تخت سلیمان در دره‌ای سرسبز قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی تکاب است که در نوشته‌های پهلوی از آن به‌عنوان «شهر گنجک» یاد می‌شود. این شهر ساکنان بسیاری چون اقوام ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و مغول را به خود دیده و در تمامی این دوران در اوج شکوفایی و قدرت به سر می‌برده است. قدمت تخت سلیمان به سه هزار سال قبل بازمی‌گردد و آتش جاویدان آن برای هفت قرن، عظمت و اقتدار حکومت ساسانی و آیین زرتشت را به نمایش در می‌آورد.
تخت سلیمان شاهکاری از نبوغ و خلاقیت انسانی و نشان‌دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری و برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز است؛ مجموعه‌ای که بزرگ‌ترین مرکز آموزش دینی و پرورش موبدان زرتشتی در عصر ساسانی بوده است. این مجموعه در کنار شگفتی‌های باستانی و طبیعی و دیدنیهای مختلف یکی از نقاط کره زمین است که می‌توان جریان انرژی زمین را به‌وضوح در آن حس کرد. گردشگران در روز اوج فعالیت‌های انرژی زمین به تخت سلیمان می‌آیند و در جهت عقربه‌های ساعت دور دریاچه آن می‌چرخند تا احساسی حیرت‌انگیز را تجربه کنند. این مجموعه پس از تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان، چهارمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با تخت سلیمان، تاریخچه، بخش‌های مختلف و افسانه‌های مربوط به آن آشنا کنیم.
تاریخچه تخت سلیمان
فرمان ساخت تخت سلیمان و آتشکده آن توسط بهرام گور، یکی از پادشاهان ساسانی داده شده است؛ اگرچه سایر شاهان ساسانی در رونق و توسعه آن نقش مهمی داشتند. این شهر در سال ۶۲۴ میلادی در اثر حمله امپراتوری روم ویران شد و بعد از نابودی حکومت ساسانی و پذیرش دین اسلام در ایران، متاسفانه این مجموعه عظیم دیگر به‌شکل سابق خود بازنگشت.
در دوره ایلخانان مغول، تخت سلیمان به‌عنوان پایتخت ییلاقی و تابستانه شاهان استفاده می‌شد. بناهای باقی‌مانده در این مجموعه نشان می‌دهند که در این دوره بخش‌هایی به تخت سلیمان اضافه شدند. پس از سقوط حکومت ایلخانی، از تخت سلیمان به‌عنوان دهکده و بازارچه فصلی استفاده می‌شد و در دوره صفوی این منطقه به سکونتگاه ییلاقی عشایر بدل شد. عاقبت این شهر عظیم و خارق‌العاده در نهایت در ۲۵۰ سال پیش رقم خورد؛ زمانی که تخت سلیمان برای همیشه خالی از سکنه شد و به‌تدریج افسانه‌های بسیاری درباره آن شکل گرفتند.
محوطه باستانی تخت سلیمان در سال ۱۸۱۹ میلادی توسط «سرروبرت کرپورتر» کشف شد و در فاصله سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ چندین فصل کاوش در این مجموعه انجام گرفت. پس از انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۷۲ کاوشی در این مکان انجام نشد؛ تا در نهایت این سال عملیات مرمت آن از سر گرفته شد. دانشگاه درسدن آلمان نیز در سال ۱۳۹۵ برای یک دوره پنج ساله کاوش در تخت سلیمان را دوباره آغاز کرد.
بخش‌های مختلف تخت سلیمان
دریاچه سلیمان و زندان تخت سلیمان از مهم‌ترین دیدنیهای این مجموعه به شمار می‌آیند. آب دریاچه تخت سلیمان از چشمه‌ای در عمق ۱۲۰ متری زمین می‌جوشد؛ دریاچه‌ای با هزاران سال قدمت که یکی از چاکراهای اصلی انرژی روی زمین است و برخی بر این باورند که بازدید از آن می‌تواند به بهبود وضعیت جسمی و روحی افراد کمک کند.
