به گزارش همشهری آنلاین، در شرایطی که رسانه‌های غربی در روزهای اخیر تلاش کرده‌اند اقدام اخیر آمریکا در بازگرداندن بخشی از معافیت‌های تحریمی برنامه هسته‌ای ایران را برجسته کرده و آن را تسهیل‌کننده دستیابی به توافق در مذاکرات وین و اقدامی «اعتمادساز» در این مورد عنوان کنند، اما واقعیت این است که این اقدام در حوزه تحریم‌های وضع شده علیه کشورمان کارکرد ویژه‌ای ندارد.
از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد تصمیم‌سازان کاخ‌سفید با این اقدام قصد دارند از فشارهای سیاسی ناشی از تناقض‌های عملی در قبال احیای توافق هسته‌ای سال۲۰۱۵ بکاهند و با فرار به‌جلو، تیم مذاکره‌کننده کشورمان در وین را تحت‌فشار قرار داده و بازی «مقصرنمایی ایران» را در فاز جدیدی پیگیری کنند؛ موضوعی که ابوالفضل ظهره‌وند، عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان و سفیر سابق ایران در ایتالیا و افغانستان نیز آن را تأیید می‌کند و معتقد است آمریکایی‌ها در شرایط کنونی راهبرد «فرار به‌جلو» را درپیش گرفته‌اند و قصد دارند مذاکره‌کنندگان کشورمان را در وین تحت فشار قرار دهند. در ادامه گفت‌وگوی همشهری با ظهره‌وند را می‌خوانید:
باتوجه به شرایط کنونی مذاکرات در وین، آمریکایی‌ها از بازگرداندن بخشی از معافیت‌های تحریمی برنامه هسته‌ای ایران چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟
معتقدم با توجه به تحولات جاری در حوزه مذاکرات هسته‌ای در وین، آمریکایی‌ها از اعمال بخشی از معافیت‌های تحریمی برنامه هسته‌ای کشورمان، ۲هدف عمده را دنبال می‌کنند؛ آنها از یک‌سو می‌کوشند تیم مذاکره‌کننده کشورمان را در وین تحت‌فشار قرار دهند و درمسیر تحقق مطالبات بحق کشورمان سنگ‌اندازی کنند و ازسوی دیگر روی افکار عمومی کشورمان هم تأثیر بگذارند. درمجموع اینگونه به‌نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها با انجام این دست از اقدام‌ها بیشتر قصد دارند شرایط موجود را به‌نوعی آزمایش کنند تا ببینند که چگونه می‌توانند اهداف خود را در زمینه چگونگی احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵عملی کنند.
تلاش آمریکایی‌ها برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی کشورمان چگونه عملی می‌شود؟
آمریکایی‌ها درواقع می‌کوشند با القای این فکر که اقتصاد ایران با برجام گره خورده‌است، افکارعمومی و درنهایت تصمیم‌سازان سیاسی کشور در این حوزه را تحت‌تأثیر قرار دهند تا کشورمان از مواضع اصولی خود که در این دور از گفت‌وگوها اتخاذ کرده‌است، کوتاه بیاید. متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد بودیم که اقتصاد کشور توسط برجام و برخی سیاست‌های اعمال شده در گذشته، به‌نوعی «شرطی» شده‌است؛ به‌عنوان مثال با اعلام خبر اعمال برخی معافیت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای کشورمان ازسوی آمریکا، شاهد کاهش قیمت دلار در بازار بودیم یا اینکه طی ۲،۳ روز اخیر قیمت طلا کاهش پیدا کرد. آمریکایی‌ها درواقع تلاش می‌کنند اینگونه القا کنند که اگر ایران با هر شرایطی به توافق تن دهد، شاهد گشایش اقتصادی در همه زمینه‌ها خواهیم بود و این موضوع به افکار عمومی به‌نوعی شکل می‌دهد؛ آمریکایی‌ها روی این موضوع حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. این درحالی است که معافیت‌های اخیر از لحاظ کارکردی، بیش‌از اینکه گرهی از مشکلات ایران بگشاید، بیشتر در حوزه موارد مرتبط با خودشان است.
این معافیت‌ها چه کارکردی برای خود آمریکایی‌ها دارد؟
درواقع با اعمال این معافیت‌ها، کارشناسان آنها به تأسیسات ما دسترسی پیدا می‌کنند و تاحدودی می‌توانند نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ما برآورد روشن‌تری داشته‌باشند؛ بنابراین حضور شرکت‌های خارجی در تأسیسات بوشهر و اراک بیش‌از اینکه برای جمهوری‌اسلامی ایران منفعت داشته باشد، به سود خود آنهاست.
این معافیت‌ها چگونه می‌تواند به ابزاری برای فشار به تیم مذاکره‌کننده کشورمان ازسوی آمریکایی‌ها تبدیل شود؟
آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند با استفاده از برگ جدید خود که در روزهای اخیر رو کرده‌اند، به تیم مذاکره‌کننده کشورمان در وین فشار مضاعفی وارد کنند که از تحقق مطالبات درنظر گرفته شده کوتاه بیاید. ازسوی دیگر قصد دارند به مذاکره‌کنندگان کشورمان این پیام را ارسال کنند که چنانچه خواسته‌ها و مطالبات خود را تعدیل نکنید، اقتصاد ایران دچار مشکلات اساسی می‌شود و افکارعمومی نیز دچار شبهه خواهد شد. درمجموع معتقدم اقدام اخیر ایالات‌متحده، بیش‌از یک «بازی سیاسی» نیست و آنها قصد دارند در شرایط کنونی تست‌هایی انجام دهند و برآورد کنند که با توجه به تحولات به‌وقوع پیوسته در این عرصه، تا چه میزان می‌توانند اهداف خود را در چگونگی بازگشت به توافق هسته‌ای سال۲۰۱۵عملی کنند. این درحالی است که معتقدم با قدرت تمام باید در مقابل دسیسه‌های آنان ایستاد. اکنون آمریکایی‌ها در موقعیتی نیستند که مانند گذشته منویات خود را عملی کنند و در جریان دور جدید مذاکرات در وین در موضع ضعف قرار گرفته‌اند و مذاکره‌کنندگان کشورمان با دست‌پر و منطق قوی در مقابل زیاده‌خواهی‌های آنان ایستاده‌اند.
