به گزارش همشهری‌آنلاین، قدیم‌ترها اسمش «آمادگی» بود؛ دوره‌ای که بعضی از خانواده‌ها برحسب تمایل و سطح فرهنگی خود، بچه‌هایشان را ثبت‌نام می‌کردند تا برای مدرسه‌رفتن آماده شوند.
از یک دهه گذشته با نام «پیش‌دبستانی» به‌صورت رسمی وارد سطوح آموزشی نظام آموزش‌وپرورش کشور شد. اما هنوز هم اجباری در گذراندن این دوره برای بچه‌های ۶ ساله وجود ندارد. با این حال، کارشناسان می‌گویند بهتر است بچه‌ها قبل از کلاس اولی شدن، چند ماهی را در محیط شبه‌کلاس بگذرانند.
مهم‌تر از محتوای اولیه مهارتی که به کودک داده می‌شود، یاد گرفتن نظم و مقررات محیط آموزشی است؛ از نشستن در کلاس تا دوست‌شدن با همکلاسی.
البته توجه به آموزش پایه‌ای کودک یک بحث است و تامین هزینه آن بحثی دیگر. پیش‌دبستانی اجباری نیست، ولی خانواده‌هایی که بخواهند کودک‌شان این دوره را بگذراند، ۲ تا ۱۰میلیون باید هزینه کنند.
با تغییر نظام آموزشی کشور دوره پیش‌دبستانی هم دچار تغییراتی شد که مهم‌ترین آن غیرانتفاعی‌شدن همه مراکز پیش‌دبستانی بود.
به بیان دیگر پایه ششم ابتدایی که به دبستان اضافه شد، پیش‌دبستانی از دستور کار آموزش دولتی خارج و عملا به بخش‌های غیردولتی واگذار شد.
حالا حتی اگر پیش‌دبستانی در مدرسه عادی دولتی هم برگزارشود، سیستم آموزشی آن از سیستم مدرسه جداست، یعنی به‌صورت غیردولتی اداره می‌شود و در قبال تمام فعالیت‌هایی که برای کودکان در طول ماه‌های تحصیلی در نظر می‌گیرند، هزینه‌ای را بابت شهریه دریافت می‌کنند.
شهریه مدارس پیش‌دبستانی با توجه به تفاوت در نوع آموزش، تعداد پرسنل، تنوع برنامه آموزشی و سرگرمی، منطقه آموزشی و… با هم متفاوت است.
طبیعی است مدارسی که شرایط بهتری دارند و به اصطلاح خدمات لاکچری‌تری ارایه می‌دهند، هزینه‌های بیشتری هم دریافت می‌کنند.
پیش‌دبستانی دولتی در شهرهای بزرگ نداریم
مجتبی همتی‌فر، رئیس سازمان ملی تعلیم‌وتربیت کودک با اشاره به مصوبه سال ۹۰، پیش‌دبستانی را مقطعی رسمی و غیراجباری می‌خواند: «این دوره برای کودکان توصیه می‌شود و دولت موظف است این دوره‌ها را برای عشایر و روستایی‌های دوزبانه رایگان ارایه کند.»
او با بیان اینکه سازمان ملی تعلیم‌وتربیت کودک وظیفه دارد خدمات را از بدو تولد تا ۶سالگی ارایه کند، می‌گوید:«طی سه سال اول قصد داریم تربیت در خانواده‌ها صورت گیرد و برای سه سال دوم به‌تدریج و در شیب ملایمی، بچه‌ها برای ورود به دبستان آماده شوند.
پیشتر با وجود فضا و نیروی انسانی کافی، دوره پیش‌دبستانی به‌صورت دولتی ارایه می‌شد. بعد از اجرای نظام جدید یک پایه به ابتدایی اضافه شد و فضای مدارس با ضریب پنج کلاس، پایه ششم را نیز پوشش می‌دادند.»
