همشهری آنلاین - وجیهه امیرخانی: فیلم سینمایی «علفزار» اولین ساخته بلند کاظم دانشی به تهیه کنندگی بهرام رادان که این روزها مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفته و به یکی از پروفروش‌های تابستان ۱۴۰۱ تبدیل شده روایتی سینمایی از سوژه خبری داغ حوادث سال ۱۳۹۰ و ماجرای تعرض گروهی در خمینی شهر اصفهان بوده که تکانه‌های شدیدی را به فضای اجتماعی آن سال‌ها وارد کرد و رسانه‌ها به شکل گسترده‌ای به آن پرداختند.
با توجه به اینکه حوادث و اتفاقاتی تلخ از این جنس در همه ابعاد می‌تواند نبض احساسات عموم مردم جامعه را در دست گیرد و او را با خود همراه کند در این گزارش مروری کرده‌ایم بر برخی فیلم‌ها در سینمای ایران که سازندگان آن سوژه های خود را از دل پرونده‌های جنایی، امنیتی و سیاسی پیدا کرده اند. آنچه مشخص است در این مجال کوتاه تنها فرصت پرداختن به تعداد اندکی از مهم ترین آثار سینمایی موجود بوده است.
شب های تهران (۱۳۷۹)
«شب های تهران» یکی از پرفروش ترین آثار سینمایی است که در مدت زمان کوتاهی پس از وقوع قتل های دنباله دار و خبرساز قاتلی موسوم به خفاش شب ساخته شد. در نیمه های دهه ۷۰ قاتلی میانسال ملقب به خفاش شب از جنایت هولناکی در رابطه با زنان و دخترانی تهران و حومه پرده برداشت و جامعه آن روزها را به شدت تحت تاثیر التهاب خبری قرار داد. این فیلم به کارگردانی داریوش فرهنگ و حضور میترا حجار، شقایق فراهانی و فرهاد آئیش با تصویری کردن داستانی در دل حادثه هولناک آن سال ها فروش قابل توجهی را در گیشه به دست آورد.
در این فیلم دو دختر دانشجو (شیرین و مینا) در حال تحقیق بر روی قتل‌های زنجیره‌ای قاتلی شبیه خفاش شب هستند که دختران و زنان جوان چشم آبی را شکار می‌کند و به قتل می‌رساند. تلاش این دو دانشحو سبب تهدید آنها از سوی قاتل می شود و... پیکان سفید و شکار شبانه زنان از عناصر نمادینی است که خاطره خفاش شب را در ذهن مخاطبان تداعی می کرد.
ارتفاع پست (۱۳۷۹)
«ارتفاع پست» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و نویسندگی اصغر فرهادی و حضور بازیگرانی نظیر حمید فرخ‌نژاد، لیلا حاتمی، گوهر خیراندیش، امیر آقایی یکی دیگر از ماندگارترین آثار سینمایی درباره پرونده امنیتی واقعی است. ماجرای ربودن هواپیما در ۲۳ آذر ۱۳۷۹ در مسیر اهواز به بندرعباس که توسط خالد حردانی و تعدادی از اقوام او رخ داد دستمایه فیلمنامه ای به قلم اصغر فرهادی و کارگردانی حاتمی‌کیا در همان سال پایانی دهه ۷۰ شد.
اگرچه این هواپیماربایی به سرانجام نرسید و همه عوامل آن پس از درگیری با گارد پرواز دستگیر شده و متهمان به اعدام و حبس ابد محکوم شدند اما توانست فیلمی را در تاریخ سینمای ایران ماندگار کند که به اعتقاد برخی منتقدان آخرین اثر قابل توجه و بررسی ابراهیم حاتمی کیا در قیاس با آثار سال های اخیر اوست. روایتی بدون اغراق و درشت گویی و اتکای صرف به شعارهای ایدئولوژیک که یک حادثه امنیتی ملتهب را از دریچه چشم خانواده پرجمعیت جنوبی روایت می کند. در ارتفاع پست زندگی مرد جوانی به نام قاسم روایت می شود که به امید پیدا کردن کار برای خانواده و دوستانش در یک شرکت صنعتی بندرعباس آنها را سوار هواپیما می کند اما...