اقدام اخیر آمریکا را می‌توان به‌عنوان پیش‌درآمدی برای هموار کردن مسیر «مذاکره مستقیم» دانست؟
طبیعتا آنها به‌دنبال مذاکره مستقیم هستند. معتقدم در شرایط کنونی، مذاکره مستقیم به‌نفع ما نیست. آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند با کمترین هزینه به برجام بازگردند و از فضا و زمینه توافق هسته‌ای برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های خود استفاده کنند. این در شرایطی است که درحال‌حاضر ما در موقعیت خوبی قرار داریم و نباید با دور زدن ۱+۴، با «بدهکاران» مستقیما وارد مذاکره شویم. به‌عنوان یک دیپلمات می‌گویم که مذاکره اساسا هدف و دستاورد نیست، بلکه فقط ابزاری برای دستیابی به اهداف ترسیم شده‌است. معتقدم در شرایط کنونی مذاکره مستقیم با آمریکا نمی‌تواند موضوعیت داشته باشد؛ چراکه آنها ابتدا باید به تعهدهای خود بازگردند و به‌اصطلاح چک‌هایی را که در دست ملت ایران دارند وصول کنند تا بعد بتوانیم در این زمینه با برآورد کردن شرایط، تصمیم‌های مقتضی را بگیریم.
بنابراین معتقدید اعمال معافیت‌های جدید عملا سودی برای ایران ندارد و نمی‌تواند گرهی از مذاکرات وین بگشاید؟
اعمال معافیت‌های هسته‌ای جدید قطعا آورده‌ای برای کشور ما ندارد. آنها درواقع با این اقدام می‌گویند که اجازه می‌دهیم آب سنگین خود را بفروشید؛ آب سنگینی که حکم طلا را دارد. ازسوی دیگر باید به این موضوع هم اشاره کرد که اساسا تحریم‌ها غیرقانونی است و بالطبع، لغو آنها نیز نمی‌تواند «امتیاز» و «اقدام ویژه» به‌حساب آید. درواقع آمریکایی‌ها قوانین داخلی خود را نه‌تنها علیه ملت ایران، بلکه علیه جامعه جهانی به‌نوعی تحمیل می‌کنند. همچنین باید اشاره کرد که جمهوری‌اسلامی ایران تاکنون به‌شکل مناسبی در برابر تحریم‌های ظالمانه مقاومت کرده‌است. با توجه به این موضوع آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند با انجام اقدام‌هایی از این دست، در جریان مذاکرات وین برای خود زمان بخرند تا ببینند که چگونه می‌توانند به موقعیت بهتری برگردند و اهداف موردنظر خود را عملی کنند.
درواقع می‌خواهند توپ را به زمین ایران بیندازند؟
قطعا. همانگونه که اشاره کردم، آنها می‌خواهند با انجام چنین اقدام‌های ابهام‌آلودی، بر تیم مذاکره‌کننده و همچنین افکارعمومی ما فشار وارد کنند. کارشناسان باید این موضوع را به‌خوبی تحلیل و به جامعه هم منتقل کنند که این دست اقدام‌ها یک «فریب» و نوعی «عملیات روانی» است و آنها مترصد این هستند که با کمترین هزینه به برجام بازگردند. اما نکته اینجاست که آنها نمی‌توانند توپ را به زمین ایران بیندازند؛ چراکه این اقدام آنها، «امتیاز» به‌حساب نمی‌آید. درواقع قصد دارند با اعمال فشار، از جمهوری‌اسلامی ایران امتیاز بگیرند تا ما از مواضع اصولی خود کوتاه بیاییم.
با توجه به مواضع مقام‌های کشورمان که اعمال معافیت‌های جدید را از سوی آمریکا برای اعتمادسازی کافی ندانستند، به‌نظر شما اقدام‌های «ملموس» و «اعتمادساز» آمریکایی‌ها در جریان مذاکرات باید شامل چه مواردی باشد؟
به‌نظرم آنها باید ابتدا بپذیرند که خروج دولت آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵اقدامی غیرقانونی بوده و خسارت‌های بسیاری را برای ایران به‌همراه داشته است. ازسوی دیگر واشنگتن باید همه تحریم‌های وضع شده بعد از سال۲۰۱۵را غیرقانونی اعلام کرده و لغو کند. معتقدم بعد از اینها، نخستین گام اعتمادساز، دسترسی ایران به منابع بلوکه شده خود در کشورهایی مانند کره‌جنوبی، عراق و ژاپن و همچنین فروش نفت است و رفع تحریم‌های حوزه بیمه، کشتیرانی و نقل‌وانتقال‌های مالی می‌تواند گام‌های بعدی باشد. درمجموع باید به این نکته هم اشاره کنم که باید متوجه موقعیت ضعیف کنونی آمریکا در عرصه جهانی، به‌ویژه در مناطقی مانند اوکراین و خاورمیانه باشیم و فریب اقدام‌های ایضایی آنها را نخوریم و بدانیم میان آنچه آمریکایی‌ها اعلام می‌کنند و آنچه باید انجام دهند، فاصله بسیاری وجود دارد.