براساس گزارش‌های آماری بیماری‌های زائران بیت‌الله الحرام وزارت بهداشت در حج تمتع سال‌های گذشته، توصیه‌ها و هشدارهای بهداشتی براساس شیوع بیماری‌ها ارائه شد.
دکتر سید منصور رضوی، مسئول سابق بهداشت حج، با بیان اینکه گزارش‌ها نشان داده که 75 درصد از زائران یکصد هزار نفری ایرانی در طول سفر حج تمتع به انواع گرفتاری‌های تنفسی مبتلا می‌شوند، اظهار کرد: این گرفتاری‌های تنفسی به‌صورت سرماخوردگی ساده (common cold) و با علائم تب خفیف، گلودرد، آبریزش و گرفتگی بینی یا سندرم شبه آنفلوآنزا و آنفلوآنزا با علائم کمر درد شدید، تب بالا، سرفه، گرفتگی بینی و آبریزش شدید و پس از قطع تب سرفه‌های شدید و طولانی مدت تظاهر می‌کند.
وی با اشاره به شیوع سینوزیت، سینوبرونشیت، آسم و COPD در بین زائران گفت: شاید گرفتاری تنفسی به‌صورت پنومونی، سندرم آلرژی، گلودرد چرکی، اوتیت مدیا و یا گوش درد باشد.
این متخصص عفونی ادامه داد: طی پنج سال گذشته، سالانه 75 درصد از زائران ایرانی به نوعی به گرفتاری تنفسی مبتلا می‌شوند.
دکتر رضوی افزود: شاید روند بیماری تا 2 ماه بعد نیز ادامه داشته باشد از این‌رو با استراحت به‌مدت 3 روز، عدم‌شرکت در تراکم‌های غیرواجب نظیر طواف مستحبی، پرهیز از روبوسی و مصافحه، شست و شوی مداوم دست و پرهیز از اضطراب، مصرف فراوان میوه و سبزی و خودداری از مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها و کورتیکواستروئیدها (به‌منظور جلوگیری از افت سیستم ایمنی) می‌توان به بهبود سریع‌تر بیماری کمک کرد.
وی با اشاره به تجویز قرص‌های مکیدنی آنتی سپتیک (streplis) به زائران از سوی پزشکان در ادامه، مراجعه فراوان زائران به پزشک را عاملی برای سردرگمی آنان برشمرد و یادآور شد: توصیه می‌شود زائران پیش از عزیمت به بیت‌الله الحرام واکسن توأم پنومواکس و آنفلوآنزا و یا با یک هفته فاصله را تزریق کنند.
وی در ادامه توضیح داد: تزریق واکسن پنومواکس و آنفلوآنزا مانع از ابتلا به عفونت نمی‌شود اما درصورت ابتلا مانع از تبدیل آن به فرم کشنده و وخیم خواهد شد.
دکتر رضوی با تاکید بر پرهیز از مصرف فراوان موز برای زائرانی با سابقه آلرژی و حساسیت به مواد غذایی و آلرژن گفت: موز حاوی مقادیر فراوانی هیستامین است که عوارض آلرژیک را به همراه دارد.
این متخصص بیماری‌های عفونی با بیان این که طی پنج سال گذشته شیوع بیماری‌های قلبی در بین زائران بیت‌الله الحرام 5/3 درصد، پرفشاری خون 10 درصد و دیابت قندی 5 درصد بوده است، افزود: با توجه به غربالگری و آزمایش‌های مرکز پزشکی حج پیش از اعزام، بیماری دیابت و فشار خون افراد تحت کنترل است و به بیماران شدید قلبی اجازه تشرف به حج داده نمی‌شود و به لحاظ شرعی نیز برای آنان حرجی وجود ندارد.
دکتر رضوی با توصیه به زائران مبتلا به پرفشاری خون مبنی بر پرهیز از مصرف غذاهای پرنمک و تاکید بر مصرف غذاهای رژیمی گفت: برای بیماران قلبی و دیابتی نیز غذای رژیمی
در نظر گرفته می‌شود.