رئیس سازمان ملی تعلیم‌وتربیت کودک با اشاره به اینکه در آن زمان ابلاغ شد که اگر مدرسه دولتی فضا دارد، می‌تواند مقطع پیش‌دبستانی را نیز داشته باشد، بنابراین همه این مراکز به‌صورت غیردولتی دایر شدند، می‌گوید: «در حال حاضر در شهرهای بزرگ پیش‌دبستانی دولتی وجود ندارد؛ مگر چند مدرسه که فضایی مازاد دارند.
تفاوت این مراکز با مراکز غیردولتی، هزینه‌های پایین‌تر آنهاست.»
او با بیان اینکه سازمان ملی تعلیم‌وتربیت کودک وظیفه دارد خدمات را از بدو تولد تا ۶سالگی ارایه کند، عنوان کرد: «طی سه سال اول قصد داریم تربیت در خانواده‌ها صورت گیرد و برای سه سال دوم به‌تدریج و در شیب ملایمی، بچه‌ها برای ورود به دبستان آماده شوند.»
رئیس سازمان ملی تعلیم‌وتربیت کودک با بیان این نکته که مابه‌ازای مالی این طرح دیده نشده است، می‌گوید: «حدود چهارمیلیون کودک سه تا شش ساله داریم که معدل بودجه‌ای آن هنوز در باور مسئولان قرار نگرفته است.»
همتی‌فر با اعلام اینکه ظرفیت پیشینِ پیش‌دبستانی دولتی در اختیار پایه ششم ابتدایی قرار گرفته است، می‌گوید: «عملا نیروی مازادی هم نداریم و برای کلاس‌های عادی نیز با کمبود نیرو روبه‌رو هستیم.»
توجه به تحرک فکری و رشد مغزی کودک بعد از ۴ سالگی اهمیت دارد
«پژوهش‌ها و تحقیق‌ها نشان می‌دهد که سالهای پیش از دوران دبستان در زندگی کودک نقش اساسی و بنیادین دارد، زیرا در این دوران حساس، یادگیری نوآموز عمیق‌تر و سریع‌تر است.»
زهرا علی‌اکبری، کارشناس آموزشی درباره دوره پیش‌دبستانی می‌گوید: «به‌طور کلی توانایی کودک در جنبه‌های عاطفی و مهارتی در دوران پیش از دبستان شکوفا می‌شود.
پیش‌دبستانی دوره‌ای است برای آماده‌شدن کودک قبل از رفتن به محیط مدرسه. این دوره و محتوای آموزشی و مهارتی آن برای رشد مغز کودک اهمیت دارد، زیرا مطالعات علمی نشان می‌دهد کودک در چهار سالگی تحرک فکری بیشتری دارد.
یعنی مغز کودک در این سن آمادگی بیشتری برای درک زبان، پردازش واژه‌ها و مهارت‌های ارتباطی دارد.
بر همین اساس دوره پیش‌دبستانی می‌تواند یک گام کوچک اما اساسی برای آماده‌شدن او در مسیر مواجهه با مسائل جدی زندگی باشد.»
شبه‌مدرسه‌ای که نه مدرسه است، نه مهدکودک
به گفته این کارشناس آموزشی پیش‌دبستانی می‌تواند نوآموز را برای درک احساس امنیت و آرامش در مدرسه آماده کند.
محیط پیش‌دبستانی که شبه‌مدرسه است و با مهدکودک متفاوت، اهمیت زیادی برای پرورش ذهن کودک پیش از ورورد به محیط آکادمیک دارد: «محیط می‌تواند در پردازش استعداد و نگرش کودک تاثیر بگذارد.
پیش‌دبستانی محیطی است که این فرصت را به کودک می‌دهد تا مفاهیم جدید را یاد بگیرد و آموزه‌هایش را با دیگران به اشتراک بگذارد، به‌علاوه او را برای مدرسه رفتن آماده می‌کند.»
