شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، آخرین شب قدر و هنگامه‌ای ارزشمند است که اوج عنایت و لطف پروردگار را نشان می‌دهد و می‌تواند نقطه‌ی عطف زندگی هر فرد باشد چراکه سرنوشت و تقدیر او با این شب بزرگ عجین شده است.

به گزارش همشهری آنلاین، بیست‌وسومین غروب رمضان ۱۴۴۳ هجری قمری فرا رسید که به شب امضای سرنوشت هر بنده برای یک سال پیش رو شهرت دارد.

مومنان در سومین شب قدر با حضور در محراب عبادت و انجام اعمال ویژه این شب، تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا در پناه رحمت خداوند متعال قرار بگیرند.

عظمت شب قدر به جهت مقام توحیدی آن است که چگونه حقایق یک جا جمع می‌شوند، آن هم حقایقی که در حالت عادی امکان جمع آنها در هزار ماه هم فراهم نیست به همین جهت نزول ملائکه و روح به آن نحوی که در شب قدر محقق می‌شود، غیر آن است که همیشه در سایر زمان‌ها تحقق می‌یابد.

اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان

در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا(ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد، من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم. حضرت او را به نزد خود فراخواند و به طور در گوشی آن شب را معرفی کرد.

آن مرد نیز وقتی شب‌های بیست و سوم ماه رمضان فرا می‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش بر می‌گشت. همچنین در روایت دیگری نقل شده است که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند و از فضیلت این شب بهره بگیرند.

در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، غیر از اعمال مشترک شب‌های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است تا فردی که این شب را به احیا می‌گذراند در کنار اعمال مشترک شب‌های قدر، آنها را نیز انجام دهد.

خواندن سوره عنکبوت، روم و دخان که امام صادق(ع) قسم یاد کرده است که خواننده این سوره‌ها در این شب از اهل بهشت باشد.

همچنین توصیه شده است که در این شب ۱۰۰۰ مرتبه سوره قدر خوانده شود.

روایت شده که در شب بیست ‏و سوم از ماه رمضان دعای زیر را به دفعات در حال سجود و قیام و قعود بخوانید و بر هر حالی که هستید در تمام ماه و در طول حیات تا جایی که ممکن باشد، و هر زمانی که به یادتان آید:

اَللهمَّ کُن لولیّکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة وَلیّا و حافظا وقائِداً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناً حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً و تُمَتّعَهُ فی‌ها طَویلًا؛

خدایا، ولیّ‏‌ات حضرت حجّة بن الحسن که درودهای تو بر او و بر پدرانش باد در این لحظه و در تمام لحظات سرپرست و نگاهدار و راهبر و یاری گر و راهنما و دیدبان باش، تا او را به صورتی که خوشایند اوست ساکن زمین گردانیده، و مدّت زمان طولانی در آن بهره‏مند سازی..

همچنین دعای زیر را بخوانید:

یا مُدَبّرَ الاُموُرِ، یا باعِثَ مَن فی القُبُور، یا مُجرِی البُحُور، یا مُلَیَّن الحَدیدِ لِداوُد، صَل عَلی مُحَّمد وَافعَل بی کَذا وَ کَذا؛

ای تدبیرگر امور، ای برانگیزنده مرده‌های در گور، ای روان کننده دریاها، ای نرم‌کننده آهن برای داود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن؛ و به جای «کذا و کذا» حاجات خود را بخواهد و دست‌های خود را در وقت خواندن «یا مدبّر الامور» تا آخر به سوی آسمان بردارید. این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته بخوانید، آن را تکرار کنید و در شب آخر ماه رمضان هم بخوانید.

دعای زیر را بخوانید:

اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَی نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ؛

خدایا عمرم را طولانی گردان و روزی‌ام را وسعت بخش و بدنم را تندرست بدار و به آرزویم برسان و اگر در زمره بدفرجامان هستم، مرا از آن گروه محو کن و در گروه سعادتمندان ثبت فرما که تو در کتاب فرو فرستاده‏ به پیامبر مرسلت(درود تو بر او و خاندانش) فرمودی خدا محو می‌‏کند آنچه را بخواهد و ثبت می‌نماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست...

