همشهری آنلاین - فاطمه عباسی: برای آموزش دستشویی رفتن به کودکان نوپا ممکن است مقداری نگرانی داشته باشید اما اگر اصول اولیه را بدانید و قدم به قدم به آن نزدیک شوید، راحت‌تر پیش خواهد رفت.
دکتر جاش رابینو ویتز در پنسیلوانیا یک پزشک اطفال و پدر سه فرزند است. او معتقد است که آموزش دستشویی رفتن سنگ محک مهمی در رشد کودکان است و استقلال اولیه آنها را نشان می‌دهد. به یاد داشته باشید بچه‌ها در یک سن و یا با یک سرعت پیش نمی‌روند؛ اغلب کودکان از ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی آماده یادگیری این مهارت مهم می‌شوند.
آموزش گام به گام کودکان نوپا
برای آموزش گام به گام کودکان نوپا می‌توانید از روش صندلی یا توالت فرنگی کودک استفاده کنید؛ برای این کار به این وسایل نیاز دارید:
یک صندلی کوچک یا توالت فرنگی کودک؛ یک چهارپایه برای رسیدن قد کودک به روشویی، زیرانداز ضد آب، لباس زیر، جوایزی کوچک مانند برچسب و اسباب بازی، کتاب آموزشی. لباس زیر را در پایان دوره آموزش نیاز خواهید داشت، اما نشان دادن آن به دلبند کوچک می‌تواند مشوق او باشد.
دکتر جاش گفت در مرحله اول متوجه شوید که آیا کودک شما آماده است تا این تمرین را شروع کند. می‌توانید در این مرحله از پزشک فرزندتان راهنمایی بگیرید. تعریف کردن قصه و خواندن کتاب‌هایی در این زمینه هم به آماده شدن ذهن دلبندتان کمک خواهد کرد و او مشتاق این مرحله از استقلال خواهد شد.
مرحله دوم: زمان مناسبی را برای شروع آموزش انتخاب کنید. بسیار مهم است که بتوانید به طور پیوسته در اطراف او باشید؛ به نشانه‌های رفتاری او پاسخ دهید و از تلاش‌های فرزندتان حمایت کنید. زمانی را انتخاب کنید که خانواده شما در سفر نباشند، مشغله زیادی نداشته باشند، یا دچار تغییرات بزرگی نشوند.
خانم زهرا مددخانی کارشناس ارشد پرستاری و مادر چهار فرزند نیز افزود: طوری برنامه ریزی کنید که از شیر گرفتن دلبندتان با آموزش دستشویی رفتن همزمان یا متوالی نباشد. از شیر گرفتن کودکان اضطراب زیادی به کودک و مادر تحمیل می‌کند و ورود به مرحله از پوشک گرفتن زمان دیگری لازم دارد و خانواده باید آماده باشند.
- در صورت امکان، این تمرین را در فصل گرم سال شروع کنید؛ در این صورت می‌توانید لباس‌های کمتری به فرزندتان بپوشانید. پوشاندن لباس کمتر به کودک باعث می‌شود لباس‌هایش را راحت‌تر دربیاورد و بعد از دفع تصادفی نیز راحت‌تر تمیز شود.
مرحله سوم: بر اساس یک روال شروع کنید. یک بار در روز، کودک خود را با لباس روی صندلی مخصوصش بنشانید؛ مثلا بعد از صبحانه، قبل از حمام، یا هر زمان دیگری که احتمالا نیاز به دستشویی رفتن دارد.
سعی کنید راحت باشد و با نشستن روی لگن یا صندلی مخصوصش تمرینات خود را شروع کند. می‌تواند در این مرحله ادرار یا مدفوع خود را در پوشک تخلیه کند اما این به آموزش عضلات و ذهن او کمک خواهد کرد تا بعدا بدون لباس زیر روی توالت فرنگی خود بنشیند.
- اگر فرزندتان تمایلی نشان نمی‌دهد، او را مجبور نکنید که روی صندلی بنشیند. اجبار می‌تواند به ترس و امتناع منجر شود. یک یا دو هفته صبر کنید و دوباره امتحان کنید.
مرحله چهارم: در برخی موارد می‌توانید مرحله دفع را به صورت نمایشی به او نشانش دهید. دیدن مدل دستشویی رفتن، شستن بدن و دست‌ها ممکن است به برخی بچه‌ها کمک کند تا متوجه شود که این یک فرآیند طبیعی است و مراحلی دارد که می‌تواند به راحتی از پس آن بربیاید.
- بدانید که دلبندتان تا مدتی به کمک شما نیاز خواهد داشت؛ به خصوص در شستشوی بدن و دست‌هایش. دکتر جاش تاکید دارد که مهم است که جهت درست شستشو را به دختران آموزش دهید تا باکتری‌ها و آلودگی‌ها باعث بیماری در نقاط خصوصی بدن آنها نشوند.
مرحله پنجم: این عادت او را تشویق کنید. به فرزندتان بگویید روی صندلی بنشیند و هر وقت برایش مقدور بود کارش را انجام دهد. یک زیرانداز ضدآب پهن کنید تا خیالتان کمی از بابت نظافت منزل راحت باشد. هرچقدر بیشتر بدون پوشک بنشیند زودتر یاد می‌گیرد که مستقل شود. البته شما هم باید برای شستشوهای بعدی آماده باشید.
