همشهری آنلاین- محمد بیاتی: بامداد شنبه ۲۵ تیر ۱۴۰۱خبری جامعه هنری به‌ویژه سینما و تئاتر را در غم از دست دادنی دوباره فرو برد. تیتر «اسماعیل شنگله درگذشت» در صدر اخبار قرار گرفت و با انتشار جمله «پدر رفت» لیلا شنگله فرزند این هنرمند در صفحه اینستاگرام رسمیت گرفت. هرچند او ساعاتی قبل از ابتلای پدرش به کرونا خبر داده و از مردم خواسته بود برای سلامتی او دعا کنند اما این بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون بیش از این در مقابله با این بیماری تاب نیاورد و در سن ۸۶ سالگی جهان را بدرود گفت.
اسماعیل شنگله بر اثر کرونا درگذشت
اسماعیل شنگله متولد ۱۳۱۵ تهران، تئاتر را از سال ۱۳۳۲ آغاز کرد و در سال ۱۳۳۵ وارد هنرستان هنرپیشگی شد. او که فارغ‌التحصیل رشته کارگردانی تئاتر از آکادمی هنرهای نمایشی وین هم بود سال‌ها علاوه بر بازیگری و کارگردانی در دانشکده هنرهای دراماتیک بازیگری تدریس می‌کرد.
احترام برومند، بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون و همسر زنده‌یاد داوود رشیدی در گفتگو با همشهری آنلاین با زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره او درباره نزدیکی و رفاقت میان شنگله و زنده‌یاد داوود رشیدی نکات خواندنی را مطرح کرد.
زندگی خانوادگی آرام و در اوج
برومند درباره خبر تلخ فوت این هنرمند و شرایط خانوادگی اسماعیل شنگله گفت: صبح که با بهت و ناباوری خبر فوت اسماعیل شنگله را در فضای مجازی دیدم از صمیم قلب غمگین و ناراحت شدم. از این بابت خوشحالم که او شرایط عالی و آرامی در زندگی خانوادگی داشت و همسرشنگله مانند نگینی گرانبها از او مراقبت می‌کرد. از این حیث می‌دانم که هیچ نقصان یا کمبودی وجود نداشت.
او با اشاره به سال‌ها رفاقت و نزدیکی این هنرمند با داوود رشیدی ادامه داد: در طول همه ۵۴ سال زندگی مشترک با داوود رشیدی شاهد ارتباط و رفاقت مداوم این دو هنرمند بودم. به ویژه زمانی که شنگله و داوود رشیدی در واحد نمایش تلویزیون همکار بودند. ما از همان سال‌های همکاری با هم رفت و آمد و معاشرت داشتیم. بعدتر او و داوود رشیدی عضو شورای بررسی و انتخاب متن در سریال و نمایش‌های تلویزیون بودند و همین معاشرت و رفاقت را نزدیک‌تر کرد.
این بازیگر پیشکوست تئاتر،سینما و تلویزیون با اشاره به دوران همکاری این دو هنرمند در سریال «عطر گل یاس» گفت: یکی از بهترین و به یادماندنی‌ترین دورانی که ارتباط ما را پررنگ‌تر کرد زمان تولید و پخش سریال پرمخاطب «عطر گل یاس» در اواخر دهه ۶۰ بود که هر دو در آن بازی می‌کردند. به واسطه بازی و نقش‌که داشتند رفاقت عجیبی بین هر دو ایجاد شده بود. شاید زمان‌هایی به دلیل مشغله‌ها متفاوت این ارتباط کم‌رنگ شده بود اما همیشه پابرجا بود.
برومند درباره ویژگی‌های شخصیتی این بازیگر پیشکسوت اظهارکرد: شنگله انسانی بسیار شریف و وارسته بودند. علی‌رغم اینکه در کار و حرفه خود جدی و دقیق بود در مناسبات و رابطه‌های انسانی بسیار فروتنانه و با عشق برخورد می‌کرد.