این دعا را که از امام صادق(ع) نقل شده است بخوانید:

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی؛

در آنچه از کار حکیمانه جدا می‏سازی در شب قدر، از حکمی که بازگشت نپذیرد، و تغییر نیابد، اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسی حاجیانی که حجّشان پذیرفته، و سعی‌شان قبول افتاده و گناهانشان‏ آمرزیده گشته و بدی هایشان محو شده است و قرار ده در آنچه فرمان می‌دهی و مقدّر می‌نمایی که عمرم را طولانی گردانی و در روزی‌ام‏ وسعت بخشی...

این دعا را بخوانید:

یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ، وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ، یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ، یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ، یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ، لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ، أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ، وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ، وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ، وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً، و َ. أَنْ تَهَبَ لِی یَقِینا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَ إِیمَانا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی، وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی، وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ، وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ، وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ؛

ای پروردگار شب قدر و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه، و پروردگار شب‏ و روز، و کوه‌ها و دریاها و تاریکی‌ها و روشنایی‌ها و زمین و آسمان ای پدیدآورنده، ای صورت ‏بخش، ای‏ عطا کننده، ای نعمت ده، ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای به خود پاینده، ای خدا، ای نو آفرین، ای خدا، ای خدا، ای خدا، نام‌های نیکوتر و نمونه‏های والاتر و بزرگمنشی و نعمت‌ها از آن توست، از تو درخواست می‏کنم که بر محمّد و خاندان‏ محمّد درود فرستی، و قرار دهی در این شب نامم را در زمره سعادتمندان و روحم را با شهیدان و نیکوکاری‏ام‏ را در بلند مرتبه ‏ترین درجه بهشت و گناهم را آمرزیده و ببخشی بر من یقینی که دلم با آن همراه باشد و ایمانی که شک را از من‏ زدوده گرداند و خشنودی به آنچه نصیبم نموده‏ای و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما و از عذاب آتش سوزان حفظ کن و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود و بازگشت و توبه روزی‏ام فرما و به آنچه محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر آنان باد) را به آن موفق کردی توفیقم ده...

دعای زیر را که از امام حسین(ع) نقل شده است بخوانید:

یَا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِناً لَیْسَ یَخْفَی وَ یَا ظَاهِراً لَیْسَ یُرَی یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ یَا غَائِبا [غَائِبُ]غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِدا [شَاهِدُ]غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لا یَخْلُو [لَمْ یَخْلُ]مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ [طَرْفَةَ]عَیْنٍ لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ [بِکَیْفَ]وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ [بِأَیْنَ]وَ لا بِحَیْثٍ [بِحَیْثُ]أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ؛

ای پنهان در حال آشکار بودنش، و ای آشکار در حال پنهان بودنش و ای پنهانی که مخفی نمی‌شود، ای آشکاری که دیده نمی‌شود، ای به وصف آمده‌ای که هیچ ممکنی به حقیقتش نمی‌رسد و هیچ حدّ بسته‌ای به او احاطه پیدا نمی‌کند، و ای غایب گم نشده، ای حاضری که مشهود نیست، تا آنکه جستجو شود و او را بیابند، آسمان‌ها و زمین و آنچه بین آن هاست، به اندازه چشم برهم زدن از او خالی نیست، به کیفیتی معیّن دانسته و محدود به مکان و جهت نمی‌شود، تویی روشنایی نور، پروردگار پرورندگان، به همه امور احاطه کرده‌ای، منزّه است آن که چیزی همانندش نیست، و او شنوا و بیناست، منزّه است آن که دارای این صفات است و برای غیر او چنین صفاتی نیست سپس آنچه از خدا می‌خواهید را طلب کنید...

غیر از غسل اوّل شب، غسلی هم در آخر شب انجام دهید. بدانید که برای غسل و شب زنده داری این شب و زیارت امام حسین(ع)، و ۱۰۰ رکعت نماز، فضیلت بسیار نقل شده است و انجام این اعمال مورد تأکید است. 

شیخ طوسی در تهذیب، از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق(ع) فرمود در آن شبی که امید می‌رود شب قدر باشد ۱۰۰ رکعت نماز بخوانید، در هر رکعت پس از حمد ۱۰ مرتبه سوره توحید را بخوانید. ابوبصیر عرض کرد اگر نتوانستم ایستاده بخوانم، چه کنم، فرمود نشسته به‌جا آور! گفتم اگر نتوانم نشسته بخوانم؟ فرمود در همان حال که در بستر خود دراز کشیده‌ای، به جا آورد.