این فیلم با حضور در بخش سودای سیمرغ بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر علاوه بر نامزدی در بخش بازیگری نقش اول مرد(حمید فرخ‌نژاد) و بهترین بازیگر نقش مکمل زن (گوهر خیراندیش) سیمرغ بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را به دست آورد. همچنین با جلب نظر مخاطبان و منتقدان، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را هم از آن خود کرد.
چ (۱۳۹۲)
«چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و حضور چهره‌هایی نظیر فریبرز عرب‌نیا، بابک حمیدیان، سعید راد و مریلا زارعی، داستان دو روز از زندگی شهید مصطفی چمران را در نبرد پاوه روایت می‌کند. «چ» در حقیقت درباره روزگاری است که جنگ در کردستان بالا گرفته و شهید چمران برای فرماندهی عملیات و پایان دادن به غائله‌های پاوه وارد این شهر می‌شود و با ماجراهایی روبرو می شود.
این فیلم اگرچه در سینمای نمادین و شعاری حاتمی‌کیا با بخش هایی از زندگی شهید چمران فاصله گرفته اما به هر تقدیر به عنوان فیلمی برگرفته از ماجرایی واقعی در دل تاریخ معاصر ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در سال ۱۳۹۶ توانست ۶ سیمرغ بلورین از سی و دومین جشنواره فیلم فجر را برای تیم سازندگان خود به ارمغان آورد.
جالب توجه اینکه ابراهیم حاتمی کیا از این فیلم به عنوان آخرین حرف خود نام برد در حالی که همچنان فیلم های دیگری را روانه جشنواره فیلم فجر و اکران عمومی کرده است.
ایستاده در غبار (۱۳۹۴)
«ایستاده در غبار» اولین ساخته محمد حسین مهدویان با نقش آفرینی هادی حجازی فر یکی دیگر از آثاری است که براساس برش هایی واقعی از زندگی حاج احمد متوسلیان ساخته شده است. احمد متوسلیان که فرماندهی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله را در سال های آغازین جنگ تحمیلی برعهده داشت در سال ۱۳۶۱ در کنار دیگر همرزمانش در مسیر طرابلس به بیروت به دست نیروهای حزب فالانژ لبنان به اسارت درآمد.
بخشی از این فیلم روایت هایی از خانواده، رفقا و همرزمان حاج احمد متوسلیان را درباره او بازگو می‌کند و بخشی دیگر صدای واقعی و مستند او در سخنرانی‌ها با بازی تحسین برانگیز هادی حجازی‌فر در نقش حاج احمد است. ایستاده در غبار که به عنوان اثری مستند-درام برای حضور در بخش نگاه نو سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شد توانست نگاه مخاطبان و منتقدان سینما را به ظهور یکی از استعداد جوان دهه ۹۰ جلب کند. مهدویان با این فیلم سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۴ را از آن خود کرد.
خشم و هیاهو (۱۳۹۴)
«خشم و هیاهو» به کارگردانی هومن سیدی و حضور نوید محمدزاده و طناز طباطبایی و رعنا آزادی‌ور، بازنمایی سینمایی از پرونده جنجالی شهلا جاهد، همسر دوم ناصر محمدخانی بازیکن مشهور فوتبال است. روایت داستانی این فیلم درباره خواننده‌ای مشهور به نام خسرو و زندگی عاشقانه او با همسرش است. خسرو در میان طرافدارانش رابطه با دختری را آغاز می‌کند و همین رابطه منجر به قتل همسر اول او در خانه و اتاق خوابش می شود. مشابه همان ماجرایی که زندگی خانواگی ناصر محمدخانی را در عالم واقعیت دستخوش اتفاقات فراموش نشدنی کرد.
خدیجه جاهد، معروف به شهلا همسر موقت ناصر محمدخانی به اتهام قتل لاله سحرخیزان، همسر دائم محمدخانی، در مهر ۱۳۸۱ در خانه‌اش، به قصاص محکوم شد و بعد از گذشت ۸ سال پرفراز و نشیب و التهابی که جامعه خبری آن سال‌ها را درگیر کرده بود در بامداد ۱۰ آذر ۱۳۸۹ در زندان اوین به دار آویخته شد.
این فیلم در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برنده جایزه بهترین فیلمبرداری شد. هومن سیدی هم برای کارگردانی خشم و هیاهو جایزه ویژه هیئت داوران را از آن خود کرد.
ناگفته‌های همسر جدید ناصر محمدخانی | ناصر عاشق «لاله» و «شهلا» پرستو بود | اسم شهلا می‌آید ناصرخان بی‌خواب می‌شود
چهارراه استانبول (۱۳۹۶)
«چهارراه استانبول» به کارگردانی مصطفی کیایی اثر دیگری ست برگرفته ازحادثه واقعی آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو و شهادت نزدیک به ۲۰ تن از آتش‌نشانان فداکار. در داستان این فیلم، احد کارگر یکی از تولیدی های ساختمان پلاسکو است د رابطه عاشقانه اش با دختری به نام لادن با مخالفت هایی روبرو می شود شب قبل از حادثه، لادن از خانه فرار می‌کند و در همان تولیدی که احد آنجا کار می‌کند پنهان می‌شود. صبح روز بعد ساختمان پلاسکو آتش گرفته و لادن در یکی از طبقات آن گیر کرده است...
این فیلم که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بعد از وقوع حادثه پلاسکو ساخته و به جشنواره سی و ششم فیلم فجر رسید گذشته از پرداخت سرراست یک ملودرام عاشقانه در دل یک آتش‌سوزی بزرگ، جسارت قابل تحسین مصطفی کیایی را با توجه به بضاعت اندک سینمای ایران در انجام بیگ پروداکشن‌هایی نظیر پروژه پلاسکو به سینمای ایران شناساند.
چهارراه استانبول با حضور بهرام رادان، محسن کیایی، ماهور الوند و سحر دولتشاهی برای نخستین با در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.
چهارراه استانبول درباره پلاسکو نیست
عنکبوت (۱۳۹۸)
عنکبوت به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاد و نویسندگی اکتای براهنی فیلم دیگری است که به سراغ پرونده جنایی ملتهب سال ۱۳۷۹ رفته و ماجرای زندگی سعید حنایی ملقب به قاتل عنکبوتی در مشهد را به تصویر کشیده است. سعید حنایی قاتل زنجیره‌ای بود که با به دام انداختن زنان خیابانی مشهد جامعه آن سال ها را به شدت تحت تاثیر خود قرار داد. او که ۱۶ زن را به قتل رسانده بود در ۴۰ سالگی در مشهد اعدام شد.
محسن تنابنده در این فلیم نقش سعید حنایی را به عهده دارد و با گریم قابل تحسین شباهت‌های بی‌نظیری به این قاتل زنجیره‌ای پیدا کرده است. ساره بیات، ماهور الوند و شیرین یزدان‌بخش از دیگر بازیگرانی هستند که در این فلم جلوی دوربین رفته‌ند.
عنکبوت در جشنواره سی و هشتم فیلم فجر گرفتار حواشی شد و از اکران بازماند اما دو سال بعد و در زمستان ۱۴۰۰ رنگ پرده سینما را دید و گیشه موفقی را هم تجربه کرد. ایرج‌زاد «تابستان داغ» را هم در کارنامه سینمایی خود دارد که در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر با نامزدی در ۱۳ رشته، رکورددار بیشترین تعداد نامزدی شد و درنهایت ۲ سیمرغ بهترین فیلمبرداری و تدوین را از آن خود کرد.
