روز چهارشنبه یازده خرداد احسان شاه قاسمی استاد درس مطالعات شهرت و هواداران در دانشگاه تهران نشست لایوی را با پروفسور منیش ورما برگزار کرد. منیش ورما یک استاد بین المللی ارتباطات است. او مدتی رییس دانشکده ارتباطات و روزنامه نگاری امیتی در هند بوده است و تجربه تدریس در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی را دارد. او که هم اکنون در کشورهای عربی خلیج فارس تدریس می کند برای سخنرانی هایی به ایران هم دعوت شده است.
در آغاز نشست شاه قاسمی ضمن خوشامدگویی به ورما توضیحاتی درباره نفوذ بالیوود در ایران پس از انقلاب اسلامی داد. شاه قاسمی با پخش صحنه نهایی فیلم قانون (۱۹۸۲) توضیح داد که چگونه پخش این فیلم در دهه ۱۳۶۰ باعث شکل گیری موجی از بالیوود-دوستی در ایران شد. آمیتاب باچان که پیشتر با فیلم شعله (۱۹۷۵) در ایران شناخته شده بود، در چهل سالگی در فیلم قانون نقش جوانی به نام ویجی با سنی کمتر از سن واقعی خود را بازی کرد و ایرانی های بسیاری را به گریه انداخت.
نام ویجی به نامی محبوب در ایران بدل شد و افرادی از دوستان خود می خواستند که آن ها را ویجی صدا کنند. خانواده های بسیاری درخواست انتخاب نام ویجی را برای پسران تازه به دنیا آمده خود داشتند که در ثبت احوالِ به شدت سخت گیر دهه شصت به در بسته خوردند.
آمیتاب باچان برای بیش از یک دهه استاندارد زیبایی مردانه در ایران را دستخوش تحول کرد و از مردانی با رنگ پوست روشن به مردانی با رنگ پوست سبزه منتقل کرد. شایعات در همه جا منتشر شد که «ویجی» در اصل ایرانی است. یک دهه بعد که باچان پا به سن گذاشت و از نقش دلدار به نقش پدر تغییر مکان داد، کم کم محبوبیت او بین جوانان کمتر شد و این بار امیر خان بازیگر هندی فیلم دل (۱۹۹۰) در ایران محبوب شد. رنگ پوست امیرخان کمی روشن تر بود و این بار ایرانی ها آسان تر می توانستند ادعا کنند که امیرخان در اصل ایرانی است. محبوبیت سینمای هند اما به ناگهان رو به افول گذاشت و یک دهه بعد محبوبیت سریال های کره ای باعث شگفتی پژوهشگران شد.
منیش ورما با ادای سلام و احترام به مخاطبان فارسی زبان از شاه قاسمی برای دعوت از او، و همچنین برای بیش از یک دهه انجام پژوهش های بین المللی در عرصه ارتباطات تشکر کرد. او سپس با ابراز تعجب از این همه نفوذ بالیوود در ایران پس از انقلاب گفت که کاش در این زمینه پژوهش های بیشتری انجام می شد. ورما توضیح داد که سینمای هند تاریخ بلندی دارد و به پیش از پایان دوره استعمار و حتی پیش از اختراع سینمای صدادار باز می گردد.
سینمای هند از سال ۱۹۱۲ آغاز شد و از آن زمان تا کنون به رغم مشکلاتی که در بخش های دیگر به وجود آمد، یکسره با قدرت به مسیر خود ادامه داده است. تا پیش از عصر استقلال سینمای هند عمدتا عشقی بود و از رقص و ساز و آواز در کار خود بسیار استفاده می کرد ولی پس از استقلال عنصر سیاسی هم به کار افزوده شد. یعنی، گرچه فیلم ها همچنان عشقی و همراه با ساز و آواز بودند و نگرشی ساده انگارانه به دنیا را عرضه می کردند، کارگردانان تلاش می کردند این داستان ها را در چارچوب مبارزه های استقلال خواهانه مردم هند روایت کنند.
فیلم ها معمولا فقر و خیابان های کثیف و پر از جرم و جنایت را نشان می دادند و این طبقه فرهیخته هند را آزرده می کرد. به همین دلیل از دهه ۱۹۹۰ به بعد کم کم شاهد پیدایش فیلم هایی هستیم که در آن ها تصویری نه چندان واقعی از جامعه هند ارائه می شود. هندی ها را آدم هایی روشنفکر و زندگی هندی را زندگی لوکس و مدرن نشان می دادند. اعتراض های بسیاری که شکل گرفت باعث شد سینمای هند به سوی واقع گرایی پیش برود و اکنون در سال ۲۰۲۲ شاهد یک سینمای بسیار قوی تر به نسبت دهه های گذشته هستیم.