او همچنین با اشاره به تحصیلات آکادمیک این هنرمند در دانشگاه‌های اروپایی بیان کرد: شنگله از معدود هنرمندان باسواد و تحصیلکرده زمان خود است که علاوه بر ترجمه آثار قابل توجه، در حوزه تدریس هم از چیزی دریغ نمی‌کرد و بی‌شائبه آن را در اختیار هنرجویان و علاقمندان این حرفه قرار می‌داد.
به گفته این بازیگر پیشکسوت، شنگله در کارعلمی و پژوهشی هم با داوود رشیدی ارتباط و مشترکات زیادی داشتند که جای بحث و گفتگوی همیشه آنها بود. به ویژه درباره ترجمه‌هایی که انجام می‌دادند. به طور کلی کار و حرفه هر دو در هم تنیده و گره خورده بود.
این هنرمند پیشکسوت با اشاره به دوران اوج تله‌تئاترهای تلویزیونی در دهه ۶۰ و حضور مداوم هنرمندانی نظیر شنگله در این مدیوم بیان کرد: یکی از نگرانی‌های مشترک اسماعیل شنگله و داوود رشیدی پایان زودهنگام تله تئاترهای تلویزیونی و تغییر رویکرد تلویزیون نسبت به هنر تئاتر و نمایش بود. اینکه چرا چنین برنامه ای که مامنی برای هنرمندان عرصه تئاتر بود از آنتن تلویزیون کنار گذاشته شد.
احترام برومند در در پایان یادآور شد: او در همه ابعاد حرفه‌ای بود. چه در زندگی خصوصی و چه در زندگی حرفه‌ای. چه خوب که وقتی از دنیا می رویم همینطور با آبرو وارسته زندگی را بدرود بگوییم.
نسلی از دوران طلایی تئاتر شهر
اسماعیل شنگله آثار ماندگاری را در تئاتر، تلویزیون و سینما در کارنامه هنری خود به جا گذاشت که شاید پرداختن به همه آنها در این نوشتار کوتاه نگنجد. به گفته مازیار فکری ارشاد منتقد شناخته شده سینما: «کارنامه تئاتری‌اش غبطه برانگیز است. هنوزهم وقتی توی راهروی پیچاپیچ طبقه سوم تئاتر شهر راه می‌روی و پوسترهای قاب شده از کارهای دهه چهل و پنجاه را روی دیوار می‌بینی، نام اسماعیل شنگه جزو پر تکرارترین‌هاست و چه حسرتی برای نسل من که این دوران را ندید.»
«تصویری از پوستر سریال عطر گل یاس به کارگردانی بهمن زرین‌پور محصول سال ۱۳۶۹»
اسماعیل شنگله در سال‌های پایانی دهه ۶۰ با دو سریال تلویزیونی «رعنا» به کارگردانی داود میرباقری و «عطر گل یاس» ساخته بهمن زرین‌پور در کنار بازیگران صاحب‌نامی چون داوود رشیدی و اکبر زنجانپور، چهره شناخته‌شده‌تری از خود را برای مخاطبان عام تلویزیون به تصویر کشید. این بازیگر که برآمده از نسل درخشان دهه پنجاه تئاتر شهر بود و تله‌تئاترهای موفقی را در کنار علی نصیریان بازی و کارگردانی کرده بود با همان موهای رو به عقب شانه کرده و سبیل مرتب، صدای گرم و منحصر به فرد و دیالوگ‌هایی که به سلیس‌ترین شکل ممکن ادا می‌شد نقش‌ها را تمام و کمال از آن خودش کرد. شخصیت‌هایی که در تلویزیون هم به مرور امضای دائمی او شدند.
