همشهری آنلاین - زهرا کریمی: ساعت هفت شب است و راسته‌های بازار یکی یکی در حال بسته شدن هستند. هر کاسبی که می‌خواهد برود، اول زباله‌هایش را همان جلوی در حجره می‌ریزد و بعد کرکره را پایین می‌کشد. چرخی‌ها که رد می‌شوند، باد می‌افتد زیر زباله‌ها و آنها را به این سو و آن سو می‌برد. «علی میرزایی» سال هاست که همان اول راسته زرگرها، آب معدنی و آبمیوه می‌فروشد. زباله‌هایش را زیر چرخ دستی و میان درز دیوار دو مغازه گذاشته و بساطش را جمع می‌کند که برود. «به خاطر تامین امنیت بازار، تعداد سطل‌های زباله را خیلی کم کرده‌اند و هر بار از شهرداری درخواست سطل زباله کرده‌ایم، می‌گویند وجود این سطل‌ها برای بازار خطرساز است. اگر من هم مثل بقیه آشغال‌هایم را وسط راه مردم بریزم، وضعیت بازار از این که هست بدتر می‌شود. به خاطر همین می‌گذارم اینجا تا حداقل دست و پای مردم را نگیرد.»
برای زباله‌های بازار باید فکر اساسی کنند
هر چند که صنف ساعت فروش‌ها، مانند صنوف دیگر در بازار زباله چندانی تولید نمی‌کنند اما در این راسته هم از ساعت ۶ غروب به بعد زیر پای مردم تلی از زباله است طوری که شلوار عابران تا زانو خاکی و کثیف می‌شود. بین همه شلوغی‌های بازار یکی از کسبه با گلایه می‌گوید: «نمی‌دانم چرا سطل‌های زباله داخل بازار را جمع کرده‌اند؟ بارها دیده‌ام رهگذران از سر ناچاری بطری آب معدنی یا کیسه‌هایشان را در معبرها می‌ریزند و یا در همین روزهای کرونایی چندین بار مشتریانم در مغازه گفته‌اند سطل کجاست تا ماسک یا دستکش‌مان را در آن بیندازیم؟ برای زباله‌های بازار باید فکر اساسی کنند.»
انبوهی از زباله جلوی راه چرخی‌هاست و از طرفی کاسبان و مردم می‌خواهند زودتر خودشان را به درهای خروجی بازار برسانند. راسته شال و روسری فروشی پر است از نایلکس‌های بسته بندی. کمی جلوتر بن بست ملک پسری جوان مشغول آب و جارو مقابل حجره‌اش است. او درباره رها کردن زباله توسط مردم به همشهری آنلاین می‌گوید: «اگر هر کدام از ما خودمان را شهروندی مسئول بدانیم، این وضعیت کوچه بازارمان نمی‌شد. جمع کردن زباله از بازاری به این بزرگی کار راحتی نیست و کارگران هم بعد از بستن حجره‌ها تا صبح مشغول جمع آوری زباله و آب و جارو زدن به گذرها هستند. در صورتی که اگر تک تک حجره‌دارها بعد از پایان کار جلوی در مغازه‌شان را آب و جارو کنند و زباله‌هایشان را هم به جای آن که در بازار رها کنند به خیابان‌های اصلی ببرند، کمک بزرگی به رفتگران می‌کنند.»
هر شب زباله‌ها را مقابل مغازه می‌گذاریم
زمانی که این حجره‌دار از وضعیت کثیفی بازار در موقع تعطیلی گلایه دارد، یکی از کاسبان چند حجره پایین‌تر در حال خوش و بش با همسایه‌ها، سطل پر از زباله‌های تر و خشک را روی پله مغازه کناری سر و ته می‌کند و می‌رود. هر چه هوا تاریک‌تر و گذرهای فرعی بازار خلوت‌تر می‌شود، صدای چرخ چرخی‌های بی‌بار روی زباله‌ها بیشتر شنیده می‌شود.
کمی پایین‌تر به سمت درهای خروجی نزدیک بازار مسگرها، یک نیسان با چند موتوری و چرخی، راه عابران را بسته‌اند و ترافیک ایجاد کرده‌اند. دو جوان در مغازه لباس فروشی مدام با پارچه‌ای که در دست دارند به لباس‌ها می‌زنند تا گرد و خاک را از آنها بگیرند.
«هوشنگ عباسی» درباره وضعیت جمع آوری زباله در بازار می‌گوید: «جمع آوری زباله و نظافت بازار ضعیف است و اگر زباله‌گردها نیایند، به سختی می‌توان در گذرها رفت و آمد کرد. دو سالی می‌شود که از زیر گذر لوطی صالح تا چارسوق بزرگ خبری از سطل زباله نیست. قبلا زباله‌هایمان را داخل سطل‌ها می‌گذاشتیم اما الان بعد از آنکه مغازه را می‌بندیم زباله‌ها را جلوی در می‌گذاریم تا شب شهرداری جمع کند.»
