همشهری آنلاین، فهمیه پناه آذر: بیست‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان سال‌هاست که در همدان برگزار می‌شود، بعد از چندبار تعویق در برگزاری این جشنواره، امسال همدان از اول تیرماه میزبان گروه‌های نمایشی است و جشنواره با شعار «تئاتر، پرواز پروانه‌های خیال» در این شهر برگزار می‌شود.
موضوعات نادیده گرفته شده
در این دوره از جشنواره سیدمهرداد کاوسی‌حسینی با نمایش «شهر کوچولوترها» حضور دارد. وی معتقد است که جشنواره طی سال‌ها برگزاری، تأثیر خود را روی مخاطبان خردسال، کودکان، نوجوانان و حتی خانواده‌ها، به جا بگذارد. این تأثیر در کارهای آموزشی و پژوهشی، بسیار شاخص‌تر است تا جایی که بخشی از این اثرگذاری‌ها قابل‌مشاهده است؛ بنابراین می‌توان گفت که این جشنواره یکی از شاخص‌ترین رویدادهای هنری در کشور ماست که تأثیرات و بازخوردهای خوبی به‌دنبال داشته است.
این کارگردان که در بخش نمایش خیابانی حضور دارد؛ درباره اجرایش به همشهری می‌گوید:«در این نمایش مشکلات جامعه کودکان و نوجوانان کوتاه قامت را در سطح اجتماع و به‌صورت فضای کمدی بررسی کردیم. مشکلات مختلف این قشر شامل امکانات مدرسه‌ای که در آن تحصیل می‌کنند تا مباحث دیگر موردبررسی قرار گرفته است.» وی به حضور هنرمندان توان‌یاب در جشنواره اشاره می‌کند و این اتفاق را مثبت دانسته و می‌گوید: «چندین سال است که در جشنواره، در قالب‌های مختلف بازیگری و کارگردانی حضور دارم اما همواره دوست داشتم که به شکلی متفاوت در جشنواره حضور پیدا کنم و بتوانم بخشی از توانایی‌های افرادی چون کوتاه‌قامتان عزیز را به جامعه نشان دهم. متأسفانه تا امروز کمتر به این عزیزان که بازیگران خوبی نیز هستند، پرداخته شده است.
بنابراین حضور در این دوره، بسیار مثبت و امیدوارکننده است. ما در سطح کشور کودکان و نوجوانان توان‌یاب بسیاری داریم؛ بنابراین نادیده گرفتن این افراد در رویدادهای مهمی چون جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، باعث سرخوردگی آنان می‌شود. این اثر سعی دارد به کودکان و نوجوان، این معنا را برساند که تفاوت‌های دیگران را نیز موردتوجه قرار دهیم و در کنار این افراد، باانگیزه و تلاش به سمت رفع مشکلات قدم برداریم زیرا نادیده گرفتن این گروه از افراد جامعه، قابل‌پذیرش نیست.»
تجهیز سالن‌های میزبان
تجهیز سالن‌های نمایشی یکی از خواسته‌های این کارگردان است. وی معتقد است که باید فضای درنظر گرفته شده به یک جشنواره بین‌المللی از حداقل امکانات برخوردار باشد. کاوس حسینی همچنین اضافه می‌کند: «باید اجازه دهیم که فکرهای جوان‌تر آثاری را متناسب با دنیای امروز تولید کنند و از آثار سالیان دور فاصله بگیرند. البته در بسیاری مواقع این اتفاق رخ داده و امیدوارم که این نگاه در طول دوره‌های آینده افزایش پیدا کند.»
هنرمندان؛ اعتباری برای جشنواره
فعالان تئاتر کودک که طی چندین سال اعتبار برای خود کسب کرده‌اند در این رویداد حضور دارند و در بین جوان‌ترها نیز هنرمندانی هستند که تعدادی از کارهای کودک تلویزیون و سینما به وسیله آنها شکل می‌گیرد.» سعادت با بیان اینکه تأثیرات جشنواره تئاتر کودک و نوجوان بر حوزه تئاتر کودک کشور قابل‌قبول اما ایده‌آل ما نیست، توضیح می‌دهد:«تأثیرگذاری جشنواره می‌بایست خیلی بهتر و بیشتر از آنچه هست باشد که البته مقصر این اتفاق تنها جشنواره نیست. فعالان حوزه تئاتر کودک و نوجوان باید در سالن‌های استاندارد و خوب اجرا داشته باشند درحالی‌که معمولا این سالن‌ها را به گروه‌های کودک نمی‌دهند و این شرایط باعث افت توان کار آنها می‌شود.»
حمایت‌ها کافی نیست
یکی از صحبت‌هایی که خیلی از فعالان این حوزه به آن اشاره می‌کنند این است که حمایت از تئاتر کودک و نوجوان تنها با برگزاری یک جشنواره در طول سال محقق نخواهد شد؛ مریم سعادت هم بر این باور است. این بازیگر به وقفه 2سال برگزاری جشنواره به‌خاطر کرونا اشاره می‌کند: «همانطور که به سریال‌سازی و کار کودک در تلویزیون نیاز داریم، به تئاتر کودک هم نیازمندیم. من به‌عنوان فعال این حوزه هر زمان از جلوی تئاترشهر و تالار وحدت می‌گذشتم با دیدن چراغ‌های خاموش آنجا دلم می‌گرفت.» این کارگردان تئاتر می‌گوید: «برخی معتقدند در شرایط فعلی تئاتر ضرورتی ندارد اما باید به این باور برسیم که حال مردم با فعالیت‌های هنری مانند تئاتر بهتر می‌شود. با تماشای تئاتر، حال ما و بچه‌هایمان خوب می‌شود و یک خانواده به آرامش نسبی می‌رسد؛ بنابراین نباید این موضوع را دست‌کم بگیریم. »
جذابیتی برای تئاتر کودک و نوجوان
از دیگر موضوعاتی که داور جشنواره به آن اشاره می‌کند، جذابیت کارهای کودک و نوجوان است؛ جذابیتی که باعث تعامل و ارتباط با کودکان و نوجوانان می‌شود. وی عنوان می‌کند: «حالا که جشنواره کودک دوباره آغاز به‌کار کرده مسئولان به‌خاطر آینده بچه‌ها، این حوزه را بیشتر جدی بگیرند و امکان اجرا در طول سال برای فعالان این حوزه فراهم شود.»
جای خالی پژوهش برای تئاتر نوجوان
آثاری که به جشنواره تئاتر کودک و نوجوان راه پیدا می‌کنند به‌دلیل داشتن پارامترهای مطلوب می‌توانند الگوی مناسبی برای فعالان این حوزه باشند.» البته این هنرمند معتقد است که تأثیرگذاری وظیفه اصلی جشنواره نیست و این کار به زمان زیادی نیاز دارد، ایجاد تحول در تئاتر کودک و نوجوان باید بر عهده نهادی باشد که تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در این حوزه را بر عهده دارد.
شاخصی برای تئاتر نوجوان نداریم
پاکدست به شاخصه‌های تئاتر نوجوان اشاره کرده و توضیح می‌دهد:«هنوز تئاترهای شاخصی برای این گروه سنی عرضه نشده چرا که نوجوان‌ها کمبودهای زیادی دارند و یکی از این محرومیت‌ها تئاتر و فیلم است. باید برای این حوزه برنامه‌ریزی شود، نوجوانان در مرز بین کودکی و بزرگسالی یعنی یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی هستند و اگر به آن توجه نشود ممکن است راه را اشتباه بروند.» وی با بیان اینکه در این سن سردرگمی وجود دارد، اضافه می‌کند: «نوجوانان نیاز به الگوسازی دارند و باید الگویی برای آنها تعریف شود تا بتوانند مسیر درست زندگی را انتخاب کنند.
در حوزه آثار نمایشی کودک، الگوها و ساختارهای دراماتیک وجود دارد که از آنها پیروی می‌شود اما به‌دلیل کمبود ساختار دراماتیک تعریف شده و دقیق، نیاز به تحقیق و پژوهش در این عرصه ضروری است. باید نمایشنامه‌هایی در حوزه تئاتر نوجوان نوشته شود تا الگوهای قوی در این زمینه داشته باشیم؛ علاوه بر این تعداد آثار تولیدی در بخش پژوهش، نمایشنامه و آثار نمایشی نوجوان اندک است و نیاز به توجه جدی دارد.»
آموزش در دل تئاتر
این کارگردان با بیان اینکه در نمایش کودک علاوه بر توجه به رنگ و نور باید به نقاط اوج و فرود نمایش هم توجه شود، می‌افزاید: «صرف کارکردن در مهدکودک به معنی شناخت کودکان و تولید نمایش برای آنها نیست. باید با دقت و توجه، ویژگی‌های کودکان را شناخت و متناسب با آنها برایشان کار تولید کرد. متأسفانه نگاه به نمایش کودک سخیف و سطحی است و ذهنیت درستی وجود ندارد. در چند سال اخیر، در کنار نمایش‌های ضعیف که از عروسک‌های قدیمی در آن استفاده می‌شود، تئاترهایی که کاملا حرفه‌ای و به روز و حتی گاهی بهتر از کارهای بزرگسال هستند هم در حال تولید است.»