به گزارش همشهری آنلاین، «النا دوهان» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد درباره تاثیر منفی اقدامات یکجانبه قهرآمیز بر بهره‌مندی از حقوق بشر که به جمهوری اسلامی ایران سفر کرده بود، بعدازظهر دیروز (چهارشنبه) ۲۸ اردیبهشت ماه در نشستی خبری که دو ساعت به طول انجامید، به تشریح این سفر و دیدارهای انجام شده پرداخت.
النا دوهان در پایان سفر ۱۲ روزه خود به ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که مجموعه پیچیده تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، همراه با تحریم‌های ثانویه علیه افراد و نهادهای ثالث، رعایت افراطی تحریم‌ها و اتخاذ سیاست‌های به صفر رساندن ریسک توسط برخی شرکت‌ها و مؤسسات مالی، چالش‌های انسانی و اقتصادی موجود را تشدید کرده و بر زندگی مردم، به ویژه آسیب پذیرترین اقشار جامعه، تأثیر منفی گذاشته است.
وی همچنین افزود که از بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص و افراد دارای معلولیت درباره مشکلاتی که در دسترسی به داروها و تجهیزات کمکی مورد نیاز خود با آن روبرو هستند، روایت‌های غم انگیزی شنیده است.
گزارشگر سازمان ملل در نشست خبری که دیروز برگزار شد، درباره ضمانت این‌که توصیه‌هایش مورد سوء استفاده کشورهای غربی از جمله آمریکا قرار نگیرد؟ نیز خاطرنشان کرد:گام اولی که در همه گزارش‌ها می‌خواهم تاکید کنم این است که همه کشورها تعهد دارند طبق موازین قانونی عمل کنند. دولت‌ها سعی می‌کنند روی هم تاثیر بگذارند، ولی کشورها نباید تعهدات بین‌المللی را نقض کنند. باید توجه کنیم که اقداماتی که علیه ایران اعمال می‌شود، نقض حقوق بشر است. هدف از سفر من این است که وضعیت را تجزیه و تحلیل کنم. اطلاعاتی دریافت کردم درباره کودکان پروانه ای و به من گفتند هیچ راهی نیست که بتوان پانسمان و داروهای مورد نیاز آنها را وارد کرد. شرکت‌ها گفته‌اند می‌ترسند تحت تحریم‌های آمریکا قرار بگیرند. (اینجا بخوانید)
گفتنی است خانم النا دوهان تبعه کشور بلاروس در مارس ۲۰۲۰ از سوی شورای حقوق بشر به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد تأثیر منفی اقدامات یکجانبه قهرآمیز بر بهره‌مندی از حقوق بشر منصوب شد. دوهان تجارب گسترده‌ای در حوزه‌های حقوق بین‌الملل و حقوق بشر دارد. وی به عنوان استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه دولتی بلاروس (مینسک)، استاد مدعو در انستتیوی حقوق بین‌الملل برای صلح و مناقشه مسلحانه (بوخوم، آلمان)، و رئیس مرکز تحقیقات صلح (مینسک) فعالیت داشته است. او دکترای خود را از دانشگاه دولتی بلاروس در سال ۲۰۰۵ دریافت کرد و در سال ۲۰۱۵هابیلیتاتسیون در حقوق بین‌الملل و حقوق اروپایی را دریافت کرد (بلاروس). علایق دانشگاهی و تحقیقاتی خانم دوهان شامل حوزه‌های حقوق بین‌الملل، تحریم‌ها و قانون حقوق بشر، حقوق امنیت بین‌الملل، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، حل اختلاف بین‌المللی، و حقوق محیط زیست بین‌الملل است.
به شدت نگران عواقب تهدیدکننده جان انسان‌ها هستم
دوهان در بیانیه‌ای که بدین منظور منتشر شد، همچنین خاطرنشان کرد: «من به شدت نگران عواقب تهدیدکننده جان انسان‌ها هستم که ناشی از هزینه‌های سرسام‌آور دارو و تجهیزات پزشکی تخصصی و در موارد خاص، موجود نبودن آنها به دلیل محدودیت‌های تجاری و مالی ناشی از تحریم‌ها است. بنا به گزارش‌هایی که دریافت کردم، این وضعیت به علت عدم تمایل شرکت‌های خارجی به عرضه این کالاها است، که دلیل آن نیز بیم آنها از عواقب احتمالی این کار از جمله تعقیب کیفری و مجازات‌های مالی است».
وی اضافه کرد: «تحریم‌های اعمال شده بر بخش‌های حیاتی اقتصادی و تعداد زیادی از موسسات مالی و شرکت‌های ملی ایران، منجر به کاهش شدید درآمدهای دولت، افزایش تورم، گسترش فقر و کمبود منابع برای تامین نیازهای اساسی نیازمندان در این کشور شده است.»
گزارشگر ویژه در بیانیه قرائت شده خود، به چندین حوزه دیگر اشاره کرد که از تحریم‌های یکجانبه و رعایت افراطی آن آسیب دیده‌اند، از جمله حفظ و توسعه بیشتر زیرساخت‌های اساسی کشور، مشکلات گسترش برنامه‌های حمایت اجتماعی متناسب با افزایش قیمت‌ها و نرخ بیکاری از جمله در حمایت از جمعیت رو به رشد پناهندگان افغانستانی؛ موانع توسعه تجاری و صنعتی به دلیل کمبود مواد اولیه، عدم امکان انجام پرداخت‌های بین‌المللی و محدودیت در دسترسی به فناوری‌های جدید، وخیم‌تر شدن وضعیت امنیت زیست محیطی؛ چالش‌های مربوط به پیشگیری، پاسخ و بازیابی در امر حوادث و بلایای طبیعی به دلیل ممنوعیت واردات تجهیزات تخصصی و تمهیدات بشردوستانه؛ افزایش چالش‌ها در عملیات سازمان‌های غیر دولتی بین‌المللی و محلی و فعالان امور بشردوستانه؛ موانع تعامل ایران در همکاری‌های بین‌المللی از جمله در حوزه‌های دانشگاهی، میراث هنری و فرهنگی، ورزش و تعامل کلی این کشور با سازمان‌ها و انجمن‌های بین‌المللی به دلیل ممنوعیت سفر و عدم امکان پرداخت حق عضویت‌های مربوطه.
وی همچنین ابراز نگرانی کرد که کمترین اثر تحریم‌های یکجانبه موجود به عنوان اقدامی تنبیهی، نقض تعهدات ناشی از اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای حقوق بشر بوده است که بسیاری از آنها از جمله تضمین‌های رویه‌ای و فرض برائت، ماهیتی تعلل ناپذیر دارند.
آمریکا و دیگر کشورهای تحریم کننده تحریم‌های خود را لغو کنند
این گزارشگر سازمان ملل خاطرنشان کرد: «طبق قوانین بین‌المللی حقوق بشر، دولت‌ها موظفند تضمین کنند که هرگونه فعالیت تحت صلاحیت یا کنترل آنها منجر به نقض حقوق بشر نمی‌شود و در این راستا من از دولت‌های تحریم‌کننده به‌ویژه ایالات متحده می‌خواهم که از جمله با حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی و لغو تمامی اقدامات یکجانبه، به‌ویژه در زمینه‌هایی که بر حقوق بشر و زندگی همه مردم ایران تأثیر می‌گذارد، اصول و هنجارهای حقوق بین‌الملل را رعایت کنند».
وی در ادامه توصیه‌های خود به مسئله رعایت افراطی تحریم‌های یکجانبه توسط شرکت‌ها و مؤسسات مالی، دسترسی به اطلاعات و فناوری‌های جدید، افزایش مشارکت سازمان‌های بین‌المللی برای اهداف بشردوستانه و نظارت مستمر بر اثرات منفی اقدامات قهری یکجانبه بر بهره‌مندی از حقوق بشر، آزادسازی دارایی‌های خارجی مسدود شده مؤسسات مالی ایران، انجام مذاکرات چندجانبه برای تدوین اصول راهنما در مورد تحریم‌های ثانویه، موضوع اثرات رعایت افراطی تحریم‌ها بر حقوق بشر، و همچنین ایجاد سازوکارهای ممکن برای ترمیم، جبران خسارت و پرداخت غرامت اشاره کرد.
علیرغم تلاش‌ها و اقدامات دولت برای کاهش آثار منفی اقدامات قهری یکجانبه (تحریم‌ها) بر اقشار مختلف جامعه، به ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها همراه با اثرات ادامه‌دار همه‌گیری کووید-۱۹، تحریم‌های مزبور اثرات چندوجهی و انباشته‌ای در همه بخش‌های کشور به جا گذاشته است. این گزارشگر ویژه تأکید کرد که هر چند اقدامات ایران آثار منفی مستقیم تحریم‌ها بر بهره‌مندی از حقوق بشر را کاهش داده است، اما نباید از وضعیت موجود به عنوان زمینه‌ای برای مشروعیت بخشیدن و قانونی کردن اعمال تحریم‌های یکجانبه استفاده شود.
گفتنی است دوهان در طول ماموریت خود در ایران با نمایندگانی از نهادهای دولتی کشوری و استانی، سازمان‌های غیردولتی، انجمن‌ها، فعالان امور بشردوستانه، مشاغل، نهادهای سازمان ملل متحد، دانشگاه‌ها و همچنین جامعه دیپلماتیک دیدار کرد. وی همچنین بازدیدهایی از کرج و اصفهان نیز داشت.این گزارشگر ویژه گزارش مربوط به ماموریت خود را در ماه سپتامبر ۲۰۲۲ به شورای حقوق بشر ارائه خواهد کرد.
وی دیروز در نشستی خبری در تهران نیز از دولت آمریکا خواست که بلافاصله تحریم‌ها علیه مردم ایران را لغو و از کشورهایی که اقدام به بلوکه کردن دارایی‌های ایران کرده‌اند تقاضا کرد که این دارایی‌ها را آزاد کنند. (اینجا بخوانید)
دوهان در این نشست خبری درباره پیامدهای تحریم‌ها بر ایران نیز اظهار داشت: این تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸ و بعد از خروج آمریکا از برجام بیشتر شده است. الان شورای امنیت هیچ تحریمی علیه ایران اعمال نمی‌کند، ولی بعد از خروج آمریکا از برجام، دامنه تحریم‌های وضع شده علیه ایران گسترده‌تر شد و در کنار این تحریم‌ها، تحریم‌هایی وضع شد حتی در ارائه کالا و بیمه کالا و نقل و انتقالات بانکی. امروزه تمام بانک‌های ایران تحریم شدند و دیگر در سوئیفت هم نیستند و به هیچ وجه نمی‌توان پول را به سیستم بانکی بین‌المللی منتقل کرد و این تحریم‌ها تاثیر زیادی بر حقوق بشر گذاشته است و نسبت به سال ۲۰۱۵ دامنه آن بیشتر شده است. دانشگاهیان، ورزش و بخش فرهنگی و ... اینقدر تحریم شده‌اند که ایران نمی‌تواند حق عضویت سازمان ملل را بدهد و حتی حق عضویت ورزشکاران و ... را پرداخت کند.
گفتنی است، گزارشگران ویژه بخشی از سازوکاری هستند که تحت عنوان رویه‌های ویژه شورای حقوق بشر شناخته می‌شوند. رویه‌های ویژه بزرگ‌ترین مجموعه کارشناسان مستقل در نظام حقوق بشر سازمان ملل متحد، عنوانی است که به سازوکارهای نظارتی و حقیقت‌یابی شورای حقوق بشر اطلاق می‌شود که به وضعیت حقوق بشر در کشور معین و یا پدیده‌های مهم نقض حقوق بشر در سراسر جهان می‌پردازند. کارشناسان رویه‌های ویژه به صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنند، کارمند سازمان ملل متحد نیستند و حقوقی برای کار خود دریافت نمی‌کنند. آنان در ظرفیت شخصی خود فعالیت کرده و مستقل از هر سازمان و دولتی هستند.