ترین منابع ارزی این کشور محسوب می‌شود. در سال 2007 بیش از 10 میلیون گردشگر در حدود 10 میلیارد دلار وارد این کشور کرده‌اند. تا سال 2014 نیز طبق پیش‌بینی کارشناسان 16 میلیون گردشگر به مصر سفر خواهند کرد. برای تحقق این هدف برنامه‌های راهبردی بسیاری در دست اقدام قرار گرفته است. یکی از این برنامه‌ها ارتقای توریسم فرهنگی به‌منظور ایجاد تسهیلات بیشتر برای گردشگران است.
علاوه بر آن برنامه‌هایی نیز به‌منظور حفاظت اصولی از آثار باستانی این محوطه در مقابل سارقان مقبره‌های فراعنه، گردشگرانی که از اهرام بالا می‌روند و نیز مصری‌هایی نظیر طارق که در محوطه میراث فرهنگی جهان برای ذخیره بطری‌های خود انبار زده‌اند در نظر گرفته شده است. به گفته مدیر بخش اهرام‌شناسی مصر، اولین و مؤثرترین گام برای رسیدن به این اهداف در آینده، برداشته شده است. گفتنی است از چندی پیش یک حصار امنیتی یکسره به طول 5/18متر محوطه اهرام را در محاصره قرار داده است. امکان عبور از این دیوار که 6متر ارتفاع دارد تقریبا غیرممکن است، علاوه بر آن 200 دوربین مدار بسته نیز بر بالای این حصار به چشم می‌خورد.
این دیوار حفاظتی ورود به محوطه اهرام را تحت کنترل قرار می‌دهد به‌ویژه که با امتداد این دیوار از سمت شرق این محوطه درست در پای مجسمه ابوالهول، ادامه رشد ساختوسازهای مسکونی در مسیر اهرام نیز متوقف می‌شود. تابلوهای راهنمای ورودی اهرام، جایی که تا‌کنون تنها یک باجه بلیت فروشی ساده وجود داشت نیز نوید بخش اقدامات مؤثرتری است. هر چند که بلیت‌های الکترونیکی هنوز ایجاد نشده‌اند اما شاید بزرگترین سعادت گردشگران ساخت یک دستشویی عمومی است(!) که برای نخستین بار در این محوطه احداث شده است.
به گفته مدیر اهرام شناسی مصر همه این اقدامات تنها آغاز راه است چرا که تا 2سال آینده می‌بایست کار احداث دروازه مرکزی جدید در فاصله چند کیلومتری اهرام نیز به پایان برسد. به این ترتیب گردشگران به جای آنکه با شتر یا درشکه برای بازدید اهرام برده شوند در یک محوطه مرکزی خاص بازدیدکنندگان، مورد استقبال قرار می‌گیرند. مصری‌ها نیز به جای آنکه با سفرهای خانوادگی به پای اهرام، تصویر این محوطه باستانی را خدشه‌دار کنند از میدان مرکزی به‌عنوان محل پیک‌نیک استفاده خواهند کرد. مدیر بخش اهرام شناسی اظهار داشت: این محوطه می‌بایست دوباره به همان شکل نخستینی که از فراعنه
به جای مانده دربیاید.
اما از آنجا که از مصرف کوکاکولای باستانی در این محوطه چیزی به جای نمانده است لذا طارق هم در نهایت به همراه همه یادگاری فروشان، شتربانان و متکدیان دیگر اجازه ورود به محوطه اهرام را نخواهد داشت؛ البته منطقه دیگری بیرون از حصار در اختیار آنها قرار خواهد گرفت. به گفته رئیس کمیسیون باستان‌شناسی مصر عبور و مرور مردم کشورش در محوطه اهرام که بی‌شباهت به باغ وحش نیست از این پس پشت نرده‌ها صورت می‌گیرد.
طرح‌های در دست اقدام در این محوطه باستانی نه تنها تهدیدی برای کارگران روز مزد گردشگری است که با شلوارهای جین رنگ و رو رفته و دمپایی پلاستیکی به دست و پای گردشگران می‌پیچند که برخی از اعضای خانواده‌های ساکن در منطقه «نزلت سمان» نیز خود را قربانی این اقدامات می‌دانند. این افراد نسل‌هاست از راه گردشگری زندگی می‌کنند. برخی از آنها نیز در این میان ثروت انبوهی را به جیب زده‌اند. اسامه قونایم یکی از این افراد است وی با نگاهی خشم آلود به ساخت و ساز‌های اخیر، در مقابل اصطبل اسب‌های خود در یک صندلی پلاستیکی نشسته است.
هیچ‌کس نمی‌داند که این مرد تنومند 40 ساله پس از تحصیل در دانشگاه آمریکایی قاهره در رشته اقتصاد صنعتی، 2 مغازه یادگاری فروشی خود را در آمریکا تعطیل کرده تا اصطبل پر درآمد پدرش را اداره کند. اما از زمانی‌که حصار حفاظتی از مقابل اصطبل وی عبور کرده او بسیاری از مشتریان خود را از دست داده است. وی می‌گوید تا پیش از ساخت این دیوار ما 160 اسب در پانسیون داشتیم اما اکنون این تعداد به 40 اسب کاهش یافته است، چرا که صاحبان اسب ترجیح می‌دهند به اصطبل‌هایی بروند که یک در ورودی مستقیم به بیابان داشته باشد.
