به گزارش همشهری‌آنلاین، نیازی نیست در سالهای اخیر در کنکور سراسری شرکت کرده باشید یا داوطلب کنکوری در اطراف خود دیده باشید تا بدانید نتیجه کنکور صرفاً به تلاش برای مطالعه کتاب‌های درسی بستگی ندارد، بلکه زندگی در خانواده‌ای متمول و دسترسی به امکانات متنوع آموزشی می‌تواند بر سرنوشت تحصیلی هر فرد اثر مستقیمی داشته باشد. اما چرا با این وجود هر سال سهم داوطلبانی که در شهرستان‌ها تحصیل کرده‌اند از سهم دانش آموزان تهرانی بیشتر است؟
نفرات رتبه برتر کنکور سال ۱۴۰۱ امسال نیز طبق روال سالهای گذشته توسط مسئولان سازمان سنجش معرفی شدند، هر چند عددی که در صفحه متعلق به هر داوطلب آمده، ارقامی تاثیرگذار است که یک کنکوری احتمالا تا آخر عمر آن را فراموش نمی‌کند، اما این عدد فقط نشان‌دهنده تلاش و کوشش یک داوطلب طی سالهای اخیر نیست و عوامل بسیاری می‌توانند این عدد را تغییر داده و رشته و دانشگاه آینده فرد را از محل زندگی و وضعیت مالی خانواده گرفته تا توانایی کنترل اضطراب و مواجهه با هیجان در جلسه آزمون تحت تاثیر قرار دهند.
در سالهای اخیر، بحث نابرابری امکانات آموزشی و تاثیر این نابرابری بر سرنوشت نوجوانان ۱۸-۱۷ سالهای که در آستانه شرکت در آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها هستند داغ شده است. مدافعان وضعیت موجود برای اثبات ادعای خود مبنی بر یکدست بودن شرایط و امکانات آموزشی به حضور دانش‌آموزان شهرستانی در میان رتبه های برتر استناد میکنند و مخالفان می گویند حالا دیگر دانشگاه های سراسری و رشته های رقابتی ای همچون علوم پزشکی سهم داوطلبانی است که از دهک های پردرآمد برخاسته اند.
نتایجی که روز گذشته در خصوص رتبه های برتر هر گروه آزمایشی از سوی سازمان سنجش آموزش کشور اعلام شده نشان می‌دهد از میان ۱۰ داوطلب برتر گروه تجربی، ۹ نفر از آنها در شهرهایی به جز تهران تحصیل کرده‌اند. ۸ نفر از رتبه‌های برتر کنکور علوم تجربی سال قبل نیز تهرانی نبودند. در میان داوطلبان برتر گروه ریاضی و علوم انسانی امسال نیز ۱۲ نفر در شهرهایی به جز تهران و شمیرانات درس خوانده‌اند. این در حالی است که مدارس غیرانتفاعی با شهریه‌های چند ده میلیونی و موسسات مشاوره کنکور مشهور در تهران متمرکز شده‌اند و براساس تحلیل داده‌های مرکز آمار می‌توان گفت استان تهران محل زندگی اغلب افرادی است که در دهک‌های بالای درآمدی قرار دارند. همین افراد هستند که حاضرند بخش قابل توجهی از درآمد ماهیانه خود را به آموزش فرزندانشان تخصیص دهند و آنها را از سالهای ابتدایی تحصیل تا زمان کنکور در مدارسی گرانقیمت ثبت نام کنند و باعث گردش چرخ تجارت پرپول کنکور شوند.
معلمان پرآوازه و موسسات کنکوری معروف نیز نقش مهمی در این میان بازی میکنند.
معلم پروازی، تحفه تهران برای شهرستان‌های دور
معلم در ذهن بسیاری از ما تصویر انسانی ساده زیست و زحمتکش است که اولویت حرفه‌ای وی صرفا کسب موفقیت‌های تحصیلی شاگردان نیست بلکه او در نظر دارد شهروندی مسئول تحویل اجتماع دهد. اما کافی است در سالهای اخیر در یک مدرسه غیرانتفاعی تحصیل کرده باشید که بفهمید کنکور موجب سر برآوردن گروهی از معلمان شده که ماهانه درآمدهای چند ده میلیونی دارند و ماشین‌های گرانقیمت می‌رانند. لازم نیست در تهران ساکن باشید که از حضور این استادان بهره‌مند شوید. مفهومی به عنوان معلم پروازی زاییده نابرابری امکانات آموزشی است. معلمانی که در طول هفته، در مدارس غیرانتفاعی یا استعدادهای درخشان تدریس میکنند و برای آخر هفته به شهرستان‌های دور و نزدیک می‌روند تا برای داوطلبان کنکور که در شهرستان مقصد یا شهرها و روستاهای کوچک اطراف شهر زندگی میکنند و در کلاس‌های موسسات کنکوری آن شهرستان ثبت نام کرده‌اند، کلاس برگزار کنند. موسساتی که البته هزینه ثبت نام در کلاس‌های یا همایش‌های آنها، اندک نیست.