مرحوم علامه مجلسی، در زادالمعاد فرموده است در این شب هر مقدار که ممکن باشد، قرآن بخوانید و از دعاهای صحیفه کامله سجادیه نیز استفاده کنید؛ مخصوصاً دعای مکارم الاخلاق و دعای توبه.

نماز شب بیست و سوم ماه رمضان؛ در شب بیست و سوم ماه رمضان خواندن نمازی هشت رکعتی به گونه‌ای که پس از سوره حمد، هر سوره دلخواهی خوانده شود، مورد سفارش قرار گرفته است.

اعمال مشترک شب‌های قدر

همچنین در اعمال مشترک شب قدر نیز آمده است:

غسل کند؛ علاّمه مجلسی فرموده بهتر است غسل این شب‌ها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد، که نماز شام را با غسل بخواند.

دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، هفت مرتبه «توحید» خوانده، و پس از فراغت از نماز ۷۰ مرتبه بگوید «أَسْتَغْفِرُ اللّه وَ أَتوبُ الَیْهِ». در روایت نبوی است که از جای برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد.

قرآن کریم را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَی وَ مَا یُخَافُ وَ یُرْجَی أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ؛

خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق کتاب نازل شده ات، و آنچه در آن است، و در آن است نام بزرگترت، و نام‌های نیکوترت و آنچه بیم انگیز است و امیدبخش، اینکه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهی. سپس هر حاجت که دارد بخواهد.

اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ؛

خدایا به حق این قرآن، و به حق کسیکه آن را بر او فرستادی، و به حق هر مؤمنی که او را در قرآن ستودی، و به حق خود بر آنان، پس احدی شناساتر از تو به حق تو نیست.

سپس ۱۰ مرتبه هر یک از اذکار زیر را بگوید؛

بِکَ یَا اللَّهُ، بِمُحَمَّد، بِعَلِیٍّ، بِفَاطِمَة، بِالْحَسَن، بِالْحُسَیْنِ، بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ، بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ، بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَی، بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ، بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ، بِالْحُجَّةِ.

سپس هر حاجتی که دارد را از خدا بخواهد.

زیارت حضرت سیدالشهّدا(ع) نیز در این روز توصیه شده است؛ در روایتی آمده است هنگامی که شب قدر می‌شود، منادی از آسمان هفتم از پشت عَرْش ندا سر می‌دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین(ع) آمده آمرزید.

این شب‌ها را احیا نگه دارد؛ روایت شده هرکه شب قدر را احیا بدارد، گناهانش آمرزیده می‌شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و پیمانه دریاها باشد.

صد رکعت نماز بجا آورد؛ فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، ۱۰ مرتبه «توحید» بخواند.

این دعا را بخواند:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً دَاخِراً لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوءاً أَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَی نَفْسِی وَ أَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتِی وَ قِلَّةِ حِیلَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَإِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیاً لِذِکْرِکَ فِیمَا أَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِکَ فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِساً مِنْ إِجَابَتِکَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِیَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ؛

خدایا شام کردم درحالیکه برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم، که برای خویش سود و زیانی را به دست ندارم، و نمی‌توانم از خود پیش آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می‌دهم، و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره‌ام اعتراف می‌کنم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن، و آنچه را به من عنایت فرموده‌ای کامل ساز، که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهی‌دست خوار توأم. خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودی، و نه فراموش کننده احسانت، در آنچه عطایم کردی، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانی طولانی شود، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایی.

این دعا را کفعمی از امام زین العابدین(ع) روایت کرده است که در این شب‌ها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود می‌خواندند.

علاّمه مجلسی نیز گفته است، بهترین اعمال در این شب‌ها، درخواست آمرزش و دعا است، برای حوائج دنیا و آخرت خود، و پدر و مادر و خویشان، و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده‌اند، و چه آنان که از دنیا رفته‌اند، و خواندن اذکار، و صلوات بر محمّد و آل محمّد به هر اندازه که بتواند و در بعضی از روایات نیز وارد شده است دعای جوشن کبیر را در این سه شب بخواند.

منبع:

مفاتیح الجنان