همشهری آنلاین - مجیدجباری: حادثه هیچ وقت خبر نمی‌کند؛ دو هفته پیش که مدیر عامل شرکت خاکریزآب شهرداری تهران از شناسایی خطرات و گلوگاه‌های سیلاب تهران خبر داد، هنوز از سیل استان فارس و هشداری که دیروز از سوی سازمان هواشناسی برای ساکنان تهران صادر شد، خبری نبود. شاید کمتر کسی تصور وقوع سیل در این خشکسالی ایران به ویژه در تهران را داشته باشد اما کمتر از ۴ دهه پیش دومین سیل پرتلفات کشور در شمال پایتخت ثبت شده است. مرور اتفاقاتی نظیر آبگرفتگی مترو و طغیان رودخانه کن به عنوان یکی از ۷ رودخانه جاری در پایتخت این شهر را در فهرست نقاط پرخطر کشور قرار می‌دهد. درواقع ساکنان تهران به ویژه آنهایی که در مجاورت روددره‌ها و یا نقاط گلوگاهی قرار دارند، بیش از سایرین باید گوش به زنگ سیل و آبگرفتگی باشند. به ویژه اینکه مدیریت بحران استانداری تهران دیروز با صدور هشدار نارنجی رنگ برای دو سه روز آینده به مردم اعلام کرده است که با توجه به احتمال بالا آمدن آب رودخانه‌ها، از توقف در حاشیه آن پرهیز کنند.
بخش نخست گفت و گوی همشهری آنلاین با مدیر عامل سازمان خاکریزآب شهرداری تهران حدودا دو هفته پیش انجام شد. در این گفت و گوی مشروح، سید عبدالمهدی حسینی اقدامات زیر ساختی در حوزه توسعه شبکه اصلی هدایت و مدیریت آب‌های سطحی را تشریح‌کرد و از شناسایی گلوگاه‌های سیل خبر داد. در بخش دوم گفت‌وگو، این مدیر ارشد شهری از خطرات بالقوه‌ای می‌گوید که برخ نقاط شهر را تهدید می‌کند. نقاطی مثل بزرگراه‌های فتح، شهید لشگری، شهید باکری، شهید خرازی و خیابان وردآورد و ساکنان غرب رودخانه کن که برخی زیرساخت‌های شبکه اصلی آب‌های سطحی‌اش با توسعه شهر در این حوزه همخوانی نداشته است. بخش دوم و پایانی این گفت وگو به شرح زیر است:
یکی از مشکلاتی که تهران با آن مواجه است، ساماندهی و احیاء روددره‌های این شهر به ویژه رودخانه کن در غرب پایتخت است. شرکت خاکریزآب در این حوزه چه برنامه‌هایی را پیش بینی کرده و یا در دست اجرا دارد؟
احیا و ساماندهی رودخانه‌ها یکی از نیازهای شهر تهران است. بسیاری از پایتخت‌نشینان روزهای تعطیل و فراغت خود را در مجاورت رودخانه‌های نزدیک تهران می‌گذرانند و یا از ظرفیت‌های گردشگری شمال کشور استفاده می‌کنند. وقتی تهران چیزی نزدیک به ۷ رودخانه دارد چرا این ظرفیت نباید در این شهر ایجاد شود؟ ایجاد چنین فضاهایی علاوه بر تهرانی‌ها می‌تواند شهروندان سایر شهرها و حتی استان‌های مجاور را برای تفریح و استفاده از ظرفیت‌های گردشگری به تهران بکشاند. اما احیاء و ساماندهی رودخانه‌ها از دو منظر قابل بررسی است؛ یکی ظرفیت گردشگری و دیگری بحث ایمنی و تاب آوری شهری.