این کارشناس آموزش‌وپرورش معتقد است خیلی از بچه‌ها وقتی در دوره پیش‌دبستانی حضور نداشته باشند، طبیعی است که در ابتدای راه مدرسه کمی دچار مشکل می‌شوند. بچه‌ها در پیش‌دبستانی نظم و انضباط حضور در کلاس را یاد می‌گیرند؛ چیزی که در محیط مهدکودک برایشان اجبار است.
چهار تا شش سال سنی است که کودک دوره پیش‌دبستان را می‌گذراند؛ این دوره رشد اجتماعی و عاطفی کودک را تقویت می‌کند. «روابط اعتمادپذیری با گروه همسالان در کنار یاد گرفتن مهارت‌های اجتماعی و فردی، مهم‌ترین آموزش‌هایی است که کودک در محیط پیش‌دبستانی یاد می‌گیرد. این مفاهیم به‌مراتب از یادگیری حروف و اعداد مهم‌تر است.»
از تنهایی دستشویی رفتن تا تقویت حس پرسشگری
محیط پیش‌دبستانی به کودک قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب می‌دهد.
کودک می‌تواند با دوستانش بازی کند، مهارت‌های حرکتی‌اش بسیار بهتر می‌شود و ورزش می‌کند. به علاوه او مراقبت از خودش را یاد می‌گیرد و به‌نوعی از استقلال اولیه می‌رسد.
شاید خیلی پیش پا افتاده به نظر بیاید، ولی کودک در این محیط می‌تواند تنهایی دستشویی رفتن را یاد بگیرد یا دست‌هایش را به‌تنهایی بشوید و وسایلش را خودش در کیف قرار دهد.
دلیل دیگر از دیدگاه علی اکبری تقویت مهارت‌های شناختی و زبانی کودک در این دوره است.
«کودک در این محیط یاد می‌گیرد جمله‌های بلندتر و پیچیده‌تر بگوید و مهارت‌های شناختی در علوم و ریاضی را می‌آموزد. کودک در این محیط خوب دیدن و شنیدن را یاد می‌گیرد و کنجکاوی و پرسشگری‌اش پرورش داده می‌شود.»
پیش‌دبستانی دوره‌ای است برای آماده‌شدن کودک قبل از رفتن به محیط مدرسه؛ این دوره و محتوای آموزشی و مهارتی آن برای رشد مغز کودک اهمیت دارد، زیرا مطالعات علمی نشان می‌دهد کودک در چهار سالگی تحرک فکری بیشتری دارد.
یعنی مغز کودک در این سن آمادگی بیشتری برای درک زبان، پردازش واژه‌ها و مهارت‌های ارتباطی دارد.
پیش‌دبستانی اجباری باشد یا اختیاری؟ علی اکبری می‌گوید: «وقتی ویژگی‌های این دوره به خانواده‌ها گفته شود، طبیعی است که دوست دارند کودک‌شان این آمادگی‌ها را برای رفتن به مدرسه به دست بیاورد.
مطالعات می‌گوید بیشتر مشکلات روحی و روانی افراد بالغ، ریشه در کودکی‌شان دارد که می‌توانست با آموزش و تربیت صحیح برطرف شده و جلوی آسیب‌های دیگر هم گرفته شود. این دوره‌ها فرصتی است که باید با یک برنامه‌ریزی دقیق آموزش‌ها داده شود تا هم برای بچه‌ها جذاب باشد و هم مهارت‌های پایه مورد نیاز برای رفتن به مدرسه را یاد بگیرند.