اگر این کار برای دلبند شما سخت است، او را با سرگرمی، کتاب و کارهایی که علاقه دارد به نشستن تشویق کنید. می‌توانید با کمک جوایز ساده‌ای که تهیه کرده‌اید او را به ذوق و تلاش بیاورید.
دکتر جاش توضیح می‌دهد که برای اغلب مادران سوال می‌شود که در زمان موفقیت کودک در انجام این کار چه واکنشی نشان دهند؟ پاسخ این است که یک تشویق معمولی داشته باشید و به او نشان دهید که کار خوبی انجام داده است. لازم نیست در این زمینه زیاده‌روی کنید.
گام ششم: با صبر و مهربانی با مشکلات روبرو شوید. اتفاقاتی مانند کثیف شدن لباس‌ها و فرش‌ها در حین تمرین و مدتی بعد از آن طبیعی است. این متخصص اطفال تاکید کرد که دلبند شما ممکن است در اوایل آموزش علاقه زیادی نشان دهد و موفقیت زیادی کسب کند، ولی بعد خیلی به این موضوع اهمیت ندهد.
اگر کودکتان زمین یا لباس‌هایش را کثیف کرد، عصبانی نشوید یا تنبیهش نکنید چراکه این برخورد تمرین کردن را برای هر دوی شما سخت‌تر می‌کند. برای کسب نتیجه بهتر، مثبت و مهربان باشید. بعد از عدم موفقیت در استفاده از توالت، با آرامش لباس و زمین را تمیز کنید و فرزندتان را تشویق کنید که دفعه بعد از صندلی مخصوصش استفاده کند.
بعد از رفع و رجوع کردن مسئله، کارآگاه بازی دربیاورید تا متوجه شوید که آیا مشکل بزرگتری در کار وجود دارد یا خیر. یبوست، ترس، ناراحتی یا اضطراب و حتی اتفاق، همگی می‌توانند باعث از دست رفتن کنترل دفع در کودک شما شوند.
خانم مددخانی از تجربه خود گفت و یک راه‌حل جالب ارائه داد: نگران نجاست و کثیفی منزل نباشید. این فرآیندی طولانی است و باید حوصله کنید و به خود و دلبندتان استرس ندهید. گاهی پیش می‌آید که دستتان بند است، مثلا مشغول نماز هستید؛ به کودک یک نقطه مشخص را یاد دهید، به طور مثال فضای ورودی دستشویی، تا حتی اگر شما در کنار او نبودید هم به هر صورتی می‌توانست خود را در آن نقطه تخلیه کند. این کار به بهداشت فضای عمومی خانه کمک می‌کند و شما و فرزندتان نیز آرامش بیشتری خواهید داشت.
اگر تا این مرحله خوب پیش رفته‌اید حالا نوبت مرحله هفتم یعنی آموزش شبانه است. اگر کودک شما در تمام طول روز، از جمله هنگام چرت زدن، خشک می‌ماند، آماده ورود به مرحله شبانه است. یک پوشش ضد آب روی تشک او بگذارید و از او بخواهید آن را امتحان کند. حتما از او بخواهید درست قبل از خواب به دستشویی برود.
دکتر جاش تاکید می‌کند: مهم است که انتظار از دست رفتن نظافت تخت را داشته باشید؛ حتی زمانی که کودک نوپا در طول روز ادرار و مدفوع خود را به طور منظم در سرویس فرنگی خود تخلیه کرده نیز ممکن است برای مدتی طولانی در شب موفق نباشد.
ممکن است بدن کودک شما به اندازه کافی بالغ نباشد که او را در زمانی که نیاز به دستشویی رفتن دارد بیدار کند. اگر کودک شما به طور مرتب رختخواب را خیس یا کثیف می‌کند، پوشک یا شلوار تمرینی به او بپوشانید و چند ماه دیگر دوباره امتحان کنید.
زهرا مددخانی نیز تاکید کرد که طول این دوره نسبت به بچه‌های مختلف متفاوت است. ممکن است با خوردن مواد غذایی مدر یا مریضی، کودک شما با دفعات دفع روبرو شود و کارش دشوار شود. پس در طول این مدت به تغذیه کودک بیشتر توجه کنید و با آغاز شب نسبت به عدم مصرف مواد مدر یا ملین توسط فرزندتان دقت کنید تا خواب راحتی را تجربه کند.
این کارشناس ارشد پرستاری اضافه کرد، در گام هشتم او را با سرویس بهداشتی بزرگترها آشنا کنید و مراحل را در حین استفاده توضیح دهید. او را با خواندن شعر یا شوخی به ذوق بیاورید و راحت بگذارید تا با شرایط جدید آشنا شود. نسبت به حس کنجکاوی کودکتان صبور باشید.
مرحله نهم هم پاداش موفقیت تیم شماست. بله شما یک کار مهم انجام داده‌اید. غذای مورد علاقه، آبنبات، برچسب و حتی بازی‌های مورد نظر دلبند شما مشوق‌هایی هستند که باید او را به ادامه دادن ترغیب کنند. حتما با کلمات مثبت و پرمهرتان او را سیراب کنید و وقتی دوره آموزشی تمام شد یک جشن خانوادگی بگیرید.