اگر زمانی بقالی‌ها و میوه فروشی‌ها به مشتریان مورد اعتماد خود اعتبار خرید می‌دادند، امروز همین ایده در بستر فناوری اطلاعات با عنوان BNPL توانسته جای خود را در سراسر دنیا و کشور ما باز کند. BNPL مخفف عبارت Buy Now، Pay Later و به‌معنای «الان بخر، بعدا پرداخت کن» است.
اکنون ارائه‌دهندگان این سرویس از رونق این پدیده رضایت دارند، چراکه اندازه اقتصاد آن، براساس برخی منابع، به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است. در این روش معامله، خریدار بدون اینکه پولی داشته باشد، کالا یا خدمات خود را دریافت می‌کند و طی یک بازه زمانی مورد توافق طرفین، بهای آن را پرداخت می‌کند. این روش پرداخت به‌تدریج در حال جایگزین شدن با کارت‌های اعتباری است، چراکه خریدار تنها با چند کلیک و همچنین بدون پرداخت سود می‌تواند نیاز خود را برآورده کند. با این حال، خرید بیش از توان مالی و بدهکار شدن افراد، به‌ویژه زومرها (نوجوانان) از معایب این شیوه خرید محسوب می‌شود. چندی پیش هم یک پنل از سوی یکی از شرکت‌های حوزه مالی برگزار شد که سخنرانان نظرات خود را در مورد این شیوه خرید ارائه کردند.
استقبال مردم و بزرگ شدن اقتصاد
درحالی‌که سال‌هاست خرید اعتباری در کشورهای مختلف رایج شده است، اما این نوع از خرید همچنان در نظام پرداخت کشور ما سراسری نشده که احتمالا به نوع قوانین ما در حوزه پولی و مالی برمی‌گردد. این موضوع باعث شده که استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای حوزه فین‌تک و پلتفرم‌های چندمنظوره‌ای که اکنون در اختیار مردم است، وارد این حوزه شوند. از سوی دیگر، مردم هم به‌خاطر شرایط اقتصادی خود از سرویس BNPL استقبال کرده‌اند. چراکه مردم نیازهای خود را امروز برآورده می‌کنند اما مجبور به پرداخت پول آن در همان لحظه نیستند. این در حالی است که بعضی از کارشناسان معتقدند که این روش می‌تواند به بزرگ شدن اقتصاد کشور کمک کند و حتی نرخ تولید ناخالص ملی را جابه‌جا کند.
مجتبی توانگر، نماینده تهران و رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس در رویدادی که به تازگی برگزار شد از استقبال مجلس از هر رویدادی که در فضای فین‌تک رخ دهد و به افزایش رفاه مردم کمک کند سخن گفت.
BNPL در دوره کرونا رشد تاریخی خود را تجربه کرد، چراکه مردم سراسر دنیا از خرید فیزیکی پرهیز می‌کردند و ترجیح می‌دادند که خریدهای خود را به‌صورت آنلاین انجام دهند.
توانگر هم با اشاره به آماری که پیش از این منتشر شده می‌گوید: «براساس این آمار وام‌های خرد دوره کرونا روی زندگی مردم تأثیر مثبت گذاشته و روشن است که سرویس‌های BNPL در جامعه اثرگذارند و به بزرگ شدن اقتصاد کمک می‌کنند.»
بازی برد-برد
صنعت BNPL برای ۲ گروه خریدار و فروشنده مزیت‌هایی دارد. از یک طرف خریدار نیازهای خود را به سرعت و بدون پرداخت وجه برآورده می‌کند و از سوی دیگر، فروشنده که میزان فروش برای او اهمیت دارد از خریدها منتفع می‌شود. ارائه‌دهندگان BNPL هم از ارائه این سرویس سود می‌برند، چراکه درصدی از تراکنش‌ها به شرکت‌های ارائه‌دهنده اختصاص می‌یابد و همچنین بابت دیرکرد پرداخت هم می‌توانند سود بگیرند.