مهم‌ترین مزیت پیش‌دبستانی، یاد گرفتن نشستن در کلاس است
رستمی، معلم دوره پیش‌دبستانی و دبستان است که مهم‌ترین مزیت گذراندن دوره پیش‌دبستانی را یاد دادن نظم و قانون کلاس به بچه‌ها عنوان می‌کند: «بیشتر از اینکه ارایه مفاهیم پایه شناختی و مهارتی در دوره پیش‌دبستانی مهم باشد، نظم نشستن در کلاس و پوشیدن لباس فرم و شناخت محیط آموزشی اهمیت دارد. بچه‌ها تا قبل از این سن، اگر مهدکودک یا کلاس‌های متفرقه می‌رفتند، باز هم با محیطی که چارچوب قانونمند داشته باشد، آشنایی چندانی ندارند. البته این بچه‌ها یک پله از کسانی که تازه در ۶ سالگی وارد محیط‌های آموزشی می‌شوند، بالاتر هستند.
با این همه، پیش‌دبستانی محیط مدرسه‌ای دارد و کودک در این محیط صبر و آرامش و تمرین سکوت و نظم کلاس را یاد می‌گیرد که به نظر من این مهم‌ترین مزیت برای کودک هفت سالهای است که می‌خواهد دوران تحصیلش را شروع کند.»
افزایش ۵ تا ۱۵درصدی شهریه‌های پیش‌دبستانی
برخی از مراکز غیردولتی پیش‌دبستانی به دلیل ارایه امکانات و خدمات ویژه مانند کلاس‌های آموزشی موسیقی، کامپیوتر، امکانات تفریحی، تغذیه و … میزان شهریه دریافتی‌شان از نوآموزان بیشتر است.
مرادی، مربی پیش‌دبستانی در یکی از سرای محله‌های تهران است. او می‌گوید: «هدف از پیش‌دبستانی یا آمادگی قبل از دبستان باید افزایش اعتمادبه‌نفس کودکان، تقویت ذهن و مهارت دست‌ورزی کودکان است. از لحاظ تعاملی کودکی که پیش‌دبستانی رفته، هنگام ورود به دبستان خیلی سریع‌تر با معلم ارتباط برقرار می‌کند و همین موضوع در روند آموزش کودک تاثیرگذار خواهد بود.»
او از افزایش ۵ تا ۱۵درصدی هزینه‌های دوره‌های پیش‌دبستانی در تهران می‌گوید: «ما امسال برای هشت ماه تحصیلی پنج‌میلیون و ۲۰۰هزار تومان در نظر گرفته‌ایم که این مبلغ قسط‌بندی می‌شود. البته هر سرای محله براساس محتوای آموزشی و تنوع کلاس‌ها، مبالغ کم‌وبیش نزدیک به همین مبلغ را در نظر گرفته‌اند. یک سرای محله ۶میلیون می‌گیرد و دیگری چهارونیم میلیون.»
او می‌گوید: «این مبالغ بستگی به نرخ‌هایی دارد که در آن محل از طرف شهرداری، شورایاری و مدیر محله گرفته و ارایه می‌شود. مدارس غیرانتفاعی شهریه‌هایشان برای پیش‌دبستانی بالای ۱۰میلیون است. مهدهای کودک هم اگر پیش‌دبستانی داشته باشند، براساس موقعیت مکانی و شهرت مرکز، هر کدام نرخ‌های خودشان را دارند. این در حالی است که از لحاظ آموزشی تقریبا هیچ فرقی با هم ندارند. همه ما طبق یک فهرست آموزش می‌دهیم و فقط کلاس‌های متفرقه ممکن است به فهرست محتوای آموزشی اضافه شود.»
به گفته این مربی پیش‌دبستانی اگر تفاوت قیمت بین سراها و مدارس غیرانتفاعی زیاد است، به علت کلاس‌های اضافه‌ای است که گذاشته می‌شود، مثل زبان، موسیقی، کامپیوتر، چرتکه و… تا پیش از این پیش‌دبستانی در مدارس دولتی هم بود، ولی الان یا مدارس غیرانتفاعی یا سراها امکان برگزاری این دوره را دارند که غیردولتی محسوب می‌شود.