در این بین مجلس شورای اسلامی و نقشی که در قانونگذاری دارد، بسیار پررنگ‌تر خواهد بود. برای همین خدمت آقای دکتر علی عباس پور، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و استاد دانشگاه صنعتی شریف رسیدیم تا در این باره گفت‌وگویی با او که یکی از مهم‌ترین قانونگذاران در سیاستگذاری علمی کشور در چند سال اخیر بوده است، داشته باشیم.
صراحت کلام دکتر عباس پور در این باره، نشان از عمق وضعیت نابهنجار در سیاستگذاری علمی کشور دارد:
- موضوع سیاستگذاری علم، همیشه جزء علایق ما بوده است. الان با توجه به شرایطی که بر بودجه ریزی پژوهش در کشور اتفاق افتاده، بند معروف «و» تبصره 9 بودجه 1386 که حالا در بودجه 1387 اسمش شد ماده 25...
آنکه تمام شد. دیگر حذف شد. یک درصد از هزینه شرکت‌های دولتی را هم ما در مجلس تصویب کردیم. داستان آن را هم که می‌دانید...
- اینکه 6ماه معطل آیین‌نامه اجرایی بود...
تا شهریور 1386 که دولت آیین‌نامه را تهیه نکرد، وقتی هم که آیین‌نامه تهیه شد، در مهرماه، دولت شوراهای عالی را حذف کرد و معلوم نشد که به کجا رسید و کاملا آن تبصره فراموش شد.
البته بعد از اینکه معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهوری تشکیل شد، یک مقداری این تبصره را پیگیری کرد. اما چون در شرف تاسیس این معاونت بود و قانونا هم این وظیفه به آن محول نشده بود، نتوانست کاری بکند.
- من هم می‌خواهم که از همین جا شروع کنیم؛ معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهوری و معاونت پژوهشی وزارت علوم. به‌نظر شما الان تداخلی وجود ندارد؟
صددرصد وجود دارد. ما از ایجاد معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری استقبال می‌کنیم اما قرار نیست که این معاونت، بخشی از وظایف وزارت علوم را در دست خودش بگیرد.
ممکن است که رئیس‌جمهوری معتقد باشد که وزارت علوم، نتوانسته به بخشی از وظایفش در تحقق اهداف فناوری کشور عمل کند و ترجیح بدهد که یک معاونت را برای این کار ایجاد کند. اما این راه حل نیست.
ما با این راه حل مخالفیم. معنی این کار این است که اگر وزارت نیرو هم نتوانست کارهایش را انجام بدهد، ما یک معاونت انرژی در ریاست‌جمهوری تشکیل بدهیم و بخشی از مسئولیت وزارت نیرو را بدهیم به این معاونت.
معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری می‌تواند یک معاونت ارزنده‌ای باشد که مصوبات قانونی را پیگیری کند و چون رئیس‌جمهوری ممکن است مشغله زیادی داشته باشد، این معاونت آن بخش‌هایی از وظایف رئیس‌جمهوری که به مسائل فناوری برمی گردد را انجام دهد.
- آن وقت که وظایف معاونت با وظایف شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و شورای‌عالی عتف همپوشانی پیدا می‌کند.
نه. ببین، منظورم از اینکه از معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهوری استقبال می‌کنیم این است که...
- دکتر، من فکر کنم که دارید تعارف می‌کنید.
نه. من دارم صریح می‌گویم. پس بگذار یک بار دیگر بگویم. این معاونت می‌تواند صرفا نظارت کند و نه اینکه اجرا را به دست بگیرد. اجرا باید به دست معاونت پژوهشی وزارت علوم باشد.
ما معتقدیم که این یک درصد از هزینه شرکت‌های دولتی که باید صرف تحقیقات شود باید دست معاونت پژوهشی وزارت علوم باشد. به اشتباه به معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهوری داده شده است.
این معاونت، حتی چندماه پیش سمیناری دراین مورد برگزار کرده بود. این قابل تقدیر است. اما ما وزارت علوم را در راس تحقیقات و فناوری در کشور، برای ایجاد هماهنگی گذاشته‌ایم.
