این شاید مهم‌ترین اقدام در سال‌های اخیر برای تحقق دولت الکترونیک است؛ امری ضروری که با عقب‌ماندگی این‌سال‌های کشور در توسعه ارتباطات الکترونیک در حال تبدیل‌شدن به یک رؤیای دور از دسترس است.
محمدباقر قالیباف که در آغاز فعالیتش به‌عنوان شهردار تهران از الکترونیکی شدن کلانشهر تهران سخن گفته بود و راه‌اندازی دفاتر پلیس+10 را در کارنامه کاری دارد، ایجاد این دفاتر را راهکاری برای حل مشکل فساد اداری می‌داند:« بحث مربوط به گرفتن پروانه و پایان کار و فساد اداری موجود در این بخش، از مشکلاتی بود که با تلاش فراوان در راستای حل این مشکل دفاتر خدمات الکترونیک را در سطح شهر تهران راه‌اندازی کردیم که با همکاری بخش خصوصی از شنبه فعالیت خود را آغاز می‌کنند.»
شهردار تهران پیش از این نیز توسعه زیرساختهای الکترونیک را از اولویت‌های اصلی توسعه شهری عنوان کرده بود: «بهترین راه برای تحقق شعارهایی از جمله عدالت، صرفه جویی و مبارزه با فساد، توسعه سامانه‌های الکترونیک در شهر است که فرصت برابر برای برخورداری از امتیازات و امکانات را در اختیار شهروندان قرار می‌دهد و رانت اطلاعاتی را از بین می‌برد.»
با چنین پیشینه‌ای است که می‌توان به عزم جدی شهرداری تهران در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات امیدوار بود؛ عزمی که تاکنون در راه‌اندازی پرتال الکترونیک شهر تهران، توسعه و ساخت خانه‌های IT در محلات تهران و اکنون توسعه دفاتر خدمات الکترونیک شهری تجلی یافته است.
تهران الکترونیکی می‌شود
«هر روز به ترافیک شهر تهران افزوده می‌شود و آلودگی هوا نیز افزایش می‌یابد و هیچ راه دیگری به جز توسعه شهر الکترونیکی در تهران امکان حل مشکل تهران را در این خصوص ندارد.
اگر در این رابطه دولت وسایر دستگاه‌های اجرایی همکاری کنند می‌توان امید داشت که با اجرایی‌شدن طرح الکترونیکی تهران بسیاری از مشکلات کاهش یابد.»
این را دکتر علی اکبر جلالی بانی شهر الکترونیکی کیش می‌گوید. بحث ایجاد شهر الکترونیکی در ایران اولین بار درسال 79 و به‌دنبال طرح پایلوت ایجاد شهر مجازی در جزیره کیش مطرح شد.
اکنون حدود 8 سال از آن تاریخ گذشته است و کیش هم با یک شهر الکترونیکی فاصله زیادی دارد، اما باید دید فاصله زمانی ما با یک تهران الکترونیک چند سال است؟
«شهری که تمام ظرفیت‌های آن امکان تبدیل به فرایند اطلاعاتی را دارا باشد و بتواند به فضای مجازی منتقل کند.»
این یکی از عام‌ترین تعریف‌های موجود از شهر مجازی است. دسترسی 24 ساعته به خدمات شهری، افزایش مشارکت مردم در اداره شهر، کاهش ترافیک شهری با توجه به توسعه تجارت و دولت الکترونیکی و خدمات شهرداری online، کاهش آلودگی هوا بر اثر کاهش ترافیک از جمله مزایای این نوع شهرها هستند.
همسوکردن سرمایه‌های شهرداری با توجه به نیاز واقعی شهروندان، صرفه‌جویی در وقت و صرف انرژی، کاهش فساد اداری و شفاف‌سازی برنامه‌ها از دیگر مزایای این نوع شهرها به شمار می‌رود.
این مزایا به‌خصوص در کلانشهری مثل تهران که از قوانین شهرسازی برای گسترش خود استفاده نکرده است، نمود بیشتری دارد.
اما بسیاری از کارشناسان محدودیت نرم‌افزار‌ی و دسترسی به اینترنت و همچنین شکاف دیجیتال موجود در تهران را از جمله چالش‌های پیش روی این طرح می‌دانند.
