به گزارش همشهری آنلاین، آیین تجلیل از استادان و پیشکسوتان حوزه اسنادی با حضور نجفقلی حبیبی، عضو هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی، اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب، توفیق سبحانی، معتمدی، میر انصاری و دیگر استادان حوزه اسناد و میراث مکتوب، علیرضا مختارپور، رییس سازمان، محمدجواد جعفریان، معاون اسناد ملی، فاطمه صدر، سرپرست معاونت پژوهش و دیجیتال و مدیران و کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کریم سلیمانی، استاد دانشگاه و متخصص در حوزه تاریخ معاصر ایران و مسئولان در ساختمان آرشیو ملی برگزار شد.
سند، علم و دانش تولید می‌کند
محمدجواد جعفریان، معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی با ابراز خرسندی از برگزاری آیین گرامیداشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب گفت: برگزاری این آیین پس از دو سال وقفه به دلیل وجود بیماری کرونا جای خوشحالی دارد و این روز را به حافظان و مروجان اسناد ایرانِ اسلامی در بلندای تاریخ، حافظان گنجینه آرشیو اسناد ملی ایران، اهداکنندگان میراث مکتوب و همکاران فعال در حوزه اسنادی در دستگاه‌های مختلف و نیز دغدغه‌مندان حفاظت از اسناد ملی کشور تبریک می‌گوییم.
او افزود: آرشیو ملی ایران به صورت میانگین در هر ماه، تعداد ۱۰۰ میلیون برگ سند را در دستگاه‌های کشور و در ۶ هزار و ۲۰۰ ردیف، بررسی، و اسنادی را که طبق ضوابط قابلیت حفظ دارند، گزینش، حفظ و نگهداری می‌کند و سالانه در سطح کشور تعداد قابل توجهی از اسناد در آرشیو ملی ایران تعیین تکلیف می‌شوند. هم‌اکنون بیش از ۵۰۰ میلیون برگ سند در شرایط استاندارد در مخازن سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود. آرشیو ملی علاوه بر این‌که محلی برای نگهداری از گنجینه اسنادی است، هویت و تجربه مدیریت بومی کشور و تاریخ اداره کشور را نیز در بر می‌گیرد.
معاون اسناد ملی با بیان این مطلب که سند، تولید علم و دانش می‌کند، گفت: در آرشیو ملی، در کنار جذب و حفظ اسناد، دانش و علم تولید می‌شود. به عبارت دیگر سند می‌تواند به منبعی برای سیاست‌گذاری، تصمیم‌سازی و بهره‌مندی از تجارب گذشته، کاهش هزینه‌های تصمیم‌های مدیریتی در کشور، کاهش رخداد تصویب قوانین نافی یکدیگر و کاستن از بار هزینه‌های تصمیم‌های مدیریتی در کشور تبدیل شود.
جعفریان ادامه داد: در همه دنیا اغلب تصمیم‌های مدیریتی با هزینه‌هایی همراه است و برخی از این تصمیم‌ها اشکالاتی دارد. در تاریخ اداره کشور، یک وزارتخانه در طی ۶۵ سال پنج مرتبه طبق قانونی شکل گرفته و در ادامه براساس قانونی دیگر منحل شده است. توجه به این موضوع که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بتوان دانش ضمنی و تجربی اداره یک کشور را شکل داد، حلقه گمشده و کارکرد اصلی این سازمان برای ارائه تجارب خود به مدیران و سیستم مدیریتی کشور به شمار می‌رود.
به گفته او، مردم ایران از نسخ قدیمی که از خاندان و گذشتگان خود به ارث برده‌اند، حفاظت می‌کنند و در این راستا امکانی فراهم شده که آن‌ها بتوانند از خدمات مرمت، بازسازی و حفاظت اسناد خاندانی خود که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ارائه می‌دهد، بهره‌مند شوند.
