همشهری آنلاین -یکتا فراهانی : واکسن‌ها اغلب نوع ضعیف‌شده‌ای از یک عامل عفونی را ارائه می‌کنند که به سیستم ایمنی ما اجازه می‌دهند تا آن را در حافظه خود ضبط کنند. بدین ترتیب، قبل از اینکه ویروس بتواند ما را بیمار کند، سیستم ایمنی ما می‌تواند سریعا آن را شناسایی و با آن مقابله کند.
غافلگیری بیماری کرونا باعث شد وقت زیادی برای ساخت واکسنی علیه ویروس این بیماری نداشته باشیم. اما در حال حاضر فرصت خوبی برای به روز رسانی واکسن‌های بیماری کروناست؛ همان‌گونه که بسیاری از کشورها دراین خصوص فعالیت می‌کنند.
ضرورت به‌روزرسانی واکسن‌های‌کرونا
دکتر حوریه سلیمان‌جاهی، استاد دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس و عضو اتاق فکر ویروس شناسی در مورد ضرورت به‌روزرسانی واکسن کرونا می‌گوید: «واکسن‌ها معمولا از هر نوعی باشند باعث می‌شوند سیستم ایمنی ما فعال شود تا پاسخ مناسب برای مقابله با بیماری و ویروس در بدن تولید شود. بدین‌ترتیب در مواجهه با بیماری، سیستم ایمنی ما می‌تواند سریعا آن را شناسایی کرده و با آن مقابله کند.
برای‌اینکه واکسن‌های کرونا دربرابر انواع جدید ویروس اثربخشی داشته باشند، لازم است به روزرسانی شوند؛ هرچند بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت انتظار می‌رود واکسن‌های تایید شده بتوانند حداقل تا حدی در برابر انواع جدید ویروس کرونا ایمنی ایجاد کنند. اما ویروس‌شناسان و محققان ساخت و تولید واکسن در دنیا به طور مداوم در حال مطالعه روند اثرگذاری گونه‌های جدید بر رفتار ویروس و تاثیرآن بر اثرگذاری واکسن‌های کرونا هستند.»
به نظر می‌رسد لازم است واکسن‌های کرونا هم مانند واکسن‌های آنفلوآنزا هر سال بر حسب سویه‌های جدید به‌روزرسانی شوند یا استراتژی استفاده ترکیبی از واکسن‌های قدیم و واکسن‌های به روز رسانی شده مورد توجه قرار گیرد.
چرا واکسن‌ها نیازمند به‌روزرسانی هستند؟
به گفته عضو اتاق فکر ویروس شناسی، وقتی ویروس به اندازه کافی تغییر کرده باشد و آنتی‌بادی‌های تولید شده توسط واکسن‌های موجود قادر به تشخیص و خنثی کردن جهش‌های جدید آن نباشند یا اثربخشی آنها بسیار کم شده باشد؛ لازم است به‌روزرسانی شوند.
با توجه به اینکه سویه امیکرون جهش‌هایی در پروتیین اسپایک دارد ممکن است این تغییرات در عملکرد بعضی آنتی‌بادی‌های ایجاد شده توسط واکسن‌های کنونی اختلال ایجاد کنند. به این ترتیب، این آنتی‌بادی‌ها قادر به اتصال به پروتئین اسپایک (پروتئین شاخکی) ویروس و در نتیجه خنثی‌سازی ویروس نباشند. بنابراین اثر واکسن‌ها در ایجاد مقاومت در برابر ابتلا به سویه امیکرون و انتقال این ویروس کم می‌شود.
آیا در واکسن‌های جدید تغییری حاصل شده است؟
سلیمان‌جاهی می‌گوید اخیرا اطلاعاتی مربوط به شرکت مدرنا منتشر شده که نشان می‌دهد این شرکت تغییراتی در واکسن کرونا به وجود آورده که شامل قرارگیری پروتیین اسپایک سویه امیکرون در واکسن‌های جدید است و آن را به عنوان دوز بوستر یا یادآور توصیه کرده است.
شرکت مدرنا نیز در مورد پاسخ ایمنی ایجاد شده در واکسن به‌روزکرده خود مدعی شده پاسخ آنتی‌بادی و ایمنی ایجاد شده به طور قابل‌توجهی قوی‌تر از واکسن سویه ووهان در برابر امیکرون است. اما مشخص نیست که آیا این واکسن به‌روز شده می تواند در برابر سویه‌های آینده این ویروس نیز به طور موثری عمل کند یا خیر؟
میزان محافظت ایجاد شده در واکسن‌های جدید
به گفته این استاد دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، مدرنا واکسن جدید خود را نامزد اصلی به عنوان دوز واکسن بوستر یا یادآور در پاییز مطرح کرده است. علاوه برآن محققان این شرکت، دوز بوستری را آزمایش کرده‌اند که ترکیبی از واکسن ووهان با واکسن به‌روزرسانی شده است، را امتحان کرده‌اند.
آنها دریافته‌اند در میان افرادی که هیچ شواهدی مبنی بر ابتلا به ویروس کرونای قبلی نداشته‌اند، این ترکیب ۱.۷۵ برابر سطح آنتی‌بادی‌های خنثی کننده علیه امیکرون را تولید کرد.
در حالی که ممکن است این نتایج دلگرم کننده به نظر برسند، اما بسیاری از کارشناسان هنوز نگرانند. چون ویروس به سرعت در حال تکامل است و از توانایی اصلاح واکسن‌ها پیشی می‌گیرد. همان‌گونه که امیکرون ماه‌هاست در حال تولید انواع ساب واریانت‌های خود است
بعضی کارشناسان تولید واکسن می‌گویند آنچه درحال‌حاضر اهمیت دارد این است که فرمول واکسن بوستر جدید چگونه می خواهد در برابر جدیدترین زیرمجموعه‌های ویروس محافظت ایجاد کند.
دکتر استفان هوگ، رییس شرکت مدرنا می‌گوید محققان هنوز در حال جمع‌آوری داده‌ها در مورد اثر واکسن جدید در افراد مورد مطالعه و دیگر موارد هستند.
مقامات و دست اندرکاران دیگر مدرنا هم بر این عقیده‌اند که هنوز نمی‌توانند بگویند آیا واکسن بازسازی شده و جدید محافظت پایدارتری نسبت به واکسن های موجود و قدیمی تر ارائه می‌کند یا خیر؟
لزوم تامین واکسن‌ها به‌روزرسانی شده در ایران
سلیمان جاهی می‌گوید شرکت مدرنا بر اساس یافته‌های به دست آمده معتقد است با توجه به مطالعات انجام شده و همچنین گزارش‌های ارائه شده توسط کشورهای معتبر در جهان و همان گونه که قبلا هم توسط متخصصان مطرح شده، به‌روزرسانی واکسن‌ها برای مقابله با ویروس‌های جدید الزامی است.
بنابراین مسوولان وزارت بهداشت ایران هم باید به فکر تامین واکسن‌های به روزرسانی شده برای آینده کشورباشند تا در صورت نیاز به عنوان دوز بوستر مصرف شوند. چون واکسن‌های موجود توانایی لازم برای مقابله با سویه‌های جدید را ندارند و احتمالا در پاییز نیاز به این واکسن‌ها بیشتر احساس خواهد شد.