همشهری‌آنلاین - فتانه احدی: یک هفته از پاسخ ایران به آمریکا می‌گذرد و ایران متقابل منتظر پاسخ آمریکاست تا بر اساس آن تکلیف مذاکرات و توافق ایران و آمریکا و برجام مشخص شود.
به نظر می‌رسد که این تعلل کمی دور از انتظار بوده اما امیرعلی ابوالفتح معتقد است که نخست اینکه آمریکا خیلی برای پاسخ دادن عجله‌ای ندارد. این وضعیت بر زندگی روزمره مردم آمریکا وضعیت منفی ندارد که بخواهند زودتر قضیه را به سرانجام برسانند. دوم اینکه معتقدم باید اتفاق اساسی در واشنگتن رخ داده باشد که حاضر باشند به این توافق برگردند. از سویی نیز مخالفان بازگشت آمریکا به برجام بسیارند و بایدن باید در این کارزار در کشور خود پیروز شود و از مشکلات فائق آید.
آشنایی با روند خروج آمریکا از طرح جامع اقدام مشترک (برجام)
در ادامه گفت‌وگوی همشهری آنلاین با امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا را می‌خوانید.
دلیل تاخیر آمریکایی ها در پاسخ به ایران درباره متن احیای برجام چیست؟
نخست اینکه آمریکا خیلی برای پاسخ دادن عجله‌ای ندارد. این وضعیت بر زندگی روزمره مردم آمریکا وضعیت منفی ندارد که بخواهند زودتر قضیه را به سرانجام برسانند. نکته دیگر اینکه، مخالفت‌ها با بازگشت آمریکا به برجام بین متحدان آمریکا بسیار زیاد است و این زمان زیادی را می‌طلبد تا همه مخالفان راضی شوند یا حداقل اجماعی در داخل آمریکا صورت گیرد. جمهوری خواهان کاملا مخالف بازگشت آمریکا به برجام هستند، در درون حذب دموکرات هم مخالفان جدی وجود دارد. برای مثال «رابرت منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنا که از او به عنوان وزیر خارجه شاخه قانون‌گذاری آمریکا یاد می‌شود، یکی از مخالفان پروپا قرص برجام است.
متحدان آمریکا مانند اروپا، هنوز مواضع کاملا مشخصی ندارند. سه کشور اروپایی نیز باید اعلام نظر کنند. ضمن اینکه بایدن نمی‌تواند و نمی‌خواهد بدون جلب رضایت اسرائیل و یا کاهش مخالفت‌های رژیم صهیونیستی چنین تصمیمی را بگیرد. به همین دلیل زمان پاسخ دادن آمریکا طول کشیده است.
سخنان جمهوری‌خواه‌ها علیه ایران درباره توافق چه میزان بر روند تصمیم گیری تاثیر دارد؟
مخالفان انواع و اقسام ادله‌ها را از نظر خود را مطرح می‌کنند. اینکه ایران بدعهد است، ایران در حال ساخت بمب اتم است، ایران می‌خواهد تروریست را گسترش دهد، پول‌هایی که قرار است برگردد خرج مشکلات مردم نمی‌شود، ایران می‌خواهد اسرائیل را نابود کند، ایران می‌خواهد متحدان آمریکا را از بین برد، ایران می‌خواهد در غرب آسیا امپراطوری ایجاد کند.
اینها سخنانی است که زده می‌شود. یا مثلا مورد دیگر ایران تروریست است و آمریکا می‌خواهد به تروریست‌ها پول بدهد. در صورتیکه قرار نیست پولی از سوی آمریکا پرداخت شود. قرار است اموال بلوکه و توقیف شده ایران در بانکهای خارجی آزاد شود. این پولی نیست که حتی یک دلار آن از پول مالیات‌دهندگان آمریکایی خرج شود.
مخالفان به گونه‌ای صحبت می‌کنند که انگار بایدن می‌خواهد میلیاردها دلار پول به ایران بدهد. در صورتی که این پول متعلق به ایران است و ممنوعیت نقل و انتقال را از این پولها بر داشته می‌شود اما در جنگ روایتها به گونه‌ای تبلیغ می‌کنند که بایدن قرار است به کشوری که از نظر آنها تروریست است، پول بدهد.
به نظر می رسد که اسرائیلی‌ها از نقش خود در خروج ترامپ از برجام پشیمان شده اند، دلیل این پشیمانی و تغییر موضع چیست؟
من نمی‌دانم این حرف از سوی چه فردی مطرح شده است، گاهی سخنی را یک کارشناس و مقام سابق می‌زند که یک ارزش خبری دارد، زمانی هم مقامی رسمی می‌زند ارزش خبری دیگری دارد. من بعید می‌دانم که یک مقام رسمی چنین حرفی زده باشد. در همان زمان هم که دونالد ترامپ قصد خارج شدن از برجام را داشت، از مقامات سابق اسرائیل در سطوح بالای امنیتی و اطلاعاتی، هشدار می دادند که به مصلحت اسرائیل نیست که آمریکا از برجام بیرون بیاید، اما ترامپ توجهی به هشدارها نکرد و تصمیم خود را گرفت و از برجام خارج شد.
اکنون متوجه شده‌اند که اگر آمریکا تعهداتش را انجام داده بود، با اورانیوم ۶۰ درصدی و سانتریفیوژ نسل جدید ایران مواجه نمی‌شدند. اکنون این وضعیت را مناسب نمی‌بینند، به ویژه اینکه اکنون آنها مدعی هستند که با داشتن انرژی گریز هسته‌ای و بمب اتم، ایران اگر اراده کند می‌تواند شلیک بمب اتم داشته باشد. که اینها خبرهای خوشایندی برای اسرائیل نیست. متحدان ترامپ معتقدند، ریسکی که ترامپ انجام داد و از برجام خارج شد باعث همه این اتفاق‌ها شده است.
پس می‌توان گفت اسرائیل در تصمیمات آمریکا نقش پررنگی دارد؟
حتما اسرائیل نقش مهمی دارد، ولی اگر آمریکا منافعی را در نظر داشته باشد که با خواست اسرائیل همراه نباشد، این کار را انجام می‌دهد. یعنی ما نباید دچار برداشت و قضاوت غلط شویم، که هرآنچه اسرائیل اراده کند، در واشنگتن رخ می‌دهد.
مواردی بوده که اسرائیلی‌ها به هر دری زده‌اند که جلوی تصمیمی را بگیرند یا آمریکا را وادار به اجرای تصمیمی کنند، اما نتوانسته‌اند. نمونه بارز آن همان توافق سال ۲۰۱۵ بود که نتانیاهو به کنگره آمریکا رفت و چشم در چشم رئیس جمهور وقت آمریکا به او گفت که نباید این کار را انجام دهد، اما آمریکا چون منافعش اقتضا می‌کرد برجام را پذیرفتند. اکنون هم همین طور است و مخالفت‌ها در اسرائیل جدی است، اما به آن اندازه نمی‌توانند اثرگذار باشند.
آیا در این مرحله فشار احتمالی اروپایی ها به دلیل بحران انرژی و نیاز شدید به نفت ایران ممکن است در پاسخ نهایی آمریکایی موثر باشد؟
بضاعت اروپا محدود است. اکنون اروپا به خاطر جنگ اوکراین، چشم‌اندازش اسیر شدن در یک سرمای سخت زمستانی است و جرات و جسارت آن را ندارد که رودرروی آمریکا بایستد و بگوید که منافع ملی ما اقتضا می‌کند که روابط با روسیه متعادل شود.
وقتی آنها در جریان جنگ اوکراین و وابستگی‌شان به انرژی، ناتوان هستند و نمی توانند روی سیاست‌های واشنگتن اثر بگذارند، چه انتظاری می‌شود داشت که برای مثال منابع انرژی ایران بخواهند اقدامات مستقلی را انجام دهند. حجم تولید و صادارت نفت و گاز ایران قابل مقایسه با روسیه نیست، که بتواند اثربخشی قابل قبولی داشته باشد. اروپا اگر مایل باشد هم قدرت آن را ندارد که بتواند واشنگتن را تغییر دهد.
پیش‌بینی شما از این روند چیست؟ آیا توافق صورت می گیرد؟
معتقدم که باید اتفاق اساسی در واشنگتن رخ داده باشد که حاضر باشند به این توافق برگردند. به ویژه آن طور که رسانه‌ها از پیش‌نویس و پیشنهادهای ایران منتشر کرده‌اند، به نظر می‌رسد که ایران در توافق به دستاوردهای قابل قبولی دست پیدا کرده است و در بعضی از حوزه ها توانسته برخی از مشکلاتی که در سند اصلی برجام بوده را ترمیم کند. این در حالی است در داخل آمریکا با اصل برجام مخالفند. یعنی همان سند ۲۰۱۵ را قبول ندارند چه برسد که در یک توافق جدید بخشی از سند ۲۰۱۵ به نفع ایران ارتقا پیدا کند. امیدوارم که به برجام برگردند. البته اگر آمریکا به برجام برگردد عمر توافق ممکن است ۲ یا ۳ سال بیشتر نباشد، با بازگشت جمهوری‌خواهان به قدرت آن طور که وعده داده‌اند، هر توافقی که بایدن با ایران انجام دهد را بر هم بزنند. برای جمهوری‌خواهان مهم نیست که ایران و آمریکا در توافقات چه داده و چه گرفته‌اند. آنها با اصل توافق با ایران مخالفند حال این توافق می تواند هرچیزی باشد، آنها کاری به محتوای توافق هم ندارند.