جعفریان همچنین بیان کرد: همکاران و پرسنل سازمان بیش از هر عنوانی هنرمند هستند؛ هنرمندانی که اسناد را از ورای تاریخ به تجاربی برای استفاده آیندگان تبدیل می‌کنند و در کنار این اقدام مهم، امکان تبدیل سند به دانش نیز فراهم می‌شود. امروز همزمان با این برنامه در مراکز استانی، نمایشگاه‌های متعددی برگزار شده است و لازم می‌دانم از دیگر دستگاه‌ها که برای گرامیداشت روز اسنادملی و میراث مکتوب از جمله شهرداری تهران که این موضوع مهم را در سطح شهر و تابلوهای شهری یادآور شده، قدردانی کنم.
اسناد ملی، آیینه تمام‌قد فرهنگ و تمدن ایران و اسلام است
اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب در ادامه آیین تجلیل از استادان و پیشکسوتان در حوزه اسناد با اشاره به جایگاه اسناد گفت: اسناد ملی و میراث مکتوب، ریشه درخت تنومند هویت ملی و دینی ما ایرانیان است و آیینه تمام‌قد فرهنگ و تمدن ایران و اسلام را شکل می‌دهد.
ایرانی با بیان این‌که گسترش دیپلماسی فرهنگی از طریق نسخه‌های خطی ایرانی موجود در نقاط مختلف جهان امری مغفول مانده است، اظهار کرد: نزدیک به یک میلیون نسخه خطی فارسی و میلیون‌ها سند وقفی و غیروقفی در کتابخانه‌های ایران و سایر کشورها از جمله شبه قاره هند، پاکستان، آسیای میانه، ترکیه و بسیاری از کشورهای اروپایی نگهداری می‌شود که تعداد محدود و اندکی از این نسخ شناسایی، تحقیق و تصحیح شده است و با یک عزم ملی می‌توان گلچینی از این آثار را از کشورهای مختلف جمع‌آوری کرد و به عنوان منبع تحقیق و پژوهش در اختیار دوست‌داران فرهنگ و دانش قرار داد.
او سپس بیان کرد: در اهمیت اسناد ملی، بیان این نکته کافی است که برخی از کشورهای همسایه دست به مصادره مفاخر فرهنگی ایران زده‌اند و مولوی، حکیم نظامی و ابن سینا را ترک‌زبان یا عرب‌زبان می‌خوانند و چشم از هزاران سند و نقشه می‌پوشند و یا خلیج فارس را با صرف مبالغ هنگفت در محافل بین‌المللی خلیج عربی می‌نامند. تلاش واهی آن‌ها مصداق این شعر حافظ است که می‌گوید: «ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه توست/ عرض خود می‌بری و زحمت ما می‌داری».
مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب افزود: اسناد ملی و میراث مکتوب، سند هویت و اعتبار هر ملت است. کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۱۹۹۱ میلادی تصمیم گرفت برنامه‌ای تحت عنوان حافظه جهانی به منظور پیش‌برد ایمن‌سازی، حفاظت و دسترسی عمومی به میراث مستند، تصویب کند. در ایران تاکنون ۱۱ اثر مکتوب به عنوان میراث مستند در کمیته ملی حافظه جهانی به ثبت رسیده و امید است در سال جاری سه اثر دیگر نیز ثبت شود.
او ادامه داد: ده‌ها اثر ارزشمند دیگر به عنوان میراث مشترک ایران با کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه ارزش ثبت جهانی و منطقه ای دارند که می‌توان از آن‌ها به عنوان یک الگو در جهت دیپلماسی فرهنگی بهره برد. وظیفه خادمان اسناد و پژوهشگران نسخ خطی این است که با استناد به مباحث علمی و تاریخی و با رونق بخشیدن به تولید دانش و با پژوهش در اسناد ملی و میراث مکتوب، فهم اسناد و آثار مکتوب را آسان کنند.
ایرانی با بیان این‌که زبان فارسی اغلب اسناد و نسخ خطی در حوزه هویتی، حلقه فرهنگی ارتباط‌دهنده همه اقوام ایرانی بوده است، ادامه داد: در دهه اخیر، کوشش‌های ارزشمندی برای شکستن حصار و قفل دسترسی به تصاویر نسخ خطی صورت گرفته است و برخی کتابخانه‌ها برای برخط کردن نسخ خطی پیشگام شده‌اند. در همین راستا لازم است عزم، اراده و تصمیم جدی با مدیریت ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی برای برخط کردن نسخ خطی انجام شود.
