همشهری آنلاین- پروانه بهرام‌نژاد: تهران از دیرباز به وجود باغ‌های سرسبز و مناطق خوش آب و هوا شهرت داشته اما با رشد شهرنشینی دستخوش تغییرات شده است. سال‌ها پیش با هدف ساماندهی فضای سبز و پیشگیری از نابودی طبیعت درون‌شهری، «اداره باغات» در بدنه مدیریت شهری تشکیل شده است. این اداره که در این مدت، نام‌های متفاوتی به خود گرفته، اکنون با عنوان «سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران» شناخته می‌شود و «علی‌محمد مختاری» مدیرعامل این سازمان است. با توجه به اینکه رسالت حراست از باغ‌های پایتخت برعهده این سازمان است، سراغ مختاری رفتیم تا برای ما از وضعیت تملک باغ‌ها و بهره‌مندی از آنها به نفع عموم شهروندان بگوید.
توسعه درختان در دل اراضی شهری
پیشگیری از تخریب باغ‌ها و تلاش برای افزایش سرانه فضای سبز در دل ساختمان‌های قد و نیم قد از چند سال پیش محور اصلی فعالیت‌های سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران قرار گرفته است. مختاری دراین‌باره می‌گوید: «با توجه به اهمیت اراضی سبز و باغ‌های شهر و به دلیل نقش مؤثر آنها در بهبود کیفیت زندگی در شهرها از نظر کیفیت محیط‌زیست شهری و هم از نظر تأمین نیازهای اجتماعی و فراغتی شهروندان، این اراضی واجد جایگاه منحصربه‌فرد در میان کاربری اراضی شهر هستند که باید با توجه به افزایش جمعیت و توسعه شهر از نظر سطح و تراکم به همان میزان اراضی سبز شهری نیز افزایش یابد. برای جلوگیری از کاهش و حذف این بخش ارزشمند در شهرها باید راهکارهایی اندیشیده شود.» او می‌افزاید: «هدف از حفظ باغ‌های شهری بهبود کیفیت زندگی در شهر است که این هدف همسو با هدف کلان هدایت و کنترل توسعه شهری برای حفظ و بهبود زندگی در شهرها تعریف می‌شود. در همین زمینه برای حفظ باغ‌های شهر تهران و بر اساس قوانین و مقررات موجود حفظ، تملک و تبدیل باغ‌ها به بوستان‌های شهری از اولویت‌های سازمان بوستانها و فضای سبز تهران است.»
تملک ۷۵ باغ در محله‌ها
مدیریت شهری طی ۳دهه گذشته برای تملک، حفظ و حراست از باغ‌ها و اراضی مشجر تهران فعالیت‌هایی داشته که مدیرعامل سازمان بوستانها و فضای سبز این‌طور توضیح می‌دهد: «تملک بیش از ۷۵ قطعه باغ و اراضی مشجر و تبدیل آن به بوستان عمومی از جمله اقدامات صورت گرفته در ۳ دهه گذشته است. مهم‌ترین باغ‌های تملک و تبدیل شده به بوستان عمومی بدین قرارند: باغ‌های هروی، مستوفی الممالک، آقابزرگی، کامران، وزیری، خسروشاهی، محلوجی، امیرشاهی، انجیری، آصف و عبقری. علاوه بر اینها وثوق‌الدوله، حکیم، نظر، گیوی، هورفر، بخشی‌فر، سازور، سبزی، صالحان، علاءالدوله، نراقی، کیهانی و... از دیگر باغ‌های تبدیل شده به بوستان در تهران است. در حال‌حاضر نیز تملک قریب به ۲۰ قطعه از اراضی باغ‌های شهر تهران را در مناطق کم برخوردار از سرانه فضای سبز در دست اقدام داریم.» مختاری می‌افزاید: «همچنین تبدیل باغ‌ها و اراضی مشجر و... تملک شده به بوستان عمومی در اسرع وقت و شناسایی آنها و اراضی مشجر با اولویت مناطق کم برخوردار از جمله مناطق ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲ و ۱۷ و شناسایی باغ‌های ارزشمند اکولوژیک در سایر مناطق برای تملک آنها از دیگر گام‌های حفظ این اراضی است.»
تخریب باغ‌ها را گزارش دهید
پیشگیری از تخریب و از بین بردن باغ‌ها و اراضی مشجر تهران با مشارکت شهروندان امکانپذیر است. مدیرعامل سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران با تأکید بر این موضوع می‌افزاید: «با عنایت به رهنمودهای شهردار تهران و اعضای شورای‌شهر تهران، سازمان بوستانها در نظر دارد با ارائه راهکارهای تشویقی، شهروندان را به توسعه و حفظ باغ‌ها و اراضی مشجر ترغیب کند تا با توسعه این فضاهای سبز شاهد سرسبزی و طراوت شهرمان باشیم. به همین دلیل شهروندان بیشترین سهم را در حفظ باغ‌ها و اراضی مشجر شهر تهران دارند. با اقدام به موقع و مسئولانه آنها، همکاران ما در شهرداری تهران قادر خواهند بود از تخریب و از بین بردن باغ‌ها و اراضی مشجر جلوگیری کنند. امیدوارم شهروندان به محض مشاهده تخلفات اینچنینی موضوع را به سامانه‌های ۱۳۷ یا ۱۸۸۸ اطلاع دهند یا با دفتر سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران با شماره ۸۸۵۳۲۵۷۷ تماس بگیرند. چون برخورد قانونی با متخلفان و افراد سودجویی که مبادرت به خشک کردن درختان باغ‌ها و اراضی مشجر می‌کنند از اولویت کارهای ماست و اکنون ده‌ها پرونده قضایی در این زمینه تشکیل شده و در مراحل مختلف دادرسی قرار دارد.»
از اداره باغ‌ها تا سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران
۱۳۳۹ طرح ایجاد تشکیلات «اداره باغات» به اجرا درآمد.
۱۳۴۰ با افزایش حوزه مسئولیت، نام آن به اداره امور پارک‌ها و میادین تغییر یافت.
۱۳۴۲ با افزایش تعداد بوستان‌های شهری و توسعه وظایف این اداره، به‌عنوان سازمان پارک‌ها فعالیت خود را ادامه داد.
۱۳۶۹ از این سال علاوه بر برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌هایی در زمینه بهره‌وری از شیوه‌های علمی نگهداری و توسعه کلان فضای سبز، بر نظارت مستقیم بر مجموعه فضای سبز شهر تهران تأکید شد و طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران در دستور کار خود قرار گرفت.
۱۳۷۰ تشکیلات جدید با نام سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران به تصویب وزارت کشور رسید.
۱۳۹۳ براساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران و ابلاغ اساسنامه جدید نام این اداره به «سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران» تغییر کرد.