آشنایی نداشتن کافی عموم مردم با اینترنت و در نتیجه مقاومت در برابر تغییرات، آماده نبودن زیرساختهای لازم برای تجارت الکترونیک از جمله پول الکترونیک، زیرساختهای امنیتی و قوانین لازم، نبود امکان احراز هویت دیجیتال و... را می‌توان از جمله مشکلاتی به شمار آورد که در تحقق دولت الکترونیک و ایجاد یک شهر مجازی در کشور ما وجود دارد.
اما شاید ضریب نفوذ پایین اینترنت و کیفیت نه‌چندان مناسب سرویس‌های اینترنتی را باید مهم‌ترین سد راه چنین طرحی در ایران بدانیم.
باید قبول کنیم که در حال حاضر کیفیت و قیمت اینترنت در ایران از نسبت خوبی برخوردار نیست و این درحالی است که وجود سرویس‌های ADSL و اینترنت دائمی با قیمت مناسب و بدون قطعی از ضروریات ایجاد شهرهای الکترونیکی است.
علی‌اصغر قائمی، مدیر‌عامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران به همشهری می‌گوید: سرعت و خدمات لازم و ملزوم یکدیگرند و اگر به‌دنبال کارکرد هستیم باید سرعت اینترنت بالا باشد.
صرفه‌جویی در وقت شهروندان
« از آنجا که توسعه فناوری اطلاعات و ارائه مناسب خدمات به شهروندان تا حد زیادی نیازمند یکپارچگی اطلاعات حوزه شهری و ایجاد بانک اطلاعات و فرهنگ‌سازی است، شهرداری از مدت‌ها پیش بسترسازی و تدارک مقدمات کار را آغاز کرده است.»
فرزان شیروان بیگی، مدیرکل تدوین ضوابط و صدور پروانه شهرداری تهران با بیان این مطلب به اسکن و وارد کردن 4 میلیون پرونده شهرسازی به سیستم رایانه‌ای پیش از آغاز فعالیت دفاتر خدمات الکترونیک شهر اشاره می‌کند.
تشکیل پرونده، بازدید از ملک و برخی از اقدامات محدود شهرسازی اقداماتی است که در شروع کار، توسط این دفاتر صورت می‌گیرد.
اما قرار است از 6 ماه دیگر محدوده اقدامات مربوط به این دفاتر در حوزه شهرسازی افزایش یابد و کنترل نقشه، پایان کار و بررسی خلاف نیز توسط این دفاتر انجام شود و چنانچه طرح تفصیلی آن منطقه کامل شده باشد، نقشه GIS ملک نیز تهیه خواهد شد.
شیروان بیگی درباره نحوه و نوع فعالیت دفاتر خدمات الکترونیک می‌گوید: هم‌اکنون شهروندان 40 نوع درخواست همچون صدور پروانه، گواهی پایان کار، عدم‌خلافی و... در زمینه شهرسازی از شهرداری دارند که این درخواست‌ها در 4مرحله دسته‌بندی شده و به‌تدریج به دفاتر خدمات الکترونیک شهر واگذار می‌شوند.
بدین ترتیب شهروندان برای انجام کار‌هایشان به جای شهرداری به دفاتر خدمات الکترونیک شهر مراجعه می‌کنند و این دفاتر کلیه اقدامات و پیگیری‌های لازم در این زمینه را پس از تقاضای شهروند انجام می‌دهند و بدون حضور متقاضی موظف خواهند بود، از طریق وسایل ارتباطی مختلف همچون تلفن، پیام کوتاه، ای‌میل، فاکس و... نتایج را به وی اطلاع دهند.
شاید راه‌اندازی دفاتر خدمات الکترونیک شهر و واگذاری درخواست‌های شهرسازی مردم به این دفاتر، منجر به تسریع انجام تقاضای شهرسازی مردم شده و به علاوه با تسهیلات ارائه شده از سوی این دفاتر، رفت‌وآمد و معطلی مردم به حداقل برسد، اما یک‌دست هیچگاه صدا ندارد.
آیا تسریع امور مربوط به شهرداری، درحالی‌که در دستگاه‌های دیگر دولتی معطلی و اتلاف وقت مردم روز به روز بیشتر می‌شود، در مجموع کمکی به مردم خواهد کرد؟