همشهری‌آنلاین -یکتا فراهانی : طبق نظر محققان و پژوهشگران، سیگار مضرات بسیار زیادی بر سلامت ما دارد و تقریبا کسی نیست که از این موضوع آگاه نباشد. با وجود این، افراد بسیاری هستند که بدون توجه به سلامت خود و اطرافیان‌شان همچنان سیگار می‌کشند. پژوهشگران می‌گویند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در افرادی که روزانه حتی یک سیگار هم می‌کشند تا ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.
ورود ۵ هزار ماده شیمیایی به بدن با هر پک سیگار
دکتر پوریا ثابتیان،جراح عروق و فوق تخصص بیماری‌های وریدی، فوق‌تخصص جراحی اندوواسکولار و فوق‌تخصص درمان زخم درباره مصرف سیگار می‌گوید:« درمورد مضرات سیگار خیلی توضیح داده‌شده؛ ولی آشنایی با عملکرد سیگار در بدن ضروری است. توجه داشته باشیم با هر پکی که به سیگار زده می‌شود و با عمل دم، دود سیگار وارد بدن می‌شود؛ ۵ هزار ماده شیمیایی هم همراه با آن وارد بدن ما می‌شود. یکی از این ماده‌ها که همان اول وارد بدن می شود، ماده‌ای است به نام «تار» (ماده‌ای تیره‌رنگ و قیرمانند درون سیگار). این تار در لثه‌ها و بین دندان‌ها رسوب می‌کند و به این ترتیب، آسیب زیادی به آنها وارد می‌کند و باعث می‌شود قسمت‌های مختلف دندان و لثه، سیاه و زرد شوند.»
آسیب به ریه و عصب‌های بویایی
به گفته ثابتیان، مصرف سیگار در طولانی‌مدت باعث اختلال عصب بویایی می‌شود. همچنین وقتی دود سیگار وارد ریه‌ها می‌شود،به کیسه‌های هوایی که به آنها آلوئول (alveolus) گفته می‌شود، آسیب وارد می‌کند. این کیسه‌های هوایی مسئول انتقال و حمل‌ونقل اکسیژن و مونوکسید کربن بین عروق خونی و ریه هستند.
در واقع تصفیه اکسیژن در بدن ما در ریه انجام می‌شود که آلوئول‌ها این انتقال را انجام می‌دهند. یعنی اکسیژن هوا را می‌گیرند، از دیواره این کیسه‌های هوایی خیلی کوچک می‌گذرند و وارد جریان خون می‌شوند. در این میان، هموگلوبین‌ها که درون گلبول‌های قرمز هستند، به اکسیژن می‌چسبند و خود را به اندام‌های داخلی بدن ما می‌رسانند.
مونوکسید کربن دیواره آلوئول را خراب می‌کند. همچنین وقتی مونوکسید کربن وارد خون می‌شود، از آنجایی‌که هموگلوبین تمایل بیشتری دارد به مونوکسید کربن بچسبند تا به اکسیژن؛ به همین خاطر این مونوکسید کربن است که به تمام بدن منتقل می‌شود.
ثابتیان می‌گوید وقتی‌که این آلوئول‌ها پر از دود سیگار می‌شوند، بیماری‌های انسدادی ریه که بسیار مزمن هم هستند، ایجاد می‌شود؛ بیماری‌های مزمنی که می‌توانند باعث بروز تنگی نفس شوند.
چرا از سیگار کشیدن لذت می‌بریم؟
به گفته این متخصص، وقتی نیکوتین وارد بدن می‌شود، در عرض ۱۰ ثانیه در مغز ما ماده‌ای ترشح می‌شود به اسم «دوپامین» و «اندورفین». هورمون‌های دوپامین و اندورفین باعث حس لذت و ریلکس بودن می‌شوند در واقع، حس لذتی که با کشیدن سیگار به وجود می‌آید، همان عاملی است که باعث اعتیاد به آن می‌شود و ترک آن را بسیار سخت می‌کند.
تفریحی سیگار کشیدن هم خطرناک است
به گفته ثابتیان، اگر شخصی فکر کند با روزانه یک عدد سیگار کشیدن به صورت تفننی و تفریحی، مشکلی برای او ایجاد نمی‌شود؛ در پاسخ باید به او گفت شاید این میزان سیگار کشیدن برای ریه و مونوکسید کربن داخل بدن آنچنان مضر نباشد؛ ولی خطر سکته‌های قلبی و آسیب‌های عروقی کم نخواهد شد.
به گفته این متخصص، شما هر بار که سیگار می‌کشید برای ۲۴ ساعت خطر سکته‌های قلبی و آسیب‌های عروقی را به جان خواهید خرید.
