حمیدرضا بوجاریان- روزنامه‌نگار: موسی نجفی، استادتمام علوم سیاسی و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. او در زمینه تاریخ و فلسفه سیاسی و همچنین نظریه‌پردازی انقلاب اسلامی، کتب و مقالات متعددی را به رشته تحریر درآورده است. او در گفت‌وگو با همشهری بر عبور انقلاب از نام‌ها و عنوان‌ها به‌دلیل ذات تحول‌گرای انقلاب سخن به میان می‌آورد و معتقد است انقلاب خود را در زندان عقاید و نظرات برخی محصور و زندانی نکرده و نمی‌کند.
نجفی در عین حال بر این عقیده است که وضعیت زندگی مردم در ایران ۱۴۰۰بسیار بهتر از دوران پهلوی است و برای این مدعای خود گزاره‌هایی را نیز بیان می‌کند. در این گفت‌وگو که در محل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی انجام شد بیشتر به ماهیت انقلاب و آسیب‌شناسی آن در جواب شبهات دهه پنجم از عمر جمهوری اسلامی پرداختیم.
موسی نجفی در پاسخ به این سؤال که ۷۰درصد جمعیت کشور، دوره قبل از انقلاب را ندیده‌اند و به‌دلیل بمباران خبری رسانه‌های دشمن دچار شبهه شده‌اند و اینطور وانمود می‌شود که مردم بدون هدف انقلاب کرده‌اند، گفت: مردم برای اینکه چیزی را قبول کنند نیاز نیست که سرمنشأ آن را ببینند. صرف ندیدن دلیل بر نبودن نیست. هر رویدادی که سرمنشا داشته باشد و اصیل باشد، جریان دارد. ندیدن سرچشمه، سبب ندیدن امتداد نیست و انقلاب اسلامی ایران هم مستثنی از این موضوع نیست.
امروز مردم اثرات انقلاب و ماهیت آن را می‌بینند. نباید اینگونه تصور شود که انقلاب صرفا ماهیتی مبتنی بر سرنگونی رژیم شاهنشاهی داشته است. بلکه انقلاب وجوه مفصل‌تری را در دل خود دارد که باید به واکاوی آن پرداخت. وی با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی، جریانی اصیل، بزرگ و دارای هویتی کاملا مشخص است که نمی‌توان آن را کتمان کرد، افزود: برخی جریان‌های معاند یا افرادی که در جریان انقلاب بودند این روزها چنین ادعا می‌کنند که مردم از سر شکم‌سیری یا تفنگ‌بازی انقلاب کردند. این ادعا از اساس قابل‌قبول نیست چرا که انقلاب مردم نه برای سرنگونی یک رژیم بلکه برای براندازی ساختارهای غلطی به وقوع پیوست که مردم آن‌را قبول نداشتند.
نجفی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران، دارای ابعاد ناشناخته‌ای بود که انقلابیون در آن زمان حتی تصوری از وجود آن نداشتند، گفت: در ماجرای انقلاب فرانسه، انقلابیون نمی‌دانستند که این رخداد مبدا اتفاقی بزرگ مانند تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر از دل انقلابشان خواهد شد. درانقلاب اسلامی ایران نیز شاهد چنین اتفاقی بودیم و انقلابیون نمی‌دانستند در آینده، انقلابی که برپا خواهند کرد دارای چه ابعاد جهانشمول و چه وسعتی خواهد شد.
وی با تأکید براینکه انقلابیون و مردم در بهمن ۵۷دنبال انقلابی بودند که فسادی در دستگاه حکومت وجود نداشته باشد، اما درباره ظرفیت‌ها و ویژگی‌های انقلاب درکی نداشتند، گفت: ظرفیتی که دین آزاد کرد در دست انقلابیون نماند و این ظرفیت به گنجینه ۱۴۰۰ساله اسلام برمی‌گردد و انقلابیون تصور نمی‌کردند این ظرفیت عظیم را بتوانند انجام دهند. بنابراین مردم عمق و ابعاد موضوع را درک نکرده بودند.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران مردمی است اما اینکه مردم همه ظرفیت انقلاب را درک کرده باشند یا بتوانند تمام این ظرفیت را درک کنند، افزود: اکثریت انقلابیون عظمت انقلاب را نمی‌توانستند درک کنند که انقلابشان تا آفریقا هم برسد. وی در پاسخ به این سؤال که مردم در ابتدای انقلاب دنبال جهانی شدن انقلاب نبودند، گفت: مهم نیست که مردم دنبال چه چیزی بودند بلکه مهم این بود که مردم موانع پیش روی انقلاب را بردارند و این کار را نیز انجام دادند. انقلاب از ایران شروع شد اما به ایران ختم نشد و این ویژگی انقلاب اسلامی بود. وی به این شائبه که با گذشت ۴۳سال از پیروزی انقلاب اسلامی، این احساس دربخشی ازمردم ایجاد شده که انقلاب از مسیر و آرمان‌هایی که برای آن ایجاد شده فاصله گرفته است و اکنون کمتر سهمی در انقلاب دارند، با تأکید بر اینکه چنین احساسی در جامعه به شکل انبوه دیده نمی‌شود، گفت: با وقوع هرانقلابی قرار نیست افراد از آن سهم‌خواهی کنند. هر نظام سیاسی برای خود قواعد و قوانینی دارد. امکانات محدود است و باید همه امکانات به عدالت در بین مردم توزیع شود.