این نقش وزارت علوم نباید کم رنگ شود. در این یک درصد از بودجه شرکت‌های دولتی که باید صرف پژوهش شود، اولویت‌ها را شورای‌عالی عتف در معاونت پژوهشی وزارت علوم باید مشخص کند و معاونت رئیس‌جمهوری می‌تواند نقش اش این باشد که اگر شرکتی می‌خواست در اجرای این بند تعلل کند، از قدرت رئیس‌جمهوری استفاده کند و آن شرکت را مجبور کند که این کار را انجام دهد.
- این نقش نظارتی همین کمیسیون را کم‌رنگ نمی‌کند؟
نه. اگر ما اشکالی هم در نظارت ببینیم، مثلا از طریق دیوان محاسبات، آن وقت به رئیس‌جمهوری گزارش می‌دهیم تا مشکل را برطرف کند.
- ممنون. این شرحی که برای من گفتید، همه تصورات من درمورد همپوشانی وظایف را تصحیح می‌کند. اما یک سؤال: چرا به این روشی که شما می‌گویید عمل نمی‌شود؟
ما معتقدیم که دولت اشتباه عمل کرده است. من چندبار گفته‌ام. خلاف قانون است که بخشی از وظایف وزارت علوم به معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری سپرده شود. این را ما یک تخلف قانونی به حساب می‌آوریم. این کار نباید صورت می‌گرفت.
باز تکرار می‌کنم که معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهوری باید در حیطه خودش عمل کند. نمی‌تواند وارد مسئولیت‌هایی شود که آن مسئولیت‌ها را ما قانونا به وزارت علوم سپرده‌ایم.
وقتی دولت شورای عتف را منحل کرد، این شورا در یک پروسه و در رفت آمدهای بسیار دوباره به تایید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید.
الان در مقابل شورای عتف که یک شورای قانونی است، شورایی که دولت تشکیل داده، باید منحل شود و همه امور باید از طریق شورای عتف انجام شود.
- ممنون از توضیح روشن تان.
از این صریح‌تر دیگر چه بگویم؟ به شرطی که این حرف‌ها را چاپ کنی. تو احتیاط می‌کنی و این حرف‌ها را نمی‌زنی!
- من حتما تلاشم را می‌کنم که حرف‌های صریح شما چاپ بشود. اما نقشه جامع علمی کشور...
نقشه جامع علمی کشور. طبق فرمایش مقام معظم رهبری در تابستان 1386 که وظایف شورا را مشخص کردند...
- شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ...
بله. تهیه نقشه جامع علمی کشور و مهندسی فرهنگی و بررسی و ایجاد تحول در آموزش و پرورش به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی سپرده شد.
شورا هم 3کمیته برای این کار مشخص کرد و مسئول کمیته نقشه جامع علمی کشور هم آقای دکتر واعظ زاده، معاون علم و فناوری رئیس‌جمهوری شدند. من معتقدم برای تدوین نقشه جامع علمی کشور، اشکال از همین جا شروع شد.
اگر شورا این مسئولیت را به آقای دکتر کبگانیان که هم عضو شوراست و هم معاونت پژوهشی وزارت علوم را برعهده دارد و از 2سال قبل از آن، که مقام معظم رهبری بحث نقشه جامع علمی کشور را مطرح کرده بودند، در وزارت علوم مقدمات لازم برای تدوین نقشه جامع انجام شده بود و کمیته‌هایی برای این منظور را آماده کرده بود، سپرده می‌شد...
- RFP نقشه که آقای دکتر سلطانی تهیه کرده بود.
بله. حتی یادم است که یک بار هم آمدند و در کمیسیون گزارش‌هایی دراین زمینه به ما دادند.
- مجلس هفتم بود؟
بله. با دستور مقام معظم رهبری، علی الاصول، این کار باید به آقای کبگانیان سپرده می‌شد. مقدار زیادی از کار هم در کمیسیون‌ها انجام شده بود. با سپردن این کار به آقای واعظ زاده، عملا مدت زیادی صرف این شد که ساماندهی جدیدی ایجاد شود.