انقباض و تنگی عروق
ثابتیان می‌گوید نیکوتین و بقیه مواد شیمیایی موجود در سیگار باعث انقباض عروق می‌شوند و به دیواره داخلی عروق آسیب می‌زنند؛ درست همان اتفاقی که مصرف الکل در بدن ایجاد می‌کند و باعث آن می‌شود. یا پیامدهایی که ابتلا به کلسترول بالا و دیابت و همچنین استفاده زیاد از نمک و چربی به دنبال خواهد داشت.
بنابراین فردی را در نظر بگیرید که چربی خون او بالا باشد، دیابت هم داشته باشد، از الکل هم استفاده کند و سیگار هم بکشد؛ همه اینها باعث می‌شود درصد احتمال سکته نیز در او بسیار بیشتر شود. ضمن آنکه مگر دیواره عروق چقدر می‌تواند تحمل داشته باشد و در برابر همه این آسیب ها در امان بماند؟
ایجاد لخته خون، سکته مغزی و سیاه شدن روده‌ها
به عقیده این فوق تخصص بیماری‌های وریدی، وقتی فردی سیگار می‌کشد دیواره عروق او منقبض می‌شوند. زمانی که تنگی عروق ایجاد شود لخته خون هم می‌تواند به وجود بیاید. همچنین به خاطر وجود نیکوتین، پلاکت‌ها هم بیشتر به هم می‌چسبند و لخته خون و گرفتگی‌های عروقی ایجاد می‌شود. به این ترتیب، اگر این گرفتگی‌ها در عروق قلبی باشد باعث سکته قلبی می‌شود و اگر در عروق گردن و مغزی اتفاق بیفتد باعث سکته مغزی می‌شود.اگر در احشای شکمی باشد هم باعث سیاه شدن روده‌ها خواهد شد.
سیگار کشیدن زیاد باعث دیر خوب شدن زخم‌ها هم می‌شود؛ به گونه‌ای که حتی باعث می‌شود گاهی به مرور و به تدریج کار فرد به قطع عضو بینجامد.
ایجاد انواع سرطان
ثابتیان می‌گوید مهم‌ترین و ناگوارترین تاثیری که نیکوتین و دیگر مواد شیمیایی موجود در سیگار به دنبال خواهند داشت، این است که DNA داخل هسته سلول را دچار تغییر می‌کند. این جهش DNA هم باعث ایجاد انواع سرطان‌ها خواهد شد؛ یعنی با تغییر DNA سلول‌های جدیدی تولید می‌شوند که سلول های سرطانی هستند و می‌توانند در همه‌جای بدن هم ایجاد بشوند؛ نه اینکه فقط باعث ایجاد سرطان ریه شوند.
در آمریکا بیش از ۳۰ درصد از مرگ‌ومیر سالانه مربوط به مرگ‌ومیر بر اثر انواع سرطان‌هایی است که مصرف سیگار باعث بروز آن بوده است.
از هر ۳ مورد مرگ بر اثر سرطان، ۱ مورد به دلیل مصرف سیگار است
به گفته این جراح عروق، از هر سه نفر که در آمریکا مبتلا به سرطان می‌شوند و می‌میرند؛ یک نفر از آنها سیگار می‌کشیده است و سیگار باعث بروز آن بیماری آنها شده است؛ سرطان‌هایی مثل دهان و مخاط آن، قسمت حلق، بینی و سینوس‌ها، مری، دستگاه گوارش، معده، روده، کبد، مجاری ادراری، مثانه، کلیه‌ها و تخمدان؛ همه می‌توانند بر اثر مصرف سیگار ایجاد شوند؛ حتی مصرف سیگار می‌تواند باعث ایجاد سرطان خون هم بشود.
ترک سیگار
ثابتیان می‌گوید ترک سیگار مراحلی دارد. بنابراین افرادی که می‌خواهند ترک کنند، باید با راه های مختلف آن آشنا شوند و ببینند چه اتفاقی برایشان خواهد افتاد.
این افراد باید با مراحل و راه های ترک سیگار آشنا شوند و ببینند چه اتفاقی برای کسانی که ترک می‌کنند، می‌افتد. به گفته این فوق‌تخصص بیماری‌های وریدی، کسانی که سیگار را ترک می‌کنند، به مرور و به تدریج آسیب‌های وارد شده به آنها کاهش خواهد یافت.
پس از آخرین پک سیگار چه اتفاقاتی در بدن می‌افتد؟
۲۰ دقیقه پس از ترک سیگار: فقط ۲۰ دقیقه بعد از ترک سیگار، پروسه متعادل شدن فشار خون و ضربان قلب که به‌خاطر گرفتگی‌های عروقی و مواد شیمیایی و تنگ شدن عروق، ضربان قلب و فشار خون بالا رفته؛ به تدریج و به آرامی متعادل می‌شود.
۱۲ ساعت پس از ترک سیگار: پس از ۱۲ ساعت از آخرین پکی که به سیگار زدید، هم میزان منواکسید کربنی که از طریق کیسه‌های هوایی وارد خون می‌شدند پایدار خواهند شد؛ یعنی مونوکسید کربن زیادی منتقل نخواهد شد.
۱ روز بعد از ترک سیگار: تازه بعد از ۲۴ ساعت که سیگار را کنار گذاشتید؛ خطر سکته‌های قلبی به آرامی و به تدریج شروع به کاهش خواهد کرد.
۲ روز بعد از ترک سیگار: بعد از ۴۸ ساعت از ترک سیگار نیز عصب بویایی که گفته شد بر اثر مصرف سیگار ممکن است آسیب ببیند و به مرور از بین برود؛ به تدریج شروع به ترمیم خواهد کرد.
۹ ماه بعد از ترک سیگار: ۹ ماه پس از ترک سیگار آسیب‌های ریوی به مرور شروع به ترمیم خواهند کرد.
یک سال بعد از ترک سیگار: یک‌سال بعد از اینکه آخرین پک را به سیگار زده اید نیز ریسک سکته قلبی تا ۵۰ درصد کاهش پیدا می کند.
۵ سال بعد از ترک سیگار: تازه ۵ سال پس از ترک سیگار هم ریسک لخته‌های خون و بیماری قلبی به‌شدت کم می‌شوند.
۱۰ سال بعد از ترک سیگار: پس از ۱۰ سال از ترک سیگار هم ریسک ابتلا به سرطان ریه تا ۵۰ درصد کم خواهد شد.
۱۵ سال بعد از ترک سیگار: تازه پس از ۱۵ سال از ترک سیگار، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی مثل افراد غیر سیگاری خواهد شد.
به گفته دکتر ثابتیان، بنابراین اگر شما سیگارکش حرفه‌ای (heavy smoker) باشید و هر روز سیگار می‌کشید یا هر روز فقط یک نخ سیگار دود می‌کنید؛ هنگامی که بخواهید آن را ترک کنید؛ چندین سال طول می‌کشد و زمان می‌برد که بدن شما بتواند به شرایط طبیعی خود بازگردد.
چطور می‌توان سیگار را ترک کرد؟
دکتر ثابتیان می‌گوید ترک سیگار کار خیلی سختی است و افراد بسیاری بارها تلاش کرده‌اند، سیگار را ترک کنند؛ ولی موفق نشده‌اند و معمولا پس از چند روز یا چند هفته دوباره مصرف آن را شروع کرده‌اند.
بعضی افراد هم بعد از چند ماه ترک سیگار، دوباره با یک اتفاق، رو به مصرف سیگار آورده‌اند. بنابراین ترک آن چندان ساده و آسان نیست. ضمن آنکه هر چقدر انجام آن را به تاخیر بیندازید، ترک آن سخت‌تر خواهد شد.
مصرف نیکوتین بدون سیگار
ثابتیان می‌گوید راه‌های زیادی برای ترک سیگار وجود دارد. یکی از راه‌های ترک آن استفاده از چسب یا پچ، آب‌نبات، اسپری‌ها و آدامس نیکوتین است که برای ترک سیگار می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. درست است با این روش ها باز هم نیکوتین وارد بدن می‌شود، ولی بسیاری از دیگر مواد شیمیایی داخل سیگار از جمله آرسنیک دیگر وارد بدن نمی‌شوند.
به این ترتیب با ورود نیکوتین به بدن، دوپامین ترشح می‌شود و آن احساس لذت و آرامش را ایجاد می‌کند. ولی مواد شیمیایی که با ورود به بدن سیستم دهان و دندان، حلق و مری، عصب بویایی، ریه و ...را دچار آسیب می‌کند، وجود نخواهند داشت.
گروه درمانی، ورزش و مراجعه به متخصص
به گفته این جراح عروق، گروه درمانی و درمان‌های روان‌پزشکی، روان‌شناسی و روان‌درمانی هم برای ترک سیگار موثر خواهند بود. ورزش سبک و متوسط هم به ترک سیگار کمک خواهد کرد.
یعنی فردی که سیگار را ترک می‌کند، اگر پیاده‌روی را شروع کند، باعث می‌شود که دوپامین و اندورفین بیشتر ترشح شود و به این ترتیب کمک خوبی خواهد بود تا نیاز او به نیکوتین پایین بیاید.
جدیدترین روشی هم که در ترک سیگار وجود دارد، استفاده از هیپنوتیزم است که البته حتما باید به وسیله متخصص انجام شود.
در همین زمینه: