همشهری‌آنلاین- منهای سیاست : تلاش‌های دولت و مجلس برای اجرای طرح جوانی جمعیت ادامه دارد. تلاش‌هایی که در مجلس برای سیاست‌گذاری در حوزه جمعیت و حمایت از خانواده‌ها برای فرزندآوری از مهر ماه ۹۱ آغاز شد. ۹ سال بعد نیز یعنی در آبان ۱۴۰۰ سیدابراهیم رییسی رییس دولت سیزدهم قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را ابلاغ کرد و نخستین نشست ستاد ملی جمعیت اواخر اردیبهشت سال جاری به ریاست رییس‌جمهور برگزار شد.
جایی که رییس‌جمهور اعلام کرد که تمامی ارگان‌ها و دستگاه‌ها و نهادها موظف هستند قرارگاه‌های مربوط به جمعیت را در مجموعه‌های خود تشکیل دهند. اول خرداد نیز بانک مرکزی با ابلاغ بخش‌نامه‌ای دستورالعمل‌های وام فرزندآوری را به بانک‌ها اعلام کرد و براین اساس ظرف یک هفته همه واحدهای اجرایی در سراسر کشور موظف به اجرای دستورالعمل جدید هستند. البته اعطای وام فقط بخشی از سیاست‌های حمایتی از جوانی جمعیت است و همه دستگاه‌ها موظف هستند که بسترهای لازم برای فرزندآوری زوجین را فراهم کنند. اما طبق قانون جوانی جمعیت دولت دقیقا چه تسهیلاتی برای فرزندآوری در نظر گرفته است و خانواده‌ها چطور می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند؟ تسهیلاتی که شامل اعطای وام، زمین، خودروی ایرانی و سیاست‌های تشویقی از جمله ۹ ماه مرخصی زایمان و کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل می‌شود.
طرح جوانی جمعیت از کجا آغاز شد؟
از مهر ماه ۹۱ زمزمه‌های طرح جوانی جمعیت در مجلس مطرح شد. در آن مقطع این طرح «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» نام داشت. اما این سال ۹۲ پس از تصویب در مجلس به دلیل بار مالی به دولت و عدم انطابق با سیاست‌های کلی نظام به مجلس بازگشت. این طرح ۵۵ ماده‌ای سرانجام در آبان ۱۳۹۴ در مجلس به تصویب رسید و مقرر شد تا کارگروهی برای بررسی بار مالی سنگین آن به دولت تشکیل شود. طرح مجلس در چنین فضایی بلاتکیلف باقی مانده و پنج سال بعد در اسفند ۹۹ بار دیگر در دستور کار مجلس قرار گرفت. در نهایت نیز نمایندگان مجلس طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده با تصویب کلیات طرح با اصل هشتادو پنجی شدن طرح موافقت کردند و بر اساس این اصل، کمیسیون مشترک تشکیل و طرح مذکور در این کمیسیون مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. پس از آن در آبان ۱۴۰۰ نمایندگان درباره اجرای آزمایشی طرح به مدت ۷ سال رای‌گیری کردند که این مدت با ۱۶۱ رأی موافق، ۱۴ رأی مخالف و ۵ رأی ممتنع از مجموع ۲۰۵ نماینده تصویب شد. در نهایت نیز محمدباقر قالیباف رییس مجلس این طرح ۷۳ ماده‌ای را به دولت ابلاغ و در همان ماه دولت قانون جوانی جمعیت را به دستگاه‌ها ابلاغ کرد. بر اساس ماده نخست این قانون باید ستاد ملی جمعیت تشکیل شود که رییس آن رییس‌جمهوری است و در مجموع ۲۴ عضو دارد. برای ستاد ملی جمعیت ۱۲ وظیفه تعیین شده که از جمله مهم‌ترین وظایف آن تهیه یک برنامه عملکرد و ایجاد هماهنگی میان نهادهای مرتبط با موضوع جوانی جمعیت و خانواده و نظارت بر نقش آنهاست.
چه تسهیلاتی برای مادران و مادران شاغل در نظر گرفته شده؟
اما دولت بر اساس قانون چه تسهیلاتی به زوجین برای فرزندآوری اختصاص می‌دهد؟ طبف قانون جوانان در آستانه ازدواج یا زوجین جوان در جذب و استخدام امتیاز بیشتری دارند. همچنین اعطای وام ۲۰۰ میلیون تومانی به زوجین جوان (زوج زیر ۲۵ و زوجه زیر ۲۳ سال) و وام ۱۴۰ میلیون تومانی به زوجین با سنین بالاتر با ضمانت‌های آسان، افزایش ۷.۵ برابری حق عائله‌مندی در مدت پنج سال و افزایش محدوده سنی در استخدام‌های جدید، یک سال به ازای تاهل از مواردی که برای زوجین جوان در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر تمامی زوجین نابارور بر اساس قانون تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و متخصصان طب سنتی نیز در مراکز ناباروری متسقر می‌شوند. در دوران بارداری و شیردهی نیز تسهیلاتی برای حمایت از زنان و حتی مردان در نظر گرفته شده است. براین اساس تحت پوشش کامل قراردادن کلیه مادران در دوران بارداری و شیردهی تا پایان پنج سالگی کودکان بر اساس آزمون «وسع»، استانداردسازی عملکرد ارائه‌دهندگان خدمات بارداری و سلامت مادر و جنین و ارزشیابی با صدور و لغو مجوز، اختیاری بودن غربالگری همراه با نظر پزشک متخصص، اصلاح روش‌های غربالگری و استانداردسازی مقادیر مثبت و منفی کاذب نتایج آزمایش‌ها، پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت زنان اعم از مراجعه به ماما و پزشکان و ارائه رایگان سبدتغذیه و بسته بهداشتی مادران باردار، شیرده و دارای کودک زیر پنج سال بر اساس آزمون وسع از این جمله این تسهیلات است.
این قانون به مادران شاغل و دانشجو نیز توجه داشته است. جایی که مقرر شده آموزش مادران دانشجو یا طلبه دارای فرزند زیر سه سال غیرحضوری و مجازی باشد و مرخضی زایمان نیز به مادران شاغل ۹ ماه کامل باشد که به درخواست مادر می تواند تا دوماه قبل از تولد باشد. مادران باردار می‌توانند حداقل چهار ماه دور کار باشند و سن بازنشستگی آن‌ها نیز به مدت یک سال به ازای تولد هر فرزند و برای تولد فرزند سوم به بعد، یک و نیمسال کاهش پیدا می‌کند. پدران نیز می‌توانند حداقل دو هفته مرخصی تشویقی برای مراقبت‌های پس از زایمان فرزند خود داشته باشند.
اعطای وام به ازای تولد هر فرزند
بر اساس بخش‌نامه جدید بانک مرکزی نیز بانک‌ها موظف هستند به ازای تولد فرزندان پس از سال ۱۴۰۰ تهسیلات قرض‌الحسنه اعطا کنند. بر این اساس به ازای فرزند اول 20 میلیون تومان و به ازای فرزند دوم 40 میلیون و به ازای فرزند سوم 60 میلیون و به ازای فرزند چهارم 80 میلیون و به ازای فرزند پنج به بعد ۱۰۰ میلیون تومان وام اعطا می‌شود. در مورد تولد فرزندان دوقلو و بیش‌تر نیز به ازای هر فرزند یک وام تعلق می‌گیرد و ترتیب تولد لحاظ می‌گردد. این تسهیلات حسب مصوبات شورای پول و اعتبار با کارمزد حداکثر ۴ درصد به صورت سالانه است. نکته دیگر اینجاست که بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی اقساط وام با دوره تنفس شش ماهه آغاز می‌شود و متقاضیان حداکثر تا دو سال بعد از تولد فرزند خود می‌توانند برای اخذ وام اقدام کنند.
تخصیص زمین و خودرو مشروط به تولد فرزند دوم و سوم
قانون جوانی جمعیت فروش بدون نوبت و بدون قرعه‌کشی خودروی ایرانی به قیمت کارخانه پس از تولد فرزند دوم به بعد به مادران را نیز در نظر گرفته است. البته به دلیل عرضه محدود و تقاضای بالا این فروش نیز به صورت قرعه کشی انجام می‌شود. پس از تولد فرزند سوم نیز دولت موظف است زمین یا واحد مسکونی حداکثر ۲۰۰ متری به قیمت تمام شده با ۲ سال تنفس وهشت سال قسط بندی را برای زوجین تامین کند. وام ۱۵۰ میلیون تومانی ودیعه، خرید یا ساخت مسکن برای خانواده‌های فاقد مسکن با باز پرداخت ۲۰ ساله نیز مشروط به تولد فرزند سوم به بعد در سال ۱۳۹۹ یا پس از آن نیز در قانون پیش‌بینی شده است.
در چنین شرایطی باید دید که قانون جوانی جمعیت در ۷ سال اجرای آزمایشی خود تا چه حد موفق خواهد بود و منجر به افزایش آمار ازدواج و فرزندآوری می‌شود.