نجفی ادامه داد: دولت کنونی وارث مخروبه‌ای است که دولت قبل آن را تحویل داده است و کار زیادی از سوی این دولت باید انجام شود تا ویرانی‌های قبل برداشته شود.اما این به این معنا نیست که دولت باید همه مردم را تک تک از خود راضی کند. این کار عملا شدنی نیست. اما این را باید درنظرگرفت که ایران دهه پنجم انقلاب با ایران دهه اول انقلاب کاملا متفاوت شده است. وی توضیح داد: عمق انقلاب در دهه پنجم عمر خود افزایش یافته و رشد جدی پیدا کرده و به شکل عمیق‌تر با سلطه جهانی در حال درگیر شدن است که این خود نشان‌دهنده آن است که شعارهای ابتدای دوره انقلاب به ثمر نشسته است. جمعیت ایران از ۳۵میلیون نفر به ۸۵میلیون نفر افزایش یافته است. به‌عنوان مثال، در ابتدای انقلاب مردم مطالبه بانکداری اسلامی نداشتند اما الان این مطالبه را به شکل جدی مطرح می‌کنند. همین مطالبه در روزهای ابتدای انقلاب هم مطرح بود اما نه عمق نداشت و نه کسی درباره آن چیزی می‌دانست اما اکنون این مطالبه انقلاب دارای ابعاد علمی و عمیق‌تری شده است.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با طرح به‌هم‌ریختگی ساختارهای اول انقلاب، گفت: در سال‌های ۵۶و۵۷ به ظاهر مسائل اقتصادی مرتب بود و کسی هم مشکلی نداشت اما آن ساختار دارای مشکلاتی بود. ایران قبل از وقوع انقلاب حکم بیماری را داشت که برای درمان یک بیماری دیگر نزد پزشک رفته و با معاینه پزشک متوجه غده سرطانی شده است. اگر این غده درمان نمی‌شد می‌توانست منجر به مرگ بیمار شود اما با جراحی انقلاب، آن غده سرطانی از بدن ایران خارج شده است.
نجفی افزود: کسانی که تصور می‌کنند وضعیت کشور قبل از سال ۵۷و وقوع انقلاب بهتر از وضعیت کنونی بود، حکم افرادی را دارند که از بیماری و عمق آن خبر نداشتند چون دردی ناشی از بیماری حس نکرده بودند. این افراد اینگونه تصور می‌کنند که قبل از انقلاب زندگی بهتری داشته‌اند درحالی‌که ادامه آن روند می‌توانست به مرگ فرد آن هم بدون درد منجر شود.
وی با بیان اینکه غده وابستگی به خارج از ایران خارج شده و با این اتفاق، سطح زندگی مردم رشد چشمگیری پیدا کرده است تأکید کرد: وضعیت معیشت مردم نسبت به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی بهتر شده است. آمارها نشان می‌دهد بسیاری از مردم تهران قبل از انقلاب گاز نداشتند و در روستاها نیز بحث برخورداری از گاز تقریبا صفر بوده است اما الان بسیاری از روستاییان ما خانه‌هایی مانند شهرنشینان دارند و روستایی‌ها همان چیزی که دنیای مدرن به شهرنشینان داده است در اختیار دارند. این سطح پیشرفت زندگی را در ایران بعد از وقوع انقلاب نشان می‌دهد و نمی‌توان به سادگی از کنار این پیشرفت‌ها گذشت.