درپروسه حرکت، در کمیته‌ای که در شورا تشکیل شد، یک مقداری مسیر حرکت متفاوت شد. این تفاوت باعث شد که وزارت علوم تصمیم بگیرد که کار خودش را جداگانه انجام بدهد.
لذا ما الان به 2تا نقشه جامع علمی کشور رسیده ایم؛ یکی با سابقه3-2ساله که در وزارت علوم تشکیل شد و دیگری همین که آقای دکتر واعظ‌زاده ارائه داده‌اند.
ما حدود یک ماه پیش از آقای دکتر واعظ‌زاده دعوت کردیم و ایشان گزارشی درباره نقشه دادند. در اینجا همچنین مشخص شد که تیم آقای دکتر کبگانیان هم در وزارت علوم، کار بسیار مفصلی انجام داده‌اند.
- طرح تحول راهبردی علم و فناوری کشور؟
بله
- آقای واعظ‌زاده هم گفتند که امیدوارند که نقشه بدلی به وسیله وزارت علوم تهیه نشده باشد!
آره. حالا من فکر می‌کنم که این کلمه را یک‌مقدار...
- با عجله بیان کردند؟
بله. مطالعه شده نبود. وگرنه آقای دکتر کبگانیان، یک سال و نیم قبل از ایشان این کار را شروع کردند. واقعا هم کپی برداری نیست. چون آقای دکتر کبگانیان آمدند و دراین باره به کمیسیون گزارش دادند.
تیم خیلی مفصلی هم دارند. به این خاطر که پشت آقای دکتر کبگانیان، امکانات یک وزارتخانه است. ارتباطات و امکانات آقای واعظ‌زاده هم محدود بوده است. لذا کاری که وزارت علوم انجام داده، طرح راهبردی فناوری...
- تحول...
آره. عنوانش را تغییر دادند که حساسیت برانگیز نباشد. عملا یکی است. یکی نقشه جامع علمی کشور است مال...
- ورژن کبگانیان و ورژن واعظ زاده...
هردوکار ارزنده است. الان وظیفه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است که این دو کار را با هم تلفیق کند. من از دید خودم می‌گویم که خیلی هم نباید ناراحت باشیم که در این زمینه موازی کاری صورت گرفته است.
این دو کار می‌توانند مکمل هم باشند و نقاط ضعف همدیگر را پوشش بدهند و آنچه جمع بندی این دو کار ارزنده خواهد بود، پربارتر خواهد شد؛
به شرط اینکه کسانی که می‌خواهند جمع بندی کنند، باید با یک دید باز و بدون جبهه‌گیری و ترجیح دادن یک نسخه بر نسخه دیگر، این دو طرح را بررسی کنند.
- این نقشه می‌خواهد در سال 1404 بالاخره اهداف سند چشم‌انداز را محقق کند. اما اگر ما می‌خواهیم در 1404 به توسعه پایدار برسیم، سؤال این جاست که اول شدن در علم در منطقه یعنی اینکه مردم اثر پیشرفت علمی را در کشور حس کنند.این هم یعنی صنایع ما باید از این نظر در منطقه اول باشند. آیا صنایع ما در جریان نقشه قرار دارند و می‌دانند که این نقشه قصد دارد سرمایه‌گذاری‌های پایه‌ای علم و فناوری را در چه بخش‌هایی متمرکز کند؟
من فکر می‌کنم... از اینجا به بعد یک پرانتز باز می‌کنم که اینها را چاپ نکن....
- خب پرانتز را بستید؟
آره. اینها را می‌توانی بنویسی: این چیزی که گفتی، باید در نقشه جامع کشور دیده شده باشد. ما در نقشه‌ای که وزارت علوم به ما داده، این بحث را کامل‌تر از نقشه آقای واعظ‌زاده دیدیم.
عیبی ندارد، اینها را بنویس. اما اینکه به چه صورت باید این کار شود را باید از تهیه‌کنندگان نقشه جامع علمی کشور پرسید.
- من عرضی ندارم خدمتتان. خیلی ممنون از صحبت هایتان.
موفق باشید.