شنگله دنیای سینما را با نقشی فرعی در «دایره مینا» داریوش مهرجویی و «سگ‌کشی» بهرام بیضایی تجربه کرد و نام این دو کارگردان، کارنامه بازیگری‌اش را پربار و تماشایی کرده است. او در در سال‌های پایانی دهه ۷۰ و ابتدایی دهه ۸۰ دست به تجربه‌های متفاوت دیگری هم در سینما زد. فیلم‌های نظیر «سام و نرگس»، «پارتی»، «گاهی به آسمان نگاه کن» و «عروسک فرنگی» از جمله آثاری است که او در کارنامه هنری خود برای مخاطب عام سینمارو به یادگار گذاشت.
«نمایی از فیلم سینمایی « سام و نرگس» ساخته ایرج قادری محصول سال ۱۳۷۹»
تجربه‌های محدود و البته ماندگار او در سینما نشان می‌دهد این عرصه با روحیه‌اش سازگاری چندانی نداشته و او در تئاتر، تله‌تئاتر و تلویزیون با اشتیاق بیشتری حضور دارد. گویی در این مدیوم‌ها راحت‌تر می‌تواند صحنه را از آن خود کند و خود را از آن صحنه.
موید این مطلب کارنامه هنری پرکار او در تئاترهای تلویزیونی است. نیمه دوم دهه شصت؛ دوران اوج و شکوفایی تله‌تئاترهای تلویزیونی بود که در شبکه دو رونق گرفت و مخاطب عام آن سال‌ها را با تئاتر آشنا و آشتی داد. همزمانی این دوران با دوران پختگی این بازیگر سبب خلق به یادماندنی‌ترین آثار نمایشی در تلویزیون شد.
ببینید | سکانس پربازید قصاص گلزار در فیلمی که اسماعیل شنگله او را تا پای چوبه دار برد
تصاویر | اسماعیل شنگله در کنار خسرو شکیبایی | عکس‌های قدیمی از این بازیگر که امروز درگذشت
اسماعیل شنگله نقش‌های به‌یاد ماندنی در تله‌تئاترهایی نظیر «ماه پنهان است»، «پاتلن وکیل»، «دست بالای دست»، «شیلی»، «کسب‌وکار آقای فابریتزی»، «تاجر ونیزی»، «قطار ارواح» و «قضیه اوپنهایمر» چه در مقام بازیگر و چه کارگردان با امضای خود ثبت و ماندگار کرد.
شاید جای پای علاقه و اشتیاق او به حضور در قاب تلویزیون را بتوان از همین نقطه دنبال کرد. بازیگری که بنا به گفته خودش پیشنهادهای بسیاری برای حضور در فیلم‌های سینمایی داشت اما کمتر در این عرصه دست به تجربه زد.
اسماعیل شنگله بااینکه می‌توانست حضور مداوم و پررنگ‌تری در سینما و تلویزیون داشته باشد گزیده‌کار بود و با احتیاط در این مسیر قدم برداشت. یکی از آخرین نقش آفرینی‌های این هنرمند پیشکسوت به ۹ سال قبل و بازی در سریال «سال‌های ابری» برمی‌گردد. سال‌های ابری به کارگردانی مهدی کرم‌پور در سال ۱۳۹۳ یکی از مجموعه‌های پرمخاطب تلویزیون بود که به قلم خسرونقیبی و آرش خوشخو دو تن از منتقدان و سینمایی‌نویسان شناخته شده نوشته شده بود.
این مجموعه روایتی از زندگی حسین سالار را به تصویر می کشید که از نقطه‌ای به بعد دچار از هم‌پاشیدگی می‌شود و سالار می‌فهمد برای حفظ کیان زندگی خود باید تصمیمی بزرگ بگیرد.
این بازیگر در اواخر عمر حضور چندانی در عرصه بازیگری نداشت و پیشنهادهای بسیاری را به دلیل کسالت و زندگی خارج از تهران رد کرد و تصمیم گرفت فعالیتی در این حرفه نداشته باشد. او پس از آخرین حضورش جلوی دوربین کرم‌پور در «سال‌های ابری» از ابتلای خود به سرطان مبتلا خبرداد و اعلام کرده بود با اینکه بهبود یافته اما دیگر کار هنری انجام نمی دهد.