بنابراین وقتی گسترش امکانات نیز چنین نابرابرانه رخ می‌دهد، دور از انتظار نیست که سهم دانش‌آموزان مدارس عادی از رتبه‌های برتر کنکور کم باشد. روز گذشته، مدیر کل آموزش و پرورش خراسان رضوی اعلام کرد شش نفر از هفت داوطلبی که نام آنها به عنوان رتبه‌های برتر کنکور در رسانه ها اعلام شده، در مدارس سمپاد تحصیل کرده‌اند. مدارسی که آزمون‌های ورودی دارند تا دانش‌آموزانی که وضعیت تحصیلی بهتری نسبت به سایرین دارند را از بقیه جدا کنند و شهریه آنها تاحدودی از مدارس غیرانتفاعی کمتر است. امکانات درسی بهتر در شهرستان‌ها عموما در این مدارس متمرکز است و معمولا رتبه های برتر شهرستان‌ها در این گونه مدارس تحصیل کرده‌اند.
بر کسی پوشیده نیست که محل تولد هوش و استعداد تحصیلی ذاتی افراد را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و رتبه‌های برتر کنکورهای هر سال نیز از اراده و درک مفاهیم بالایی برخوردار بودند اما محیطی که برای پرورش این ویژگی بالقوه فراهم می‌شود می‌تواند آینده دانش‌آموز را متحول کند این در حالی است که حداقل استانداردهای محیطی ای که باید برای موفقیت یک دانش‌آموز در شهرها و شهرستان‌ها فراهم شود، در مدارس سمپاد و یا مدرسه‌های غیرانتفاعی متمرکز شده است.
دانش‌آموزان شهرستانی در کسب رتبه‌های برتر پیشتازند اما...
هر چند توزیع رتبه‌های برتر کنکور به نفع دانش‌آموزانی است که در شهرستان‌های دور و یا کمتر برخوردار تحصیل کرده‌اند اما وضعیت در رتبه‌های دو رقمی و سه رقمی که معمولا دانشگاه‌های برتر سراسری را انتخاب میکنند متفاوت است. چندی پیش سید جلال موسوی، مدیر کل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با روزنامه فرهیختگان اعلام کرد ۵۵ درصد قبولی فنی دانشگاه صنعتی شریف از دهک دهم درآمدی هستند و ۸۰ درصد قبولی‌های زیر ۳ هزار در دهک‌های ۸ تا ۱۰ درآمدی قرار دارند. او همچنین افزوده بیشترین قبولی‌های زیر سه هزار کنکور از آنِ پنج منطقه آموزشی تهران است.
به نظر می رسد اگر این داده‌ها با جزئیات کامل و به تفکیک شهرهای محل زندگی داوطلبان منتشر شود، می‌توان با یک پژوهش ساده مشخص کرد درآمد خانواده و محل زندگی چند درصد می‌تواند بر کسب رتبه خوب در کنکور سراسری تاثیرگذار باشد.
کسب رتبه اول تجربی مرهون تلاش‌های شخصی بود، نه امکانات
کاظم حسن‌زاده پدر یاسوجی فرناز حسن‌زاده رتبه اول رشته تجربی کنکور سراسری ۱۴۰۱ کشور با اشاره به تلاش این داوطلب گفت: دخترم سه سال مشغول درس خواندن بود. تنها ۱۵ دقیقه اوقات فراغت داشت. چیزی که باعث شد دخترم این رتبه را کسب کند معنویات و ایمان قوی او بود. دخترم هنگام اذان نماز خود را می‌خواند و سه سال تمام از تمام تفریحاتش دست کشید و آنها را کنار گذاشت و هم اکنون نتیجه آن را گرفت.
حسن‌زاده اظهار کرد: از صفر تا ۱۰۰ کسب رتبه برتر رشته تجربی کنکور سراسری سال ۱۴۰۱ توسط دخترم، به خاطر تلاش شخص خودش بود.
پدر این دانش‌آموز یاسوجی که رتبه برتر رشته تجربی کنکور امسال را کسب کرد، خاطرنشان کرد: دخترم تنها در آزمون‌های دو تا موسسه شرکت کرد و کسب این رتبه مرهون تلاش‌های خودش بوده است.
حسن‌زاده تصریح کرد: دخترم فرزند استان کهگیلویه و بویراحمد و فرزند ایران اسلامی است و ان‌شاءالله فرزند شایسته‌ای برای ایران اسلامی خواهد بود.
وی ادامه داد: پس از آزمون کنکور منتظر بودم که نام استان کهگیلویه و بویراحمد مطرح شود چرا که بچه‌های مستعدی در بخش‌ها و رشته‌های مختلف این استان وجود دارند که باید امکانات در اختیارشان قرار بگیرد و به آنها اعتماد شود. آنها برای کسب موفقیت نیاز به هزینه زیادی ندارند.
تلاش و کوشش رمز موفقیت من بود
رتبه دوم کنکور سراسری رشته علوم انسانی از تبریز گفت: رمز موفقیت من ابتدا توکل بر خدا سپس تلاش و کوشش خودم و کمک و یاری اساتید، خانواده و دوستانم بوده است.
مائده ملکی اظهار کرد: واقعاً خوشحال هستم که این رتبه را کسب کردم و اول از خدا و بعد از افرادی که به من کمک کردند و در موفقیت من نقش داشتند، تشکر می‌کنم و هیجان بسیاری دارم چراکه نتیجه تلاش خود را گرفتم.
وی ادامه داد: تا حدودی امید داشتم که رتبه خوبی را کسب کنم اما انتظار این رتبه را نداشتم، در هر حال من تلاش خود را کرده بودم.
وی افزود: در مدرسه فرزانگان یک تبریز تحصیل می‌کردم و سال اولی است که در کنکور سراسری شرکت می‌کنم و احتمالاً رشته روانشناسی دانشگاه تهران را انتخاب کنم.
ملکی در خصوص نحوه درس خواندن خود خاطرنشان کرد: مقاطع دهم و یازدهم را به خوبی درس می‌خواندم؛ بنابراین در سال پایانی چندان به مشکل برنخوردم و دغدغه‌ی کنکور را داشتم و جدی‌تر و پیوسته‌تر درس می‌خواندم همچنین سال آخر ۱۲ ساعت به درس خواندن اختصاص می‌دادم.
وی با اشاره به نقش موثر خانواده یادآور شد: خانواده نقش مهمی در موفقیت من داشتند و استرس نمی‌دادند و همواره تاکید می‌کردند که رتبه ۱۰۰ هزار هم کسب کنم برای آنها قابل قبول است و زحمات بسیاری برای من کشیدند.
وی در توصیه به کنکوری‌ها تاکید کرد: توصیه می‌کنم که پیوسته درس بخوانند و به توکل خدا داشته باشند و تلاش و کوشش خود را بکنند چراکه بسیار مهم است.
از سال دهم برای کنکور آماده می‌شدم
عالیه میرزائی دانش آموز مدرسه فرزانگان شهربابک استان کرمان، موفق به کسب رتبه هفت کنکور سراسری رشته علوم تجربی شد، این داوطلب برتر کنکور سراسری می‌گوید از سال دهم برای کنکور آماده شده و سال دوازدهم روزانه ۱۴ ساعت درس می‌خوانده است.
عالیه میرزایی اهل شهربابک بیان کرد: بهترین راه برای ساختن آینده‌ام را در درس خواندن دیدم و مهم‌ترین انگیزه‌ام همین موضوع بود.
وی افزود: شروع درس خواندم برای کنکور از سال دهم بود؛ در سال دهم روزهایی که مدرسه داشتم ۶ ساعت و روزهای تعطیل ۱۰ ساعت درس می‌خواندم و سال یازدهم با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس تا ۱۲ ساعت و سال دوازدهم روزی ۱۴ ساعت درس می‌خواندم.
این داوطلب برتر کنکور سراسری سال ۱۴۰۱ با توجه به اینکه دانش‌آموز مدرسه فرزانگان است در رابطه با تأثیر این مدرسه در میزان درس خواندن توضیح داد: حضور در مدرسه فرزانگان موجب قرارگیری در جو رقابتی می‌شود اما در آخر میزان درس خواندن و کسب رتبه بستگی به تلاش خود فرد دارد چه بسا بسیاری از کسانی که رتبه برتر هستند دانش‌آموز مدرسه فرزانگان یا نمونه دولتی نبوده‌اند.
میرزایی در خصوص شرکت در دوره‌های آموزشی گفت: فقط در دو کلاس آموزشی برای یکی از دروس و جمع‌بندی به علاوه چندین آزمون نزدیک به کنکور شرکت کردم.
