همشهری آنلاین، فهیمه پناه آذر: مهم‌ترین اتفاق ۱۴۰۰ به روزهای پایانی‌اش برمی‌گردد؛ آن هم تغییر مدیریت مرکز هنرهای نمایشی بود. ۱۸ اسفندماه قادر آشنا بعد از ۲سال از مرکز خداحافظی کرد و کاظم نظری جایگزین او شد. باید دید مرکز هنرهای نمایشی با آغاز سال۱۴۰۱ و مدیر جدید، چه برنامه‌هایی را برای گسترش، حمایت تئاتر کشور دارد؛ تئاتری که در شهرستان‌ها مغفول مانده و در پایتخت اهمیت خود گروه‌ها باعث شده تا چراغ تماشاخانه‌ها روشن بماند.
آغاز یک بحران؛ دوران کرونا
سال۹۸برای تئاتری‌ها سال سختی بود؛ سال بی‌پولی؛ هر چند این سال پایان خوشی هم نداشت. سالن‌های تئاتر به‌دلیل شیوع ویروس کرونا تعطیل شدند و در این وضعیت بی‌پولی و کسادی، مشکلات تئاتری‌ها به اوج خودش رسید. آن زمان شهرام کرمی بعد از ۲سال با یک استعفا به‌کار خود پایان داد و تئاتر را با همه مشکلاتش تنها گذاشت. تئاتر کشور با بدهی بیش از ۸میلیارد تومانی خود و تعطیلی سالن‌های نمایش از سال ۹۸ به ۹۹ رسید. با رفتن شهرام کرمی، قادر آشنا با فاصله چند روزی از سوی وزارتخانه حکم گرفت.
با آمدن آشنا به مرکز بدهی به رقم ۱۱میلیارد تومان رسید! آشنا که پیش از این نیز مسئولیت مدیریت مرکز هنرهای نمایشی را در دولت دهم عهده‌دار بود، با مشکلات تئاتر آشنا بود؛ چراکه بحران بودجه و بدهکاری همیشه در همه دولت‌ها با مرکز همراه بود.
آن زمان قادر آشنا از مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی وزارت ارشاد خداحافظی و بار دیگر به مرکز هنرهای نمایشی آمد و این چرخه نقل و انتقال مدیران تکرار شد. آشنا در این ۲سال تلاش کرد تا بدهی‌ها را بپردازد. وقتی دولت سیزدهم روی کار آمد، قادر آشنا نشستی را برگزار و در این نشست از بدهی‌ها و مالیات‌ها گفت. وی درباره مالیات‌ها عنوان کرد: «از سال۸۷ تا سال۹۳ اداره کل هنرهای نمایشی ۱۳میلیارد تومان بدهی مالیاتی داشته و تا سال۹۹ این بدهی مالیاتی با جریمه آن حدود ۲۷میلیارد تومان شده است. بدهی ۳میلیاردی به دارایی پرداخت شده و طی رایزنی‌های انجام‌شده ۹۰درصد جریمه مالیاتی نیز بخشیده شده است. البته از دیوان عدالت پیگیر این ماجرا هستیم که بودجه ما مشمول مالیات نمی‌شود و معافیت مالیاتی و عودت مالیات پرداخت شده را پیگیری می‌کنیم. البته حالا مشخص نیست رقم باقیمانده پرداخت شد یا بخشیده شده است.»
بودجه‌ای برای تئاتر کشور از دیگر موضوعاتی که در سال‌جاری همچنان بحث‌برانگیز بوده و هست، بودجه تئاتر بوده؛ بودجه‌ای که در بدترین حالت، ۱۸میلیارد تومان و در بهترین حالت ۲۴میلیارد تومان است. حالا اهالی تئاتر امیدوار هستند که بودجه تئاتر با توجه به تورم و وضعیت اقتصادی موجود افزایش داشته باشد و این افزایش به شکل صددرصد پرداخت شود.
تعیین‌تکلیف حریم تئاترشهر
از وضعیت بدهکاری و بودجه تئاتر که بگذریم، یکی از موضوعات خبری سال۱۴۰۰، مجموعه تئاترشهر است؛ حریم این ساختمان که بارها برایش در مجموعه تئاترشهر جلساتی گذاشته شد. ایجاد حریم برای این مجموعه موافقان و مخالفانی دارد، اما با توجه به وضعیت اطراف تئاترشهر و پارک دانشجو و همچنین ساختمان تئاترشهر که حالا در میراث‌فرهنگی ثبت شده، به‌نظر این تعیین حریم می‌تواند در حفظ مجموعه کمک کند. این موضوع چند سالی است که شکل پررنگ‌تری به‌خود گرفته و مدیر جدید مرکز هنرهای نمایشی قول داده تا تکلیف تئاترشهر تا پایان سال مشخص شود.
درگذشتگان صحنه
تئاتر۱۴۰۰ در حالی وارد قرن جدید می‌شود که دیگر برخی از هنرمندان تئاتر را دیگر با خود ندارد. میثم مطهری، افشین سلیمان‌پور، علیرضا موسوی، سیامک افسایی، بیژن افشار، سیامک قطاعی، ابوالفضل شاه‌کرم، جلال ستاری، صادق صفایی، علی سلیمانی، ساشا کشوادی، ابراهیم پاکدل، حسن عظیمی، سعید تشکری و علیرضا غفاری ازجمله هنرمندان تئاتری بودند که از دنیا رفتند.
۴۰سالگی تئاتر فجر و کمبودهایش
در همین سال جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در حالی ۴۰ساله شد که بخش رقابتی بخش بین‌الملل آن حذف شد و جشنواره با توجه به حضور گروه‌های نمایشی، رونق چندانی نداشت. از یک طرف کرونا باعث شد که سالن‌ها در جشنواره با ۳۰درصد ظرفیت بلیت‌فروشی داشته باشند و از سوی دیگر کیفیت آثار منتخب در جشنواره امسال آنچنان راضی‌کننده نبود.
بلیت‌هایی که همچنان گران می‌شوند
دایره فعالیت تئاتر نسبت به سینما و سازوکار اجرایی‌اش نسبت به تولید فیلم متفاوت است، اما یکی از موضوعاتی که امسال در نمایش‌ها دیده می‌شود، تعیین‌های بلیتی است؛ قیمتی که برایش قاعده و قانونی وجود ندارد و به شکل توافقی میان تهیه‌کنندگان و کارگردانان تئاتر تعیین می‌شود و سالن‌دارها هم با توجه به وضعیت موجود از این افزایش استقبال می‌کنند؛ چراکه معتقدند تئاتر با بلیت گران هم مخاطب خود را دارد. کف و سقف بلیت سالن‌های دولتی کاملا مشخص است و این نقص در بخش خصوصی دیده می‌شود. باید دید سال۱۴۰۱ می‌تواند نرخ‌گذاری بلیت‌های تئاتر با ضابطه و قواعد خاص باشد؛ بلیت‌هایی که در سالن‌های نمایشی از کف ۴۰هزار شروع شده و گاها به ۲۵۰هزار تومان می‌رسد.
تئاتر، تلویزیون و مخاطبی که علاقه نشان نداد
کرونا باعث شد که بازار پلتفرم‌ها داغ شود. در کنار بخش فیلم و سریال، بخش فیلم- تئاترها و همچنین اجراهای آنلاین هم به بهانه برگزاری جشنواره‌های تئاتر موضوعی بود که در این سال اتفاق افتاد، اما این بخش نتوانست مخاطبی که بایسته است را جذب کند.
پرفروش‌ها در سالن‌های خصوصی
با رسیدن به پیک‌های کرونا، اجراها توقف زیادی در مراحل تولید، تمرین و حتی اجرا داشتند، اما در همین اجراهای نیمه‌کاره، برخی از تئاترها توانستند مخاطب خوبی را داشته باشند. اما نکته قابل تامل این است که نمایش‌ها بیشتر مخاطب و فروش را در تماشاخانه‌های خصوصی داشتند. یکی از این نمایش‌ها «بک تو بلک» سجاد افشاریان است که البته آمار و رقم رسمی آن اعلام نشده، اما به‌گفته کارگردان این نمایش نزدیک به ۳میلیارد تومان فروش داشته است.
پرمخاطب‌های تئاترشهر
در سالی که گذشت با توجه به اجرای نمایش‌ها با ظرفیت‌های بلیت‌فروشی، مجموعه تئاترشهر هم میزبان چند نمایش پرفروش بود. «بانوی محبوب من» گلاب آدینه در مدت اجرا توانست نزدیک به ۲میلیارد تومان فروش داشته باشد و از دیگر نمایش‌های پرمخاطب و پرفروش این مجموعه می‌توان به «احتمالات» علی شمس، «پنگوئن‌های افسرده» و «تنها» اشاره کرد.