برخی از رودخانه‌های تهران نیاز دارند که موضوع ایمنی آنها به صورت کامل ایجاد شود. مثلا رودخانه کن در حدفاصل بزرگراه فتح تا بزرگراه آزادگان که در مجاورت شن چاله‌ها قرار دارد و ممکن است در اثر وقوع سیلاب دچار سانحه شود. خدای نکرده اگر جریان آب رودخانه در زمان بارندگی‌های شدید به داخل شن چاله‌ها منتقل شود، تاثیرات بسیار مخربی بر قسمت‌های جنوبی شهر و همچنین املاک و مستغلات ضلع غرب این شن چاله‌ها خواهد داشت. بر همین اساس یکی از برنامه هایی که برای سال جاری در اولویت قرار داده‌ایم، اجرای عملیات انحراف آب رودخانه و احداث سازه پروژه ساماندهی و ایمن سازی رودخانه کن است که به زودی فرآیند مناقصه آن شکل خواهد گرفت. اجرای شیب شکن‌ها و دیوارهای سنگی در مجاورت رودخانه هم از دیگر برنامه‌هایی است که اجرای آن ضروری است و در دست اقدام قرار دارد؛ به جهت رعایت عرض ۲۵ متر رودخانه که بتوانیم آب را در زمان لازم هدایت و مدیریت کنیم.
اما این شن چاله‌های منطقه ۱۸ در طول دهه‌های اخیر و با برداشت‌هایی که از طریق مجاری مربوطه برای تولید شن، ماسه و بتن از این معدن صورت گرفته، ایجاد شده و در حال حاضر در کنار رودخانه کن با یک گودال بزرگ مواجه هستیم که باید برای جلوگیری از آسیب به شهر و شهروندان، تمهیداتی ایمنی در کنار آن دیده شود. بنابراین در حوزه احیاء و ساماندهی، تمرکز ما بر روی ایمنی و تاب آوری رودخانه‌ها به ویژه رودخانه کن خواهد بود.
پیش‌تر به شناساسی نقاط گلوگاهی سیلاب در تهران اشاره کردید. به غیر از این نقاط، کدام مناطق تهران بیشتر در معرض خطر سیل و آبگرفتگی قرار دارند؟
اینکه بتوانم کد دقیقی در این زمینه بدهم، امکان پذیر نیست. چون جریان سیلاب در ۷ رودخانه تهران می‌تواند متفاوت باشد. در سال ۹۸ اتفاق عجیبی در حوزه کانال وِسک افتاد. این کانال در تقاطع بزگراه شهید باکری و بزرگراه شهید فهمیده در مجاورت پارک ارم قرار دارد. در این حادثه، کل تهران آرام بود اما کانال وسک، شدت جریان بسیار زیادی داشت. اینکه جریان سیلاب و بارندگی در کدام نقطه متمرکز است، می‌تواند تعیین کننده باشد، اما اینکه در کل شهر جریان سیلی به وجود بیاید که ۷ رودخانه شهر متاثر از این جریان باشند، به عقیده من بعید به نظر می‌رسد. اما ما در سال ۶۰ سیل مخرب و پرتلفات تجریش را داشتیم و یا ابتدای دهه ۹۰ طغیان رودخانه کن بود که مشکل متروی تهران را ایجاد کرد. بنابراین، بسته به نوع بارندگی در حوزه آبریز، جریان آب از مجاری به سطح شهر منتقل می‌شود.
مناطق غربی تهران و غرب رودخانه کن در جریان بارندگی‌ها بیش از دیگر نقاط شهر در معرض خطر سیلاب قرار دارندبر اساس امکانات زیر ساختی و شبکه مدیریت و هدایت آب‌های سطحی کدام مناطق شهر در اولویت شرکت خاکریزآب قرار دارند؟
به لحاظ زیر ساخت‌های موجود در شهر، نقاطی که به عنوان گلوگاهی در شهر شناسایی شده‌اند جزو نقاطی هستند که می‌توانند به تهران آسیب بزنند. نقاط عدم توسعه هم که عمدتا در حوزه غربی تهران و غرب رودخانه کن قرار دارند. نقاطی از تهران هستند که در جریان بارندگی‌ها بیش از دیگر نقاط شهر در معرض خطر سیلاب قرار دارند. اگر بخواهیم نام ببریم، می‌توان به بزرگراه‌های فتح، شهید لشگری، حکیم، شهید خرازی و خیابان وردآورد اشاره کرد. این نقاط می‌توانند متاثر از جریان بارندگی بیش از دیگر نقاط شهر آسیب ببینند. دلیلش هم روشن است؛ عدم شکل گیری برخی از شبکه اصلی آب‌های سطحی یا حوضچه‌های تعدیل و تسکین سیلاب. چرا که این زیرساخت‌ها این امکان را می‌دهند که جریان سیلاب را در نقطه‌ای هدایت و آرام کرده و سپس از طریق مجاری موجود به نقاط هدف منتقل کنیم.