زندگی قاتلی که می‌خواست جامعه را از فساد نجات دهد | ترسناک‌ترین مادر سینمای ایران را اینجا ببینید | با «عنکبوت» درهای بسته را باز کردم
ماجرای نیمروز؛ رد خون (۱۳۹۷)
بر اساس واقعه سیاسی حمله مجاهدین و منافقین به ایران پس از پایان جنگ از سمت مرزهای غربی کشور و کشتار بی‌رحمانه زنان، کودکان و مردان این سرزمین است. روایت کلی این فیلم که با حضور چهره هایی نظیر هادی حجازی‌فر، جواد عزتی، محسن کیایی و بهنوش طباطبایی پیرامون اتفاقات بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ و عملیات مرصاد می گذرد روایتی از دلاوری های نیروهای امنیتی کشورمان در مواجهه با نفوذی‌های سازمان مجاهدین خلق پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ است. با ارسال دو مأمور امنیتی به بغداد می‌خواهند قبل از شروع عملیات فروغ جاویدان، عباس زریباف فرمانده این عملیات را ترور کنند. اما داستان طور دیگری رقم می‌خورد.
«ماجرای نیمروز» را می توان دستاوردی نه تنها برای دراماتیزه‌کردن تاریخ سینمای ایران دانست که حال‌وهوای تریلرهای سیاسی – جاسوسی دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ سینمای آمریکا را زنده می کند. احساسی از وحشت دائمی آن دوره که در تمام طول فیلم، زیر پای تماشاگر خالی می کرد. این فیلم علاوه بر نامزدی در همه بخش ها سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری و طراحی لباس و بهترین جلوه‌های ویژه میدانی را برای فلیمساز به ارمغان آورد. و در گیشه فروش قابل توجهی را نصیب چرخه اقتصادی سینما کرد.
شبی که ماه کامل شد (۱۳۹۷)
«شبی که ماه کامل شد» ساخته نرگس آبیار فیلم مهم دیگری درباره واقعه مهم تاریخ معاصر و درباره دستگیری عبدالمالک ریگی در آسمان ایران است. این فیلم براساس داستان واقعی قتل فائزه و برادرش، همسر و برادر زن عبدالحمید ریگی به دست عبدالمالک و عبدالحمید ریگی ساخته شده است. عبدالمجید ریگی مشهور به عبدالمالک ریگی رهبر پیشین گروه تروریستی جندالله بود که علیه نظام جمهوری اسلامی ایران فعالیت مسلحانه می‌کرد. ریگی سرکرده این این گروه که متهم به «قاچاق مواد مخدر، آدم‌ربایی و ترور مردم عادی و نظامیان ایرانی بود در اسفند ۱۳۸۸ با اقدامات وزارت اطلاعات و طی عملیاتی ماهرانه در آسمان ایران دستگیر شد.
در این فیلم که برای نخستین بار در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و با نامزدی در ۱۳ رشته این جشنواره، توانست ۶ سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین بازیگر نقش مکمل زن را به خود اختصاص دهد هوتن شکیبا، الناز شاکردوست، پدرام شریفی و فرشته صدرعرفایی حضور دارند.
علفزار (۱۴۰۰)
«علفزار» به عنوان اولین فیلم بلند کاظم دانشی روایتی تازه از یکی از مهم ترین و پرچالش ترین پرونده های جنایی دهه ۹۰ است. حادثه ای که به حادثه خمینی‌شهر شناخته شد و درباره تجاوز گروهی در یکی از روستاهای نزدیک خمینی‌شهر استان اصفهان است.