شاه قاسمی درباره نقش رسانه های نوین در سینمای هند پرسید و ورما پاسخ داد، مطمئنا رسانه های نوین نقشی انقلابی در سینمای هند داشته اند. تکنولوژی های تولید و پساتولید سینمایی بسیار ارزان تر شده و از این رو کارگردانان صاحب فکر و جوان خیلی بیش از گذشته می توانند آن طور که دوست دارند فیلم بسازند. گذشته از این، شاهد تکثیر فیلم هایی هستند که به زندگی بخش های زبانی، فرهنگی و کاستی جامعه هند می پردازند.
شاه قاسمی درباره نقش سلبریتی های ایرانی در گستره همگانی و مداخله های سیاسی آن ها گفت و از ورما پرسید آیا در هند هم چنین وضعیتی وجود دارد. ورما پاسخ داد، وقتی درباره هند صحبت می کنیم باید دقت کنیم درباره یک مجموعه پیچیده و بسیار گونه گون از جماعت های مختلف حرف می زنیم. حوزه نفوذ سلبریتی ها بسیار متنوع است و برای نمونه ، شما در جنوب هند یعنی در بخش تامیل نادو می بینید که سلبریتی ها نفوذ سیاسی بیشتری اعمال می کنند. اگر بخواهم به صورت کلی به شما پاسخ بدهم، سلبریتی های هندی بیش از آن که بتوانند مردم را بسیج کنند می توانند مردم را جمع کنند. اگر به شما بگویند آمیتاب باچان در فلان مکان حضور دارد شاید چند صد هزار نفر بروند ولی بعید است که بین آن ها شمار زیادی از افراد حاضر باشند کورکورانه آرمان سیاسی او را اقتباس کنند.
شاه قاسمی درباره نفوذ شگفت انگیز سریال های کره ای در ایران گفت و توضیح داد که از نظر او سریال ها و موسیقی کره ای هیچ ارزش زیبایی شناسیک، تاریخی، سیاسی . غیره ندارند. ارزش آن ها صرفا تجاری است و تبلیغات سنگینی که در پشت آن ها وجود دارد باعث نفوذ گسترده آن ها در جهان شده است. چیزی که از نظر شاه قاسمی شگفت انگیز بود، مانع نژادی برای همذات پنداری با بت های کره ای است. شاه قاسمی توضیح داد که گرچه جوان های زیادی در ایران می توانستند ادعا کنند شباهت های بسیاری به آمیتاب باچان یا امیر خان داشتند، چنین امکانی برای همذات پنداری با بازیگران کره ای وجود ندارد. ورما با تایید این نکته گفت، جهان امروز جهان رقابت است و کشورها به صنایع سینمایی خود به عنوان بخشی از یک رقابت جهانی کمک می کنند. در هند هم این طور است و سریال های هندی هر روز تلاش می کنند جذابیت های بیشتری را به مخاطبان خود عرضه کنند. ورما توضیح داد که شباهت نژادی میان ایرانی ها و هندی ها باعث جذابیت سریال های هندی در ایران می شود ولی عجیب است که ایرانی ها سریال های کره ای را به سریال های هندی یا حتی ایرانی ترجیح می دهند.
شاه قاسمی توضیح داد با این که وضعیت تحصیلی دانش آموزان ایرانی هر ساله رو به ضعف می رود، نوجوانان ایرانی بسیاری با پشتکاری عجیب تلاش می کنند زبان کره ای بیاموزند تا سریال های کره ای را به زبان اصلی ببینند. امروزه شاهد رشد قارچ گونه آموزشگاه های زبان کره ای به ایرانی ها هستیم. ورما با تعجب از چنین روندی توضیح داد که سریال های کره ای در هند هم رایج هستند ولی هرگز چنین محبوبیتی ندارند. همچنین، ورما توضیح داد که تولید کنندگان این سریال ها تلاش کرده اند زمینه را از سریال های خود حذف کنند. یعنی، جز این که قیافه این بت ها کره ای است، شما کمتر در این سریال ها «کره» می بینید. هر کسی در هر جای جهان می تواند به این سبک زندگی کند و این نبوغ تولید کنندگان کره ای است که کمک می کند سریال های کره در بازارهای رسانه ای دیگر جهان جاری شوند.