پیش تر درباره کمبود اعتبارات و منابع مالی برای تحقق برنامه‌های شرکت خاکریز آب گفتید، به غیر از منابع مالی، چه موانعی پیش پای اجرای شبکه اصلی هدایت ومدیریت آب های سطحی قرار دارد؟
موضوعی که باید به آن توجه کرد، تاثیر گذاری حوزه‌های مختلفی است که زیر نظر مدیریت شهری تهران نیست. مثلا وزارت راه و شهرسازی در حوزه زمین شهری و همچنین دیگر بخش‌های مرتبط می‌توانند کمک زیادی به ما در اجرا و تحقق برنامه‌ها بکنند. مثلا در منطقه ۲۲ در حوزه منابع طبیعی، نیاز به زمینی داریم که بتوانیم جریان سیل کوهستان را در آن محل آرام و جریان آرام شده سیل را از طریق مجاری هدایت آب به سمت جنوب تهران منتقل کنیم. این کار دو خوبی دارد، اول اینکه جلوی خسارت گرفته می‌شود و دوم، مقاطع طراحی ما کوچک‌تر شده و هزینه تمام شده باقیمانده کار برای شهر تهران و مردم بسیار ارزان‌تر تمام می‌شود. این زمین را باید مرجعی در اختیار ما قرار دهد بنابراین در چنین اقداماتی دوستان ما در بخش‌های کشوری باید همکاری داشته و نباید دنبال سهم خودشان از شهر تهران باشند. چرا که شهرداری تهران در این زمینه ذینفع نیست، بلکه در حال ارائه خدمتی به شهر و شهروندان است که در تاب آوری شهر اثرگذاری زیادی دارد. در جاهایی شهرداری نفعی دارد و پروژه‌ای می سازد که مثلا ارزش افزوده‌ای برای این زمین به دست می‌آید، طبیعتا بخش‌های مختلف می‌توانند سهم خواهی سازمان‌های خودشان را داشته باشند. به هر حال آنها هم هزینه‌ها و مخارجی درون سازمانی دارند. اما اینجا و در زمینه اجرای طرح‌های زیرساختی شهر که با جان و سلامت مردم و خدمات اینچنینی درگیر است، سهم خواهی مجاز نیست.
برای مثال در ادامه سامانه ام یک، یعنی مسیری که دستگاه تی بی ام به طول حدود ۵.۵ کیلومتر در حال کار است (بیش از ۴.۷ کیلومتر از این طرح در فروردین ماه سال آینده ساخته می‌شود) طبیعی است که این مجرا باید به رودخانه کرج متصل شود تا بتوانیم جریان سیل را به این رودخانه هدایت کنیم. برای اینکه این مسیر ادامه پیدا کند، در مسیر جاده شهر قدس، هماهنگی وزارت راه، فرمانداری و شهرداری شهر قدس ضروری است. اینجا جایی خارح از شهر تهران است. ما بر اساس مسئولیتی که داریم، نمی‌توانیم جریان سیل را بدون در نظر گرفتن محدوده شهر، در شهر قدس رها کنیم که خدای نکرده این شهرها آسیب ببینند. نمی‌شود گفت همین که جریان سیل از تهران و محدوده ما خارج و از تهران رفع خطر شد، دیگرکار ما تمام شده است. بر همین اساس باید در این حوزه تعامل وجود داشته باشد. این مسیر باید در زمینه معارضانی که در طول مسیر با آنها برخورد می‌کنیم مثل راه آهن و یا دیگر بخش‌ها همکاری لازم را داشته باشند که بتوان جریان سیل را بعد از آرام سازی، به رودخانه کرج هدایت کرد تا هم شهر تهران و هم شهرهای پیرامونی در برابر خسارت‌های سیل و سیلاب تهران محافظت شوند. بنابراین اگر بخواهم علاوه بر کمبود منابع مالی، به معضل مهم دیگری اشاره کنم، بدون تردید، همکاری و هماهنگی بین بخشی، نقطه مغفول دیگری است که شرکت خاکریز آب با آن دست به گریبان است که رفع آن، همکاری و هماهنگی بین بخشی در سطح کشور و ملی را می‌طلبد.