زباله را کنار دیوار خالی می‌کنند
راسته عباس‌آباد کوچه کبابی‌ها کنار دیوار انبوهی از زباله جمع شده است. «افشین نظری» صاحب مغازه تولید و پخش جوراب است. دل خوشی از این اوضاع ندارد و می‌گوید: «بین همه مغازه داران عرف شده که بعد از پایان کار زباله‌هایشان را کنار این دیوار خالی می‌کنند و مصیبت هایش برای ماست. از بوی تعفن گرفته تا سوسک و موش.»
بین همه شلوغی‌های بازار کودکان و نوجوانان زباله گرد گونی به دوش بین زباله‌ها مشغول تفکیک کارتن از نایلون و بطری‌های فلزی هستند. کودک ده ساله در پاسخ به این سوال که این زباله را به چه کسی تحویل می‌دهید، می‌گوید: «همه پلاستیک‌ها را از پاساژها جمع می‌کنم و آنها را کیلویی چهار هزار تومان به آقا بهمن می‌فروشم. بعضی روزها شهرداری همه زباله‌هایی که جمع کرده‌ام را می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد زباله گردی کنیم.»
پارچه‌فروشی در راسته حمام چال در حال جمع کردن طاقه‌ها از گذر است، او درباره انبوه زباله ای که مقابل حجره‌اش جمع شده است، می‌گوید: «هر چند که زباله گردها امان نمی‌دهند زباله‌های درشت باقی بمانند اما وجود آنها هم منظر بازار را زشت و زننده کرده است. انتظار داریم همه مردم با شهرداری همراهی کنند و شهرداری در جمع آوری زباله‌های بازار برنامه جامع‌تری داشته باشد. چند سالی بازار کفاش‌ها مغازه داشتم و تولید زباله آنها همه پارچه و چرم است و وضعیت اسفناک‌تری از اینجا دارد.»
تولید روزانه ۲۵ تن زباله در بازار بزرگ
«روح الله بیداد» معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه ۱۲ درباره وضعیت جمع‌آوری زباله در بازار بزرگ تهران به خبرنگار همشهری آنلاین گفت: «بافت محدوده بازار به لحاظ تاریخی و قطب اقتصادی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است و روزانه در مجموع حدود ۲۵ تن زباله در این بخش از تهران تولید می شود. برای رسیدگی به آن برنامه‌های متفاوتی اجرا شده است. اما اکنون براساس تجربیات برنامه در دستور کار یکبار جمع آوری کلی زباله از ساعت ۷ شب به بعد است و در راسته‌هایی که تولید انبوه زباله دارند در طول روز حدود ۹۰ نیروی خدمات شهری به طور مستمر در حال جمع آوری زباله‌های حجیم هستند.»
او افزود: «این راسته ها شامل صنف پارچه فروشان، صنف تولید و پخش کیف در محدوده پاچنار، بخشی از بازار کفاشان، بخشی از پارچه فروشان در بازار کربلایی‌ها، بخشی از بازار حضرتی و سیگارفروشان است.»
معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری این منطقه در ادامه افزود: «برخی از راسته‌ها معبرهای باریک و مسقف دارند که استقرار سطل زباله را با محدودیت مواجه می‌کند. به هر حال متناسب با شرایط شغلی، صنفی و موقعیت، سطل‌های زباله محدودی جانمایی شده‌اند و با آموزش های چهره به چهره با صاحبان حجره و کارگران آنها درخواست همکاری برای گذاشتن زباله‌های مصرفی در اولین سطل زباله را داشته‌ایم. اما در این میان برخی از حجره داران توجهی به موضوع ندارند و بعد از ساعت کارشان زباله‌های حجیم و مصرفی درون مغازه را خلاف ضوابط و مقررات سازمان مدیریت پسماند و بدون هماهنگی و اطلاع شهرداری بیرون می‌گذارند که هم منشا آلودگی است، هم مانع رفت و آمد رهگذران می‌شوند و تاکنون همین رفتارها سبب شده تا آثار مخربی همچون حریق و موضوعات دیگر در محدوده بازار تهران را شاهد باشیم.»
به گفته بیداد با توجه به روزهای پایانی سال و افزایش تولید زباله برای پیشگیری از سانحه و حوادث از همه مراجعه کنندگان به بازار و صاحبان حجره و تولیدی انتظار همکاری داریم تا وضعیت بازار آرام باشد.