در ماجرای واقعی این حادثه که واکنش های گسترده‌ای را به دنبال داشت، ۱۳ زن و مرد جوان در یکی از باغ‌های شهرستان خمینی‌شهر از سوی مردانی غریبه مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. هر چند دانشی درباره انتخاب پرونده‌های مورد نظر در این فیلم گفته است: «داستان «علفزار» درباره پرونده خمینی شهر نیست و به نوعی روایت گر فجایع و تجاوزهایی است که در باغ‌ها اتفاق می‌افتد.» اما پیرنگ اصلی داستان علفزار به خوبی حادثه خمینی شهر را در ذهن مخاطب بازنمایی می‌کند.
این فیلم با محوریت بازپرس پرونده و بازی متفاوت پژمان جمشیدی در این نقش به عنوان یک درام دادگاهی از طریق پیوند خرده‌داستان‌هایی که هر کدام ردی از یک جرم و بزه اجتماعی را با خود دارند باآغازی تلخ و تکان‌دهنده، البته به پایانی عقیم و ناتمام می رسد.
این فیلم بیش از آنکه روایتی تخت و ژورنالیستی از این پرونده جنایی را در قاب‌های سینمایی نشان بدهد وجوه پیچیده تر انسانی را پیش روی مخاطب می گشاید و بیش از هر پیامی؛ قضاوتی درباره خود قضاوت کردن است. در این فیلم علاوه بر پژمان جمشیدی، سارا بهرامی، ستاره پسیانی، ترلان پروانه، مائده طهماسبی، فرخ نعمتی، مهران امام بخش و سیروس همتی جلوی دوربین رفته اند.
علفزار در بخش سودای سیمرغ چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر در ۱۳ رشته نامزد و در نهایت برنده ۴ جایزه بهترین صداگذاری، بهترین تدوین، بهترین نقش مکمل زن و بهترین فیلمنامه شد.
ببینید | صحنه تکان دهنده از اعتراف سارا بهرامی درباره ماجرای تلخ «علفزار»
ببینید | جدال لفظی پژمان جمشیدی و سارا بهرامی در دادگاه
طلاخون ( ۱۳۹۹)
«طلاخون» با نام سابق «خورشید همچنان می‌درخشد» به کارگردانی ابراهیم شیبانی و تهیه‌کنندگی حسن کلامی فیلم دیگری در همین رابطه است که پس از چند سال دوری و حضور دوباره شهاب حسینی بر پرده سینما پرونده نخستین قاتل زن سریالی در ایران را دستمایه فیلم خود قرار داده است.
این فیلم تازه اکران شده که در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر هم حضور داشت برای سوژه‌یابی به سراغ پرونده عجیب و فراموش نشدنی مهین قدیری نخستین قاتل زن سریالی ایران رفته است. زن جوانی که مادر دو فرزند کوچک است و با انجام قتل‌هایی، عنوان اولین قاتل زن سریالی ایران را به خود اختصاص داد. این زن در حالی که مادر است، مرتکب قتل می‌شود و جنایات او ارتباط مستقیمی با حس مادرانگی او دارد. مهین قدیری که درزمان ارتکاب قتل‌ها ۳۲ سال سن داشت، دلیل قتل‌هایش را فقر و نیاز مالی برای درمان یکی از دو فرزندش اعلام کرده بود.
در فیلم «طلا خون» تلاش شده تا به لایه‌های روانشناسانه شخصیت مهین قدیری بپردازد و بیش از آنکه مخاطب را درگیر جاذبه‌های حادثه‌ای قتل‌ها کند با برانگیختن حس همدلی به تنش های روانی ذهن مهین و زندگی که پشت سر گذاشته بپردازد. از این منظر طلا خون در قالب یک سایکو درام نگاه مثبتی از سوی منتقدان متوجه خود کرده است. همچنین حضور شهاب حسینی در نقش پلیس کلیشه پسند ایرانی، ظرافت‌های رفتاری یک انسان را هم در مواجه با چنین پرونده‌هایی به خوبی به تصویر کشیده است.