بزرگراه‌های فتح، شهید لشگری، حکیم، شهید خرازی و خیابان وردآورد اشاره کرد. این نقاط می توانند متاثر از جریان بارندگی بیش از دیگر نقاط شهر آسیب ببینندشرکت خاکریزآب این موضوع را مطرح کرده است؟ کدام نهاد و یا سازمان در زمینه همکاری های بین سازمانی و بین بخشی نقش هماهنگ کننده را دارد؟
ما به عنوان نهاد متولی ایجاد زیر ساخت‌های هدایت آب‌های سطحی، این نیاز را به معاونت استانداری تهران منتقل کرده‌ایم و آنها هم حمایت ویژه‌ای از این موضوع داشته‌اند. جلسه‌ای را هم با معاون فنی استانداری تهران داشتیم و گزارشی را به ایشان ارائه کردیم که مقرر شد نشستی با ارکان مرتبط با این بحث برگزار شود. این قضایا در قالب مکاتبات نمی‌تواند به نتیجه برسد و پاسخگو نیست؛ کما اینکه در دوره‌های گذشته چنین مکاتباتی از سوی همکاران پیشین منجر به پاسخ روشن و قطعی نشده و آنچه باید شکل می‌گرفت، هنوز اتفاق نیفتاده است. اما معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران دستور داده است که مسیر تعامل و ارتباط با بخش‌های اجرایی کلان استانی برقرار شود. در همین زمینه به زودی جلسه‌ای رادر خصوص پروژه‌های سامانه غرب تهران با معاونت فنی استاندار و عوامل صاحب موضوع و صاحب نظر در تحقق انجام عملیات اجرایی خواهیم داشت و دور یک میز گرد هم خواهیم آمد تا با کمک همکارانمان در دولت به یک نگاه مشترک اجرایی در زمینه اجرای طرح‌ها برسیم.
جوی‌ها و نهرهای تهران اغلب پر از زباله هستند، این مسئله چه خطری برای شهر دارد و چه آسیب‌هایی را می‌تواند به تهران تحمیل کند؟
متاسفانه برخی شهروندان با ریختن زباله در انهار و جوی‌های آب خسارت‌ها و هزینه‌ای زیادی را به ما تحمیل می‌کنند. بدتر از این‌ها بخشی از صنایع شهر تهران هستند که شبکه اصلی آب‌های سطحی به مجاری خروجی فاضلاب‌شان تبدیل شده است که این موضوع خسارت‌های زیادی را به شبکه وارد می‌کند. مثلا اگر انتظار این بوده است که این زیرساخت‌ها ۸ یا ۹ دهه و بیشتر کار کند، حالا نکاتی که عنوان کردم باعث شده است تا بعد از نزدیک ۳۰ سال، مجبور باشیم به سراغ اصلاح و ترمیم شبکه برویم. در حوزه نگه داشت شبکه هدایت آب‌های سطحی اتفاقات خوبی را شاهد نبوده‌ایم. زباله‌هایی که از طریق جوی‌ها و نهرهای آب وارد شبکه فرعی، اصلی و حتی وارد حوضچه‌ها می‌شود، خسارت‌ها و هزینه‌های زیادی را به دنبال دارد. بنابراین پولی که باید صرف توسعه و تکمیل شبکه شود، با بی‌توجهی برخی شهروندان خرج نظافت، اصلاح و مرمت این شبکه می‌شود. در این جا نقش رسانه ها برای آگاهی بخشی مردم بسیار کمک کننده است. باید مردم درک کنند که سلامت بخش عظیمی از مردم به کارایی این شبکه ها وابسته است.
بیشتر بخوانید: