به گزارش همشهری آنلاین، ایمن‌الظواهری پزشک و جراح مصری که از زمان مرگ اسامه بن‌لادن، رهبری گروه القاعده را به‌دست گرفته بود، صبح یکشنبه ساعت ۶:۱۸ زمانی که برای هواخوری به بالکن خانه امن خود در محله شیرپور، در منطقه اعیان‌نشین کابل، رفته بود مورد اصابت ۲موشک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی قرار گرفت و کشته شد. رسانه‌های غربی گزارش داده‌اند، خانه‌ای که در اختیار او قرار گرفته بود متعلق به یکی از دستیاران ارشد سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور دولت طالبان بوده است. در این محله چندین سفارتخانه خارجی نیز قرار دارد.
جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی تلویزیونی با اعلام خبر کشته شدن رهبر ۷۱ساله القاعده در حمله هواپیمای بدون سرنشین سازمان سیا گفت که مجوز این حمله را خودش صادر کرده و با کشتن الظواهری، عدالت درباره او اجرا شده است. طالبان نیز با تأیید خبر حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی به یک منزل مسکونی در محله شیرپور، این اقدام را محکوم و اعلام کرد که این حمله با هر هدف و بهانه‌ای که انجام شده باشد، خلاف اصول بین‌المللی و تخطی از توافقنامه صلح دوحه است.
الظواهری پس از کشته شدن اسامه بن‌لادن به‌دست نیروهای آمریکایی در ابیت‌آباد پاکستان در سال۲۰۱۱(۱۳۹۰)، رهبری القاعده را به‌دست گرفت. تا پیش از آن، الظواهری را «مرد پشت پرده» در القاعده می‌خواندند. نیویورکر نوشته: «ظواهری و بن‌لادن، آدم‌های بسیار متفاوت بودند. آنها نه دوست، که متحدانی بودند که از مهارت‌ها و منابع یکدیگر برای تقویت گروه القاعده استفاده می‌کردند. القاعده بدون نیروی محرکه این دو در کنار یکدیگر دوام نمی‌آورد.»
کودکی و جوانی ایمن‌الظواهری
«ایمن محمد ربیع الظواهری» یکی از ۵فرزند خانواده بود. او در سال ۱۹۵۱میلادی (۱۳۳۰) در شهر المعادی در نزدیکی قاهره به‌دنیا آمده بود. پدر او پزشک داروساز و استاد دانشگاه قاهره، و عمویش همچون پدربزرگش امام اعظم دانشگاه اسلامی الازهر بود.
عبدالوهاب پدربزرگ مادری او، استاد دانشگاه قاهره و یکی از پایه‌گذاران دانشگاه ملک سعود در ریاض و سفیر مصر در عربستان سعودی و چند کشور دیگر بود. همچنین یکی از بستگان مادری ایمن‌الظواهری در دوره‌ای دبیرکل اتحادیه عرب بود. نیویورک‌تایمز نوشته: «این خانواده گرچه به‌لحاظ عملی در زمره نخبگان قرار می‌گرفتند اما خانواده ایمن ثروت چندانی نداشتند.» ایمن‌الظواهری در دوران تحصیل دانشجویی سخت‌کوش و نمونه بود و با رقابت‌های ورزشی خشن میانه چندان خوبی نداشت و آن را غیرانسانی می‌دانست. او خواندن متون اسلامی را از همان کودکی آغاز کرد. در آن زمان تحت‌تأثیر اندیشه‌های سیدقطب نظریه‌پرداز اسلامگرای مصری، قرار گرفت؛ کسی که در مصر بازداشت و شکنجه شده و در نهایت در سال ۱۹۶۶میلادی (۱۳۴۵) اعدام شد.
مرگ سیدقطب، برای الظواهری بسیار سنگین بود. عامل دیگری که ایمن‌الظواهری جوان را به‌شدت برآشفت، شکست تحقیرآمیز کشورهای عربی در جنگ ۶ روزه ۱۹۶۷با رژیم صهیونیستی بود. الظواهری تنها ۱۵سال داشت که به تشکیل یک گروه زیرزمینی با هدف سرنگونی دولت سکولار مصر و روی کار آمدن دولت اسلامی کمک کرد. او که در آن زمان دانشجوی پزشکی دانشگاه قاهره بود، عضویت خود را در این گروه زیرزمینی حتی از خانواده‌اش هم پنهان کرد. ایمن در سال ۱۹۷۴میلادی (۱۳۵۳) فارغ‌التحصیل شد و به‌مدت ۳سال به‌عنوان پزشک در ارتش کار کرد. او تخصص خود در زمینه چشم‌پزشکی را در سال ۱۹۷۸گرفت. او یک سال بعد با عزه نویر، دختری که خانواده معرفی کرده بود، ازدواج کرد. گفته شده که در مراسم ازدواج به درخواست عروس خبری از موسیقی، عکسبرداری یا فیلمبرداری نبود. حاصل این ازدواج، ۴دختر و یک پسر بود. در جریان حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱میلادی (۱۳۸۰)، همسر الظواهری به همراه حداقل یکی از فرزندانش در بمبارانی کشته شدند.
دیدار سرنوشت‌ساز با اسامه
الظواهری در سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹) در کلینیکی در قاهره مشغول طبابت بود که فرصت را برای رفتن به پاکستان مغتنم شمرد، او می‌خواست با پیوستن به هلال احمر، مجاهدان افغانستانی که در جنگ با اشغالگران شوروی زخمی شده بودند را درمان کند. او در این سفر به افغانستان هم رفت و متوجه شد که این کشور محل مناسبی برای آغاز فعالیت‌های نظامی است.
به نوشته نیویورک تایمز، ایمن‌الظواهری پس از بازگشت به مصر در سال ۱۹۸۱میلادی (۱۳۶۰)، جزو کسانی بود که به اتهام مشارکت در قتل انور سادات، رئیس‌جمهور وقت مصر بازداشت شد. همان موقع بود که او سیلی رئیس پلیس را با سیلی پاسخ داد. الظواهری به‌خاطر حمل غیرقانونی سلاح محکوم شد و روند دادگاهش حدود ۳سال به طول انجامید. ایمن‌الظواهری در این مدت بارها شکنجه شد و سرانجام لب به اعتراف گشود و محل اختفای یکی از همدستانش را لو داد. بعدها الزیات، یکی از وکلای فعالان اسلامگرای مصری، به نشریه نیویورکر گفت که الظواهری به‌دلیل احساس گناهی که از این خیانت داشت، پس از آزادی مصر را ترک کرد.
الظواهری ابتدا به عربستان و سپس در سال۱۹۸۶ به پیشاور پاکستان رفت؛ جایی که بن‌لادن گاهی در بیمارستانی که ایمن‌الظواهری در آن به طبابت مشغول بود سخنرانی می‌کرد. الظواهری، پزشک شخصی بن‌لادن شد و برای حمایت از او یک تیم حفاظتی تشکیل داد. او وارد حلقه نزدیکان بن‌لادن شد و درباره روش‌های ضربه زدن به قدرت‌های غربی و دولت‌های منطقه‌ای حامی آنان نظرات مشورتی می‌داد. بن‌لادن با حمایت عربستان، سازمان اطلاعات ارتش پاکستان و سازمان سیا در افغانستان در کنار مجاهدین افغان، با نیروهای ارتش شوروی مبارزه می‌کرد. الزیات به نیویورکر می‌گوید: «وقتی ایمن‌الظواهری بن‌لادن را ملاقات کرد، انقلابی درون او اتفاق افتاد.» جزئیات همکاری آنها روشن بود: ایمن‌الظواهری به‌عنوان فردی تحصیلکرده مدیریت سیاسی القاعده را به‌دست می‌گرفت و بن‌لادن نیز پول و اعتبار لازم برای اقدامات گروه را فراهم می‌کرد. الزیات که مدتی را نیز به همراه الظواهری در زندانی در مصر بوده، می‌گوید که سهم ایمن‌الظواهری در حمله به آمریکا بیشتر از بن‌لادن بوده است؛ نظری که دیگر ناظران سیاسی نیز آن را تأیید می‌کنند. او در سال۲۰۰۸ میلادی در واکنش به پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا گفته بود: «آگاه باشید که سگ‌ها در افغانستان فهمیده‌اند که گوشت تازه سربازان شما خوشمزه است؛ پس هزاران هزاران نفر از آنها را به افغانستان بفرستید.»
الظواهری، مغز متفکر القاعده
پس از خروج شوروی از افغانستان، نیروهای عرب هم که در کنار مجاهدین با آنها مبارزه می‌کردند، افغانستان را ترک کردند. در این زمان، سودان از اسامه بن‌لادن برای سفر به این کشور دعوت کرد. اسامه بن‌لادن و ایمن‌الظواهری در سودان با خرید زمین‌های کشاورزی، آنها را به پایگاه‌های آموزش نظامی تبدیل کردند. آنها در یمن نیز اردوگاه‌هایی دایر کردند. در این زمان، ایمن‌الظواهری چندین حمله تروریستی را سازماندهی کرد، ازجمله ترور ناموفق نخست‌وزیر مصر. در جریان بمبگذاری برای کشتن نخست‌وزیر مصر، هدف اصلی از حمله جان سالم به در برد اما یک تن کشته و ۱۲نفر مجروح شدند. او در سال ۱۹۹۵یک بمبگذاری انتحاری در سفارت مصر در پاکستان را ترتیب داد. پس از این حمله دولت سودان گروه القاعده را از این کشور اخراج کرد و آنان به افغانستان بازگشتند. نشریه وال‌استریت ژورنال نوشته که الظواهری در سال ۱۹۹۶تلاش کرد تا به‌طور غیرقانونی به جمهوری چچن سفر کند که در مرز بازداشت می‌شود، اما از آنجایی که روس‌ها متوجه هویت واقعی ایمن‌الظواهری نمی‌شوند پس از مدتی او را آزاد می‌کنند.
بسیاری ایمن‌الظواهری را مغز متفکر حملات ۱۱سپتامبر می‌دانند. گرچه برخی ناظران بر این باورند که ایمن‌الظواهری کاریزمای بن‌لادن را نداشت اما او در گسترش القاعده نقش بسیار مؤثری داشت. در دوره رهبری او القاعده از گروهی با ۴۰۰عضو به گروهی با ۴۰هزار نیرو تبدیل شد. ایمن‌الظواهری همچنین در تبدیل شدن القاعده از یک گروه متمرکز، به گروهی چندشاخه نقش پررنگی داشت و شخصا شبکه‌ای از شاخه‌های متعدد این گروه در عراق، عربستان سعودی، شمال آفریقا، سومالی و یمن را رهبری می‌کرد. او در پیامی پس از کشته شدن بن‌لادن با تأکید بر ادامه دادن راه او گفته بود: «بن‌لادن در طول حیاتش آمریکا را وحشت زده کرد و پس از مرگش هم این کار را خواهد کرد.»
تقویت القاعده در سایه قدرت‌گیری طالبان
کشته شدن رهبر القاعده در قلب کابل، نگرانیهای جامعه جهانی را نسبت به افزایش فعالیت‌های این گروه تروریستی در سایه قدرت گرفتن طالبان در افغانستان تشدید کرده است. همین ماه گذشته بود که سازمان ملل گزارش داد القاعده با به قدرت رسیدن طالبان آزادی عمل بیشتری در افغانستان پیدا کرده است. فرانس۲۴نوشته: «در گزارش سازمان ملل آمده بود که ایمن‌الظواهری اخیرا راحت‌تر با متحدان نزدیک خود در دولت طالبان ارتباط برقرار می‌کند. الظواهری احتمالا در کوتاه‌مدت به حملات تروریستی دست نخواهد زد تا موجبات شرمساری رهبران جدید افغانستان را در جامعه جهانی فراهم نکند، اما با به قدرت رسیدن طالبان اکنون زمینه مساعد برای بازگشت حملات تروریستی القاعده در آینده فراهم شده است.» چ
- بایدن: عدالت اجرا شد| جزئیات بیشتر درباره چگونگی کشته شدن الظواهری در کابل
- بایدن: ایمن الظواهری رهبر القاعده را در افغانستان کشتیم | من اجازه یک حمله دقیق را دادم ...
- ایمن الظواهری رهبر القاعده در حمله پهپادی آمریکا در افغانستان کشته شد
- جزئیات کشته شدن ایمن الظواهری فاش شد ؛ اولین واکنش بایدن | سرکرده القاعده کجا و چگونه مورد هدف قرار گرفت؟