وی با نگاهی شیطنت‌آمیز به دیوار حفاظتی ادامه می‌دهد: البته در مقابل دادن یک «پول چای» به نگهبانان دیوار می‌توان راهی برای ورود اسب‌ها به محوطه اهرام ایجاد کرد. این در حالی است که از 2هفته پیش 2 افسر جدید دیگر بر فراز دیوار، اجازه ورود به این محوطه را غیرممکن کرده‌اند. قونایم در حالی‌که آه عمیقی می‌کشد می‌گوید: اگر این وضع ادامه پیدا کند من باید کارم را تعطیل کنم. برای پسر 18 ساله خود نیز او آینده روشنی را از کار در اصطبل پیش‌بینی نمی‌کند و معتقد است که پسرش باید حقوق بخواند و یا پلیس شود به جای آنکه به کسب درآمد از طریق گردشگری بپردازد.
پارک تفریحی خدایگان آمون!
کارشناسان گردشگری مصر معتقدند بازگشایی موزه جدید مصر در نزدیکی اهرام تا سال 2011، صنعت توریسم قاهره را با رشد قابل توجهی مواجه خواهد ساخت. تا‌کنون بزرگترین مجموعه جهانی هنر فراعنه در یک ساختمان تاریخی پوشیده از گرد و خاک در مرکز شهر قاهره به نمایش درمی‌آمد. اشیای این موزه که از زمان بازگشایی آن از 100 سال پیش تا‌کنون کوچکترین تغییری به‌خود ندیده است با چینشی نافرم در فضایی خشک و بی‌احساس به دور از هرگونه جلا و درخششی قرار گرفته‌اند. شاید تنها دلیل تاثیرگذاری اشیای این موزه فراوانی آن باشد به‌ویژه که گنجینه عظیم و مشهور آرامگاه توتان خامون نیز در میان این آثار به چشم می‌خورد.
با این وجود این ساختمان روزانه بیش از 100هزار بازدیدکننده را به سوی خود می‌کشاند. به گفته کارشناسان، موزه جدید می‌بایست با مدرن‌ترین تکنیک‌ها احداث شده و در حدود 150 هزار قطعه شیء را در فضایی پرنور به نمایش درآورد. ساختمان عظیم موزه جدید با نمای ورودی قد برافراشته از سنگ رخام از نقاط مختلفی با یک محور چشم‌انداز در فاصله 2کیلومتری اهرام بازگشایی خواهد شد. احداث چندین مغازه و رستوران به مساحت 7هزار کیلومتر مربع نیز جزو این طرح است.
کارشناسان مصری معتقدند که برنامه‌های در دست اقدام حاکی از شکل‌گیری و تثبیت یک توریسم فرهنگی جدید با ساختاری کاملا مدرن است که به لحاظ تکنیکی نیز در بالاترین سطح کیفی قرار دارد، ضمن آنکه طبق تصمیمات اخیر ترتیبی داده خواهد شد که دیگر از هرج و مرج روزانه در محوطه اهرام و به‌ویژه در شهر‌های توریستی مجاور آن اثری به جای نماند. یکی از این شهرها، شهر ساحلی «لوکسور» و روستای فقیر آن «گورنا» است؛
روستایی که طبق طرح‌های جدید هم‌اکنون در چند قدمی نابودی قرار دارد و از این پس دیگر خانه‌های نه‌چندان تمیز، بندهای پر از لباس و کوچه‌های نامرتب این روستا نگاه گردشگران را آزار نخواهد داد. در خود شهر لوکسور نیز خیابان‌ها با نمایی یکسان باز‌سازی شده‌اند، بازارهای سنتی تخریب شده و با مراکز خرید پر زرق و برقی جایگزین شده‌اند. هر چند این شهر تاریخی ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو(به‌دلیل دارا بودن معبد خدایگان آمون) منظم‌تر از سابق شده است اما بسیاری از دوستداران فرهنگ و هنر مصر معتقدند ساخت و ساز‌های اخیر، این شهر را به یک پارک تفریحی مصنوعی و بی‌روح تبدیل کرده است.
این در حالی است که تغییرات اخیر شهر لوکسور از سویی نیز به سود برخی ساکنان بومی این منطقه شده است. ناسمی قونایم برادرزاده قونایم اصطبل‌دار، که یک رستوران در خیابان اهرام قاهره دارد یکی از این افراد است. نزدیک ظهر 4اتوبوس سفری جلوی رستوران وی پارک می‌کنند. این اتوبوس‌ها حامل گردشگرانی از روسیه و ایتالیا هستند که به طبقه اول رستوران راهنمایی می‌شوند. ناسمی قونایم که با حالتی بی‌خیال و با پیراهنی آستین کوتاه به یکی از میز‌های رستوران خویش تکیه داده است، می‌گوید: ما زمانی می‌توانیم تعداد گردشگران خود را افزایش دهیم که زیرساخت‌ها را مدرن کرده و ساختار مؤثرتری بدان ببخشیم.
رستوران ناسمی که کمی قبل از در ورودی به اهرام، مستقیم در 6 قدمی خیابان اصلی شهر واقع شده از تغییرات اخیر سود می‌برد. وی با ابراز خوشایندی از چشم‌انداز جدید محوطه اهرام در ادامه سخنانش چنین می‌گوید: اگر ساختمان موزه هم در اینجا بنا می‌شد گردشگران مجبور نمی‌شدند که از شهر عبور کرده و وقت خود را در راه بندان طولانی آن تلف کنند. به‌دلیل راه بندان شهری، گروه‌های گردشگری بسیار دیرتر از موعد مقرر به رستوران ناسمی می‌رسند. برای مثال اگر زمان ورود خود را به رستوران ساعت 1 اعلام کرده باشند حداقل 1 ساعت بعد وارد رستوران می‌شوند، به این ترتیب بسیاری از برنامه‌های ناسمی هم به‌هم می‌ریزد.
zeit.de