او اظهار کرد: موضوع برخط شدن فهرست‌های چاپ‌شده نسخ خطی در ۲۰ سال گذشته با همکاری موسسه میراث مکتوب، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، خانه کتاب و سایت آقا بزرگ پیگیری شده و اکنون بیش از ۲۰۰ هزار تمام محتوای فهرستی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته که با حدود ۴۰ موضوع قابل جست‌وجو است.
در ادامه این نشست، کریم سلیمانی استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ معاصر با اشاره به ظرفیت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حوزه پژوهش های اسنادی گفت: من یک معلم تاریخ هستم و در تمام دوران فعالیت خود در دانشگاه‌های کشور همواره نیاز به ارجاع به اسناد برای طرح و بیان مسائل تاریخی را داشته‌ام. در واقع نیازهای پژوهشی محققان تاریخ به اسناد قابل درک است اما متاسفانه دسترسی به آن‌ها برای تحقیق و پژوهش تاریخ سخت و زمان‌بر بوده است.
او ادامه داد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گنجینه‌ای ارزشمند از اسناد تاریخی است که برای پژوهش‌های تاریخی کاربردی و عملیاتی است. بنده به عنوان یک معلم تاریخ از ریاست محترم سازمان که خود او انسان دغدغه‌مند و متخصص در این زمینه است، می‌خواهم دانشجویان تاریخ و پژوهشگران را دریابند و در قالب گروه‌های کوچک پژوهشی با سرفصل‌های مشخص و موضوعی از اسناد موجود در این سازمان استفاده کنیم.
علیرضا مختارپور، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه ویژه برنامه «روز اسناد ملی و میراث مکتوب» گفت: فرهنگ با هر تعریفی که در نظر گرفته شود، مجموعه‌ای از بینش‌ها، باورها، گرایش‌ها و رفتارهای مادی و معنوی جامعه انسانی است که آثار آن در تمامی ابعاد تمدن و به خصوص در زبان و ادبیات و نیز آثار هنری هر جامعه‌ای خود را نشان می‌دهد.
او درباره ضرورت حفظ و انتقال میراث فرهنگ و تمدن به نسل‌های آینده بیان کرد: همه این شئون و آثار میراث فرهنگی در مرحله نخست محصول فکر، زبان، قلم و هنر اندیشمندان و متفکران هر دوره ای از ادوار و حیات اجتماعی بشر است و در مرحله بعد نگهداری، حفظ، بازخوانی، احیا، تصحیح و انتقال آن به نسل‌های بعدی نیز نتیجه تلاش گروهی دیگر از اندیشمندان و متفکران هر جامعه است.
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: هر اثر ادبی، علمی، هنری، مکتوب یا غیرمکتوب اشاره‌ای است به دانش مردمانی که برای خلق، حفظ یا احیا و عرضه آن کوشیده‌اند؛ در برابر چنین بزرگانی، شرط ادب، سر تعظیم به احترام فرود آوردن است.
در ادامه این مراسم، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره غلامرضا جمشید نژاد اول، استاد دانشگاه و مصحح نسخ خطی و رحیم نیکبخت، پژوهشگر تاریخ انقلاب، از هما قاضی، کارشناس حوزه خدمات آرشیوی و اطلاع‌رسانی اسناد و مدارک تاریخی، طاهره نبئی، پیشکسوت مرمت اسناد در ایران، داود امینی، کارشناس توصیف و پردازش اسناد و پرویز محمدپور، کارشناس ارزشیابی و ناظر اجرای قانون اسناد ملی ایران تجلیل شد.
در پایان آیین تجلیل از استادان و پیشکسوتان حوزه اسنادی، از اسناد مربوط به شیخ کلینی و شهید مطهری، استاد محمدعلی اسلامی ندوشن، اسناد خلیج فارس و اسناد مربوط به هشتم شوال ۱۳۴۴هجری قمری، سال‌روز غم‌انگیز تخریب قبرستان بقیع و بقعه‌های ائمه اطهار (ع) رونمایی شد.