همشهری آنلاین- ندا زندی: در نمایشگاه «مینی‌مالیسم (کمینه‌گرایی) و کانسپچوال آرت (هنر مفهومی) در میانه هنر قرن بیستم» که از اول تیر در موزه هنرهای معاصر تهران گشایش یافته، عکس‌هایی از ۲عکاس و هنرمند مفهومی آلمانی به نام‌های بِرِند و هیلا بکر به نمایش گذاشته شده که سبک خاصی در کارشان دارند.
چند روز پیش ویدئویی در فضای مجازی دست به‌دست شد که نام برند و هیلا بکر را نه به‌دلیل سبک خاص عکاسی‌شان بلکه به‌دلیل حضور ۲حشره کاغذخوار سیلورفیش در قاب تابلوی به‌نمایش‌درآمده از این دو هنرمند در نمایشگاه مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت بر سر زبان‌ها انداخت. سیلورفیش‌ها که به نام بید کاغذ هم شناخته می‌شوند، حشراتی بی‌بال و دارای ۲ شاخک بلند روی سرشان و ۳ زائده بلند و باریک در انتهای بدن‌شان هستند.
این حشرات را باید به نوعی خوره کتاب محسوب کرد چراکه لذیذترین خوراک برای آنها کاغذ و چسب است و به این ترتیب موزه هنرهای معاصر با گنجینه‌ای از آثار نقاشی برای آنها یک رستوران مجلل محسوب می‌شود. به‌گفته کارشناسان، این حشرات معمولا در جاهای تاریک و مرطوب پیدا می‌شوند و دیده شدن‌شان در وسط روز در موزه نشانه این است که احتمالا جمعیت این حشرات در موزه خیلی بیشتر از چیزی است که تصور می‌شود. اما موزه برای حل این مشکل چه کرده است؟
- آثار میلیون دلاری از آفت موزه هنرهای معاصر جان به در برده‌اند؟ | حشره ماهی نقره‌ای اصل اثر را نخورده است
- این عکس‌ها انتها ندارند!
تجربه حوض روغن و واکنش منطقی موزه
موزه هنرهای معاصر تهران سال گذشته در افتتاحیه نمایشگاه «پنج گنج» تجربه شیرجه زدن یک پرفورمر در اثر هنری «حوض روغن» و بیرون ریختن مقداری روغن از داخل حوض را داشت. این اتفاق مثل همین قضیه سیلورفیش‌ها بازخورد فراوانی در شبکه‌های مجازی پیدا کرد.
با افزایش واکنش‌ها، موزه بیانیه‌ای به‌عنوان عذرخواهی منتشر کرد که بیشتر شبیه سلب مسئولیت از خود و مقصر جلوه دادن پرفورمر بود. در آن مقطع مدیر موزه احسان آقایی بود و در نهایت مدتی بعد از این اتفاقات کنار گذاشته شد. اما این بار که قضیه سیلورفیش‌ها در فضای مجازی منتشر شد، عبادرضا اسلامی کولایی، مدیر موزه هنرهای معاصر تهران، سعی در انکار موضوع نکرد و اتفاقا نگرانی خود را از اینکه چه بسا تعداد حشرات بیشتر باشد، با رسانه‌ها در میان گذاشت.
اسلامی کولایی ۲۳مرداد به ایسنا گفت: «زمانی که شما پس از مدت‌ها نمایشگاه برگزار می‌کنید، چنین اتفاقی محتمل است. من و همکارانم تلاش کردیم تا با این نمایشگاه خوانش جدیدی در این نمایشگاه ارائه کنیم. زمانی که کارها از بسته‌بندی‌شان خارج شده و به گالری‌ها آورده می‌شوند ممکن است چنین اتفاقاتی رخ دهد. در حوزه آثار مفهومی باید نگهداری بیشتری صورت گیرد. خود ما خیلی نگران هستیم و درصدد بودیم تا از مشورت‌های بیرونی و متخصص‌ها بهره‌مند شویم چون وقتی شما یک حشره می‌بینید، باید پیش‌بینی کنید که باز هم شاید وجود داشته باشد.»
وی درباره اینکه آیا دیده شدن این حشرات به قیمت و ارزش این آثار گرانبها لطمه زده هم گفت: «اینکه قیمت این کارها با چنین اتفاقی تحت‌تأثیر قرار گرفته باشد اصلا صحت ندارد. کارها هیچ آسیبی ندیده‌اند. همچنین از نظر اینکه این اثر آسیب دیده باشد، اصلا چنین نیست.» تجربه حوض روغن نشان داد که بی‌اهمیت جلوه دادن موضوعی که افکار بخشی از جامعه را مشغول کرده می‌تواند اثرات مخرب بیشتری داشته باشد و به بی‌اعتنایی مسئولان در برابر نگرانی‌های بجای مردم تعبیر شود.
سیلورفیش‌های چشم و دل‌سیر
مسئولان موزه خوب می‌دانند که حضور سیلورفیش‌ها در موزه می‌تواند چه عواقبی داشته باشد و قضیه را جدی گرفتند. عصر دوشنبه، ۲۴مرداد ماه، محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از موزه هنرهای معاصر تهران بازدید کرد و گفت: «آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، ثروت ملی و نگهداری شایسته آن از مهم‌ترین دغدغه‌های ما و خانواده هنر ایران است. در بازدیدی که امروز پس از بررسی‌های کارشناسان مرتبط، از این اثر و سایر آثار موجود در نمایشگاه داشتم، خوشبختانه این اثر هیچ‌گونه آسیبی ندیده و حشره مزبور ضمن پاکسازی اصولی توسط متخصصان، در هیچ‌یک از آثار نمایشگاه دیده نشده است.»
چهارشنبه ۲۶مرداد، موزه بیانیه‌ای درباره این اتفاق منتشر کرد که در بخشی از آن آمده: «آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، ثروت ملی و نگهداری شایسته از آنها مهم‌ترین دغدغه همه ماست و توجه و حساسیت خانواده هنر ایران سرمایه گرانبهاست. به محض آگاهی از ورود حشرات به عکس مزبور، کارشناسان مرتبط بلافاصله (همان شب) در موزه حاضر شدند و ضمن پاکسازی اثر، سایر آثار نمایشگاه را نیز بررسی کردند.
خوشبختانه این اثر هیچ‌گونه آسیبی ندیده و هیچ حشره‌ای در سایر آثار نمایشگاه نیز دیده نشده است. سپس بررسی نوع حشره و میزان نفوذ آن در گنجینه با دعوت از چند کارشناس خبره این مهم در دستور کار قرار گرفت.» در این بیانیه، در خلاصه نظرات کارشناسان که در ۲بند آمده ۲نکته مهم وجود داشت: اول اینکه ردی از تغذیه سیلورفیش‌ها از مقوای اصلی و پاسپارتوی اثر برند و هیلا بکر دیده نشده و دوم اینکه احتمالا این حشرات از فضاهای جانبی موزه به تابلوها وارد شده‌اند.
اگر ادعای اول صحت داشته باشد، باید خوشحال باشیم که این دو سیلورفیش کاغذخوار گرسنه نبوده‌اند و از غذای لذیذی مثل تابلوی عکس ۲هنرمند آلمانی چشم‌پوشیده‌اند. در مورد ادعای دوم هم این سؤال پیش می‌آید که این دو حشره چطور از فضاهای جانبی موزه یکراست وارد قاب این تابلو شده‌اند!
یادگار مرمت موزه
موزه از ساعت ۱۷روز پنجشنبه هفته قبل برای سمپاشی تعطیل بود و این تعطیلی در روز جمعه هم ادامه داشت تا خیال همه از بابت امحای آفت در موزه راحت شود. برخی‌ها معتقدند این حشرات چه بسا یادگار دوره دو ساله مرمت موزه باشند که در آن دوران استانداردهای قرنطینه آثار به درستی رعایت نشده است.
همچنین حدس و گمان‌هایی درباره وضعیت نه چندان مناسب نگهداری آثار در گنجینه موزه وجود دارد که چون شواهد متقنی در این‌باره منتشر نشده نمی‌شود به این حدسیات اتکا کرد. نمایشگاه «مینی‌مالیسم (کمینه‌گرایی) و کانسپچوال آرت (هنر مفهومی) در میانه هنر قرن بیستم» در رسانه‌های خارجی هم مورد توجه قرار گرفت و حالا وجود حشرات در موزه هنرهای معاصر تهران تا حدودی به اعتباری که از قِبَلِ برگزاری این نمایشگاه برای موزه به‌وجود آمده، خدشه وارد کرده است.
موزه هنرهای معاصر تهران که تعدادی از ارزشمندترین آثار هنری جهان را در اختیار دارد باید توجه بیشتری را صرف رسیدگی به مسائل فنی و تخصصی کند تا اعتبار و وجهه‌اش لطمه نبیند.