زندان سلیمان نیز بر اساس برخی باورها، محلی برای زندانی دیوهای سلیمان نبی (ع) بوده است؛ این کوه مخروطی که ارتفاع آن از زمین‌های اطراف به ۹۷ تا ۱۰۷ متر می‌رسد، بیش از هزار سال قبل بر اثر رسوب کانی‌های آب دریاچه شکل گرفته است و حفره‌ای به عمق ۸۰ متر در میان آن وجود دارد. این مکان در دوره ساسانی به‌عنوان محلی برای نیایش موبدان زرتشتی و قربانی مورد استفاده بوده است و موبدان پس از نیایش، حیوان قربانی را برای نذر آتشکده به جایگاه مخصوص می‌بردند.
مجموعه بناهای تاریخی تخت سلیمان با حصار و دیواری بیضی‌شکل (به طول ۱۱۲۰ متر و دارای ۳۸ برج) احاطه شده‌اند. داخل این حصار دو مربع وجود دارند که در مرکز مربع شمالی آتشکده آذرگشنسپ و در مرکز مربع جنوبی دریاچه به چشم می‌خورند. به‌علاوه در شمال غرب دریاچه، ایوان بلندی به نام ایوان خسرو دیده می‌شود که به احتمال زیاد در زمان خسرو اول معروف به انوشیروان ساخته شده است.
در بخش جنوب غربی بیرون تخت سلیمان، یک جوی سنگی مشهور به «سنگ اژدها» وجود دارد که ارتفاع آن حدود ۱٫۵ تا دو متر و طول آن ۲۵۰ متر است. معبد آناهیتا، راهروهای تخت سلیمان، بناهای دوره ایلخانی شامل دروازه جنوبی، سازه‌های هشت ضلعی و دوازده ضلعی، کاخ شکار، تالار شورا، مسجد، حمام و کارگاه‌های صنعتی و تالار ستون دار از دیگر بخش‌های تخت سلیمان هستند.
افسانه‌ها و داستان‌های تخت سلیمان
افسانه‌ها و داستان‌های بسیاری درباره مجموعه تخت سلیمان، دریاچه و زندان سلیمان وجود دارند. جالب است بدانید که یکی از نام‌های تخت سلیمان، «شیز» است و بسیاری از مورخان این محل را زادگاه زرتشت می‌دانند. برخی نیز بر این باور هستند که این شهر عظیم متعلق به سلیمان نبی (ع) بوده است و به دستور او نیروهای فرازمینی مسئولیت ساخت بناهایی عظیم در تخت سلیمان را بر عهده داشتند. دلیل نامگذاری این مجموعه به تخت سلیمان کماکان از سوال‌های بزرگ تاریخ‌شناسان است؛ آن هم در حالی که هیچ سندی در رابطه با حضور این پیامبر در ایران وجود ندارد.
افسانه طاقدیس خسرو پرویز نیز از دیگر داستان‌های روایت شده درباره تخت سلیمان است. طاقدیس یکی از هفت گنج خسرو پرویز است که برخی کارشناسان آن را با همان ایوان خسرو در تخت سلیمان یکی می‌دانند. به‌گفته یکی از مورخان رومی، پس از شکست خسرو پرویز در جنگ با هراکلیوس، او در گنزک با تخت بزرگی به‌شکل منحنی به‌همراه وسیله‌ای برای تعیین ساعات روز و چهار یاقوت متناسب با فصول سال و تصویر بزرگی از خسرو پرویز مزین به سیم و زر روبه‌رو می‌شود. متاسفانه هراکلیوس پس از غارت این محل، آن را به آتش می‌کشد و نابود می‌کند.
بهترین زمان سفر به تخت سلیمان
مجموعه تخت سلیمان در هر فصلی از سال، زیبا است و جلوه‌های خاص خود را دارد؛ با این وجود، بیشتر گردشگران فصل بهار و اوایل تابستان (ماه اردیبهشت تا تیر) را برای سفر به این مجموعه انتخاب می‌کنند؛ زمانی که هوا هنوز مطبوع است و کوه‌ها و طبیعت اطراف همگی سرسبز و پوشیده از گل‌ها هستند. در نظر داشته باشید که مجموعه تخت سلیمان در طول شب نورپردازی می‌شود؛ به همین دلیل پیاده‌روی شبانه در آن و عکاسی، خاطره‌ای به‌یادماندنی برای شما خواهد ساخت.
اگر نوروز ۱۴۰۱ قصد سفر به آذربایجان غربی را دارید، سری به وب‌سایت کجارو بزنید تا بهترین اطلاعات درباره مسیر خود را داشته باشید.