این استاد دانشگاه، با بیان اینکه نباید یک واحد یا یک رویداد را با یک رویداد دیگر مقایسه کرد و باید یک مجموعه را با یک مجموعه مقایسه کرد، با بیان اینکه معاندین این شائبه را ترویج می‌کنند که با گذشت زمان اگر رژیم پهلوی در مصدر امور بود می‌توانست خدمات بیشتری به کشور نسبت به انقلاب ارائه کند، گفت: خاطرات هایزر را بخوانید و ببینید که او با شاه چگونه مانند یک نوکر برخورد می‌کند و این را با امامی که اجازه خواندن پیام نخست‌وزیر ژاپن را نمی‌دهد ببینید. این برای ایرانی که مستقل است بدون هزینه نیست. می‌خواهند سیاه‌نمایی کنند. این حرف‌ها اثری بر واقعیت ندارد. نجفی امنیت پایدار را محصول انقلاب دانست و با بیان اینکه برخی دنبال این هستند که احساس ناامنی را در جامعه ترویج کنند و اشتباهاتی که در برخی حوزه‌ها از سوی مدیران رخ داده است را گردن انقلاب بیندازند، گفت: جامعه امروز از امنیت نسبی خوبی برخوردار است که در هیچ کدام از کشورهای منطقه شاهد آن نیستیم. ممکن است در کشور سوء‌مدیریت‌هایی وجود داشته باشد اما ضعف‌ها و مشکلاتی که داریم را نباید پای ذات انقلاب گذاشت چرا که ضعف‌های افراد ارتباطی به دین و انقلاب ندارد.
او ذات انقلاب اسلامی را ذاتی تحولگرا دانست و گفت: لازم نیست انقلابی از درون انقلاب دربیاید. انقلاب مدام در حال تازه شدن است و این موضوع به این دلیل است که برهه‌هایی از زمان شاهد این هستیم که انقلاب از عده‌ای عبور می‌کند. این عبور کردن از نام‌ها و افراد خود تصدیقی برای تحولگرا بودن انقلاب است.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در ادامه در پاسخ به این سؤال که در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی روسای جمهوری با شعارهای انقلابی بر سرکار آمدند اما در نهایت از قطار انقلاب پیاده شدند این اتفاق را طبیعی خواند و گفت: انقلاب مانند خودرویی است که هر یک از روسای جمهور بعد انقلاب غیر از بنی‌صدر، به شکل مؤثری آن را به سمت جلو هل دادند. این خودرو حرکت کرده است و این افراد تا زمانی که در خدمت انقلاب و اصالت آن بودند همراه آن بودند اما هر وقت خودخواهی کردند و اجتهاد خود را داشتند زمین خوردند و انقلاب از آنان عبور کرد. قرار نیست انقلاب خود را برای این افراد حالا هر عنوان یا سمتی که داشته باشند فدا کند و برای آنان بایستند. قرار نیست انقلاب در عقاید و ایده‌های این افراد زندانی شود.
نجفی با بیان اینکه این افراد ممکن است طرفدارانی داشته باشند اما اسلام برای این افراد و طرفداران آنها متوقف نمی‌شود، گفت: این افراد می‌توانند زاویه نگاه خود را به کل بیان کنند اما قرار نیست کل به این افراد محدود شود. مردم اگر از چیزی عبور کنند حتی اگر از آن هم به نیکی یاد کنند دیگر به گذشته بر نمی‌گردند. مردم اگر چیزی را بخواهند انجام می‌دهند. در موضوع بنزین مردم ناراحت شدند نه اینکه در این ماجرا گروهی بیاید و بخواهد به سرنگونی نظام فکر کند.
وی توضیح داد: مردم هر مقداری که از نظام شاهنشاهی عبور کردند، کرده‌اند و اگر می‌خواستند نظام شاهنشاهی برگردد این کار را تا الان انجام داده بودند و کسی هم نمی‌تواند جلوی مردم را بگیرد. اگر مردم از هاشمی عبور کردند و به خاتمی رأی دادند یعنی از هاشمی عبور کردند و اگر از خاتمی به احمدی‌نژاد رسیدند و به او رأی دادند یعنی از خاتمی عبور کرده‌اند. وقتی هم احمدی‌نژاد رد صلاحیت شد، آب از آب تکان نخورد و اتفاقی را ندیدیم. الان این وضع برای روحانی تکرار شده است و مردم هم از این فرد عبور کرده‌اند. این به آن معنا نیست که این افراد آدم‌های حتما بدی هستند اما به این معناست که مردم دیگر اینها را نمی‌خواهند. این عبورها از نظر من مثبت است و این تکامل انقلاب و مردم و نشانه آگاه شدن مردم است.