وی ضمن آرزوی موفقیت برای تمام داوطلبان کنکور سال‌ها بعد اضافه کرد: قصد دارم در رشته پزشکی یا دندانپزشکی در تهران ادامه تحصیل دهم.
مدرسه خاص ضامن قبولی در کنکور نیست/ روزانه ۸ ساعت مطالعه داشتم
امیرهمایون شریفی‌زاده دانش‌آموز گلستانی متولد سال ۱۳۸۴ از شهر گرگان که در دبیرستان تیزهوشان تحصیل می کرده موفق به کسب رتبه چهارم کنکور گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی شد.
این رتبه چهارم کنکور ریاضی گفت: اسم مدرسه یا معلم عامل موفقیت در کنکور نیست چراکه همه اینها در حد اسم است و مسئله مهم تلاش و پشتکار دانش آموزان است.
امیرهمایون شریفی زاده با اشاره به اینکه معمولاً روزی هفت الی هشت درس می خواندم اما همیشه تلاش می کردم مطالعه درسی ام مفید باشد، تصریح کرد: یکی از کارهای مهمی که برای آمادگی کنکور انجام می دادم توجه ویژه به حل سوالات تستی بود و به شرکت کنندگان کنکور نیز توصیه می کنم با پاسخ دهی به سوالات تستی آمادگی خود را برای کنکور افزایش دهند.
وی تأکید کرد: هیچ جراحی نمی‌تواند با خواندن دروس تئوری یک جراحی را انجام دهد. کنکور هم همین گونه است و بدون تمرین تست زنی نمی‌توان در کنکور به نتیجه مطلوب رسید.
این دانش‌آموز گلستانی به سایر دانش آموزان توصیه کرد؛ رشته ای را انتخاب کنند که ضمن علاقه مندی بازار کار خوبی داشته باشد
نرگس خاتون باقری مادر این دانش آموز نخبه گلستانی نیز لطف خداوند را عامل موفقیت فرزندش در کنکور سراسری دانست و اظهار کرد: در سایه لطف خداوند باید آرامش برقرار باشد تا دانش آموزان بتوانند پتانسیل های بالقوه خود را بالفعل کنند.
وی به شیوع ویروس منحوس کرونا و غیرحضوری شدن کلاس های درس اشاره کرد و متذکر شد: شیوع کرونا موجب شد تا فرزندم از کلاس دهم تا دوازدهم به صورت غیرحضوری تحصیل کند و امروز دستیابی به چنین نتیجه ای، دسترنج تلاش های پسرم است و خداوند را شاکرم که چنین نتیجه ای حاصل شده است.
وی متذکر شد: به عنوان یک مادر که معلم هستم به والدین توصیه می کنم به توانمندی های فرزندان خود ایمان داشته باشند و خودباوری آنها را بپذیرند تا شاهد رشد و پیشرفت آنها باشند.
تغییرات آتی کنکور و تاثیر آن بر توزیع رتبه‌های برتر
براساس آنچه در روزهای پایانی تیر ماه سال جاری اعلام شد آزمون سراسری از سال آینده با سه تغییر بزرگ روبرو است. براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، کنکور از سال آینده دو بار در سال برگزار می‌شود و نتایجی که داوطلبان دریافت میکنند می تواند تا دو سال اعتبار داشته باشد، علاوه بر این، دروس عمومی صرفا در بخش تشریحی و سوابق تحصیلی اثرگذارند و دانش آموزان در آزمون ها سؤالات مربوط به دروس تخصصی را پاسخ می‌دهند. سوابق تحصیلی نیز تاثیری ۴۰ درصدی بر نتایج کنکور خواهد داشت. با توجه به این که با اجرایی شدن این مصوبه، احتمال کسب رتبه خوب با خودخوانی دروس عمومی بسیار کمتر از قبل می‌شود و دروس اختصاصی اهمیتی دوچندان پیدا میکنند، نقش معلم در این میان پررنگ می شود. با این شرایط، توزیع متناسب معلمان حرفه‌ای در میان شهرها و روستاهای مختلف به برقراری عدالت آموزشی نزدیکتر خواهد بود.
با اعمال تغییرات ساختاری از سال آینده در برگزاری کنکور سراسری و برداشتن گام‌های ابتدایی برای بهره‌مند کردن همه داوطلبان از امکانات آموزشی مناسب و همچنین نظارت دقیق بر برگزاری سالم کنکور می‌توان امیدوار بود که دانش آموزان دهک‌های پایین‌تر و ساکن در شهرهای کوچک نه تنها در میان رتبه‌های برتر بلکه در میان رتبه‌های دو رقمی و سه رقمی نیز حضور پررنگی داشته باشند.