آدال فلورس، مدیرعامل و یکی از بنیانگذاران شرکت Kueski، علت محبوبیت این سرویس در بین کسب‌وکارها در سراسر جهان را عدم‌نیاز به ارائه کارت اعتباری از سوی مشتریان می‌داند.
نازنین دانشور که مدیرعامل یکی از استارت‌آپ‌های کشور است هم معتقد است که مشتری به‌دنبال افزایش قدرت خرید و پذیرنده به‌دنبال فروش بیشتر است.
براساس آماری که سایت «فین‌تک مگزین» در سال گذشته منتشر کرده، صنعت BNPL دارای ارزش ۹۷ میلیارد دلاری است که می‌توان پیش‌بینی کرد که با استقبال فزاینده خریداران و فروشندگان و رشد تعداد فین‌تک‌ها، اکنون این صنعت بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد.
دانشور با بیان اینکه خدمات BNPL در جهان اندازه سبد خرید را ۱۷ درصد بزرگ‌تر کرده و افزایش ۱۳ درصدی مراجعه کاربران به فروشنده‌ای خاص را به همراه داشته، به این مفهوم اشاره می‌کند که «در BNPL به جای پول نقد، قدرت خرید جابه‌جا می‌شود».
مزایای BNPL
در وهله اول به‌نظر می‌رسد که سرویس‌های «الان بخر، بعدا پرداخت کن» مدل‌های قیمت‌گذاری ساده و شفافی را ارائه می‌دهند و پرداخت اقساطی محصولات را برای مصرف‌کنندگان آسان می‌کنند. همچنین مردم در زمانی که پول نقد کافی ندارند می‌توانند کالاها و خدماتی را دریافت کنند که نیاز به پرداخت آنی ندارد. این در حالی است که نیاز به کارت اعتباری که برای دریافت آن باید فرایندی طولانی طی شود و ضوابط خاصی هم دارد، نیست.
شرکت Kueski در مکزیک فعالیت می‌کند که ۶۰درصد جمعیت آن به خدمات بانکی دسترسی ندارند و تقریبا ۸۲ درصد آنها از داشتن کارت اعتباری محروم هستند. در کشور ما هم، به تازگی برخی از بانک‌ها اقدام به ارائه کارت اعتباری کرده‌اند که البته ضوابط خاص خود را دارد. بنابراین طبیعی است که BNPL با استقبال مردم روبه‌رو شود.
امیر حق‌رنجبر هم که مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های مالی است معتقد است که این صنعت با رشد دادن وام خرد می‌تواند به اقتصاد و رونق کسب‌وکارهای کوچک کمک کند و این بخش اثرگذاری بیشتری بر تولید ناخالص داخلی دارد.
همچنین این صنعت باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود، امکان پرداخت قسطی به‌خصوص برای کالاهای گران‌تر را آسان می‌کند و مصرف‌کنندگان نگران پرداخت بهره‌های پرهزینه نیستند.
معایب BNPL
با این حال، این سرویس در عین برخورداری از مزایای خود، معایبی هم دارد. شاید مهم‌ترین مشکل BNPL انباشت بدهی باشد. هرچند بعضی از ارائه‌دهندگان این سرویس از قابلیت بررسی اعتباری مشتریان برخوردارند که در شرایطی می‌تواند خدمات BNPL را محدود کند.
از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که این سرویس می‌تواند به مصرف‌گرایی دامن بزند، هرچند که روی دیگر مصرف گرایی، بزرگ شدن اقتصاد است.
حق‌رنجبر، با اشاره به اینکه BNPL می‌تواند منجر به مصرف‌گرایی شود و تسهیلات این ویژگی را ندارد، فرایند طولانی دریافت تسهیلات را یادآوری می‌کند و معتقد است که در تسهیلات خریدار تصمیم هیجانی نمی‌گیرد، چراکه کالایی را می‌خرد که به آن نیاز دارد.
گزارش: عمادالدین قاسمی‌پناه