وی با اشاره به بروز بیماری‌های گوارشی نظیر اسهال‌های تهاجمی و غیرتهاجمی، گاستریت و یبوست، افزود: چنانچه در بین زائران آب بطری بهداشتی توزیع می‌شود باید از نوشیدن آب بین راهی خودداری کنند.
دکتر رضوی، میزان بروز اختلالات اسکلتی – عضلانی را در بین زائران 15 درصد برشمرد و افزود: این اختلالات عمدتا به‌علت پیاده‌روی‌هایی است که زائران در سنین بالا در زیر آفتاب به آن مبادرت می‌ورزند که به ازدست دادن آب و یا حتی گم شدن آنان منجر می‌شود.
مسئول سابق بهداشت حج، با بیان اینکه درصورت نیاز به درمان بستری، زائران باید صرفا به بیمارستان‌های طرف قرارداد با ایران مراجعه کنند، افزود: مرکز پزشکی حج جمهوری اسلامی ایران تدارکات مناسبی را برای زائران دیده است و با بهترین بیمارستان عربستان سعودی طرف قرارداد بوده و در شهرهای مکه مکرمه و مدینه منوره دو بیمارستان خدمات مناسبی را به زائران ارائه می‌کنند.
این متخصص عفونی، با اشاره به شیوع شکستگی‌ها در دنده، استخوان و انگشتان پا در بین زائران گفت: اگر به زائران به واسطه فلسفه اسلامی و عقیدتی توصیه می‌شود که حین
محرم شدن از دمپایی استفاده کنند آنان نباید در سایر اماکن نظیر بازار، خیابان، حین رفتن به غار حراء و جبل النور به پوشیدن دمپایی مبادرت ورزند زیرا شاهد بروز موارد فراوان پیچ خوردگی پا و به‌دنبال آن پارگی تاندون خواهیم بود.
دکتر رضوی، با بیان اینکه به‌طور میانگین از هر 10 هزار زائر 70 نفر به این عارضه دچار می‌شوند، گفت: این در حالی است که با کمی توجه و رعایت دقت می‌توان مانع از بروز این موارد شد.
وی به سقوط از بلندی، پله برقی و آسانسور، لیز خوردن در حمام، معابر و اصابت سنگ در مراسم رمی جمرات به‌عنوان حوادث زائران بیت‌الله الحرام اشاره کرد و افزود: پرتاب سنگ در رمی جمرات کار نمادین و عمیقی است که می‌توان با صرف اندکی دقت و استفاده از عینک طلقی مانع از وقوع حوادث چشمی شد.
براساس این گزارش، معاون هماهنگی و نظارت تخصصی مرکز پزشکی حج و زیارت نیز گفت: زائران به پزشک کاروان اعتماد کنند و اطلاعات کاملی از وضعیت جسمی و بیماری خود ارائه دهند و گمان نکنند معاینه‌های پزشکی به معنی جلوگیری از اعزام است.
امین رضا طباطبایی به ایسنا گفت: این تفکر که با طرح بیماری از سفر زائر به حج تمتع جلوگیری می‌شود، درست نیست و همواره به زائران توصیه می‌شود که تمام مسائل مربوط به بیماری‌های گذشته و کنونی و وضعیت جسمی خود را شفاف با پزشک همراه کاروان مطرح کنند.
چون پزشک کاروان باید اطلاعات کاملی از وضعیت زائر داشته باشد تا بتواند برنامه‌ریزی کند.
وی اظهار داشت: باید بیماران پرخطر مانند دیابتی‌ها، کلیوی و فشار خونی‌ها که قرار است به این سفر معنوی بروند شناسایی شوند تا پزشک امکان برنامه‌ریزی غذایی و دارویی داشته باشد و این سفر با کمترین مشکلات انجام شود.
وی ادامه داد: در گذشته زائرانی بودند که بیماری‌های کلیوی، قلبی و دیابتی داشتند و وضعیت خود را به پزشک اطلاع نداده بودند، بنابراین مجبور شدیم این افراد را از ابتدا تا انتهای سفر در بیمارستان بستری کنیم و تعداد قابل توجهی را قبل از انجام اعمال به کشور بازگردانیم که این اتفاق برای دیگر زائران کاروان مشکلاتی را به‌وجود آورد و آن زائران نیز تنها به این دلیل ساده که وضعیت خود را گزارش نداده بودند تا مطابق وضعیت جسمی‌شان برنامه‌ریزی شود، از مناسک حج بازماندند.
وی در پاسخ به این پرسش که معمولا از اعزام مبتلایان کدام بیماری‌ها به عربستان جلوگیری می‌شود، گفت: ممکن است از اعزام زائرانی که سرطان‌های پیشرفته دارند و یا بیمارانی با سابقه سکته مغزی که دیگر استطاعت جسمی ندارند، جلوگیری شود، البته اگر واقع‌بینانه نگاه شود این زائران تکلیفی ندارند و حج بر آنها واجب نیست، این موارد کم هستند و معمولا با مراقبت‌های پزشکی مشکل رفع می‌شود.
طباطبایی افزود: امسال از اعزام برخی بیماران قلبی که قادر به تشرف نیستند جلوگیری می‌شود، چون امکان سکته وجود دارد.
مواردی است که برای عمل و آنژیوگرافی معرفی شده‌اند و ممکن است امسال اعزام نشوند، ولی سال آینده در سلامتی این اعمال را انجام می‌دهند.
وی به اعزام مادران باردار به حج اشاره کرد و گفت: سفر مادر در چنین زمانی مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند، در سال‌های گذشته آمار سقط جنین در میان مادران باردار با توجه به شرایط عربستان در موسم حج بالا بوده و حتی گاهی به مرگ مادر منجر می‌شد، اما در حال حاضر با نظارت‌هایی که صورت می‌گیرد از اعزام این افراد جلوگیری می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه زائران برای داروهایی که قرار است در این سفر همراه بیاورند حتما به پزشک معالج و متخصص خود مراجعه و داروهای یک ماه خود را همراه داشته باشند، افزود: چون امکان دارد همه اقلام دارویی در عربستان موجود نباشد و تهیه دارو از داروخانه‌های این کشور نیز هزینه بالایی نیاز دارد، این داروها به همان ترتیب توصیه و نسخه شده مصرف شود و دارویی را بدون نظر پزشک معالج خود کم و زیاد نکنند، چون این اقدام زائران همواره مشکلاتی ایجاد می‌کند.
طباطبایی ادامه داد: وسایل امداد و کمک تجهیزات توانبخشی مورد نیاز مانند سمعک، عصا، عینک و اضافه آن را همراه داشته باشند، چون تهیه آنها در عربستان مشکل است.
به گفته وی، حجم فعالیت بدنی زائران در مناسک حج نسبت به شرایط معمول داخل کشور بالا ست و ضرورت دارد پیش از سفر پیاده‌روی‌ها بیشتر شود تا توانایی بدنی آنها افزایش یابد.
زائران در این سفر به پزشک کاروان اعتماد کنند و اگر آغاز بیماری را احساس کردند، اطلاع دهند تا کنترل شود.
معاون هماهنگی و نظارت تخصصی مرکز پزشکی حج و زیارت درباره تغذیه زائران دراین سفر اظهارداشت: رژیم غذایی زائران با آنچه در ایران مصرف می‌کنند، متفاوت و سنگین‌تر است و زائر باید رعایت کند و سعی شود از غذاهای چرب، پرنمک و نوشابه استفاده نکند.
گاهی مصرف زیاد میوه‌هایی مانند موز، بیماری‌های گوارشی و افزایش وزن بدن را موجب می‌شود. ممکن است عدم‌رعایت این مسائل ساده غذایی به بیماری فشارخون منجر شود که باید مراقبت‌هایی را انجام دهند