به گزارش همشهری آنلاین، هوشبری، مهندسی بهداشت حرفه‌ای، برق، کامپیوتر، معماری، مکانیک و شهرسازی یا حقوق، حسابداری، مدیریت و مرمت و احیای بناهای تاریخی و ... رشته‌های جذاب پذیرش دانشجو از مقطع کاردانی به کارشناسی است که براساس اعلام سازمان سنجش ثبت‌نامش از دیروز آغاز شده و تا جمعه ۴ شهریور ادامه دارد.
بر اساس اعلام این سازمان، در این مقطع علاوه بر پذیرش با آزمون، داوطلبان می‌توانند صرفا براساس سوابق تحصیلی و معدل کاردانی هم فرصت ادامه تحصیل را در دانشگاه‌های روزانه، غیرانتفاعی و نوبت دوم و دانشگاه آزاد داشته باشند.
البته برای ثبت‌نام در رشته‌های علوم پزشکی، ضروری است رشته کاردانی متناسب باشد اما این شرط برای دیگر گروه‌ها الزامی نیست و در صورت قبولی و نبود تناسب بین رشته فارغ‌التحصیلی کاردانی و کارشناسی ناپیوسته، دروس پیش‌نیاز یا جبرانی با پرداخت شهریه برای این افراد در نظر گرفته می‌شود. هر داوطلب هم می‌تواند حداکثر ۵۰ کد رشته را در فرم انتخاب رشته بدون کنکور کاردانی به کارشناسی خود قرار دهد.
البته به‌گفته کارشناسان حوزه آموزش، این شکل از پذیرش دانشجو، متدی مشابه با کشورهای توسعه‌یافته دارد و به میزان بسیار زیادی می‌تواند سلامت روان کسانی که به هر دلیلی موفق به عبور از سد کنکور یا شرکت در آن نمی‌شوند را حفظ کند. چراکه می‌توانند با توجه به تنوع و کیفیت رشته‌های لحاظ‌شده در آزمون‌های بدون کنکور، در حوزه مورد علاقه خود ادامه تحصیل دهند.
اما این روند با توجه به انجام نشدن آینده‌پژوهی درباره میزان نیاز به نیروی کار و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، ابعادی منفی هم دارد و افزایش تحصیل‌کرده‌های بیکار را هم به دنبال خواهد داشت. البته به‌گفته آنها، مدرک‌گرایی هم دیگر مانند گذشته ارزش ندارد و این دانشجویان که باید هزینه‌های بیشتری را هم نسبت به دانشجویان ورودی با کنکور پرداخت کنند، در آینده همین ورود بدون کنکور به دانشگاه برای آنها به‌عنوان نقطه ضعف در مقابل ورودی‌های کنکور به شمار رود.
۹۳ درصد دانشگاه‌ها پولی است
پذیرش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی و معدل کاردانی باعث شده که سختی ادامه تحصیل در رشته‌های دانشگاهی تا حدودی تعدیل شود؛ اتفاقی که در بیشتر کشورها وجود دارد و حتی افراد با سابقه تحصیلی غیرمرتبط هم در رشته‌های دیگری تحصیل کنند. مثلا فارغ‌التحصیل رشته علوم انسانی که می‌تواند در رشته پزشکی هم درس بخواند اما نیازمند طی‌کردن یک دوره مقدماتی و دروس پیش‌نیاز است.
محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی و کنکور با بیان این مطلب درباره روند رو به گسترش پولی‌شدن آموزش عالی، به همشهری می‌گوید: «از ۳دهه گذشته تاکنون ساختار سیاسی و بخش‌های متکی به اقتصاد باعث شده که آموزش در کشور چه در دوره عمومی و چه آموزش عالی طبقه‌بندی شود. ۴۰ رتبه برتر کنکور ۱۴۰۱ این مسئله را به‌خوبی نشان داد که آموزش پولی چه میزان تأثیرگذار است. البته همین حالا هم ۹۳ درصد دانشگاه‌های کشور پولی هستند و فقط ۷ درصد به‌صورت دولتی پذیرش دانشجو دارند. این اتفاق باعث می‌شود که حتی با برگزاری کنکور داوطلبان در بسیاری از دانشگاه‌ها مثل پیام نور یا شبانه ملزم به پرداخت هزینه باشند و حالا کسانی که بدون کنکور وارد می‌شوند، این هزینه‌ها برایشان بیشتر خواهد بود.»
به‌گفته نیک‌نژاد، اکنون این فضا برای خانواده‌هایی با دهک‌های بالاتر بیشتر فراهم است. چراکه همین حالا هم در دانشگاهی مثل امیرکبیر، پذیرش بدون کنکور وجود دارد و داوطلبان با کسانی که با رتبه‌های زیر هزار وارد این دانشگاه شده‌اند، تحصیل می‌کنند.
او درباره چشم‌انداز پذیرش چنین دانشجویانی هم می‌گوید: «در این‌باره یک تفاوت با کشورهای توسعه‌یافته وجود دارد. آنها این دانشجویان را جذب می‌کنند، پیش‌زمینه‌ای از این افراد می‌گیرند و در ادامه تحصیل، کمک‌هزینه برایشان لحاظ می‌کنند. پس از پایان تحصیل و اشتغال هم این شهریه از فرد کسر می‌شود. اما در ایران چنین وضعیتی وجود ندارد. شهریه باید همزمان با دوران تحصیل در مدرسه و دانشگاه پرداخت شود و در نهایت هم دولت‌ها پاسخگوی کسانی که درس خوانده‌اند، نیستند.»
نگرانی از افزایش بیکاران تحصیل‌کرده
به‌گفته نیک‌نژاد، این مسئله می‌تواند آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد و این حجم از افزایش پذیرش دانشجو تنها تعداد تحصیل‌کرده‌های بیکار را در آینده افزایش دهد: «درباره رشته‌هایی که اکنون در حال پذیرش بدون کنکور هستند، هیچ آینده‌پژوهی‌ای صورت نگرفته و اصلا نمی‌دانیم که در چند سال آینده چه میزان نیروی کار در یک رشته نیاز داریم. این مسئله باعث می‌شود که بیکاری از سطح دیپلم و فوق‌دیپلم به لیساس، فوق‌لیسانس و دکتری منتقل شود که آسیب جدی دارد، چراکه افراد با تحصیلات بالاتر تن به هر کاری نخواهند داد و این انتظار را دارند که شأن آنها با توجه به میزان تحصیلاتشان، حفظ شود.»
البته به‌گفته این فعال حوزه آموزش و پرورش، مدرک‌گرایی در دنیا اهمیت خود را از دست داده اما در ایران همچنان به قوت خود باقی است: «طی دهه‌های گذشته افرادی مثل مارک زاکربرگ و ایلان ماسک نشان دادند که مدرک دیگر اهمیت چندانی ندارد. اهمیت مهارت و توانایی افراد باعث شده که مدرک‌گرایی به‌تدریج محوریت خود را از دست بدهد و کمرنگ‌تر شود. اما در ایران و برخی کشورها همچنان این مسئله اهمیت دارد و کنکور ملاک آموزشی و مقدسی است که در انتخاب شغل فارغ‌التحصیلان هم تأثیر می‌گذارد؛ یعنی کسانی که با کنکور وارد دانشگاه می‌شوند برای صاحبان مشاغل که به‌دنبال چنین فارغ‌التحصیلانی هستند، ارجحیت دارند.»
تمرکز بر رشته‌های نوین
نیک‌نژاد البته معتقد است این شیوه از پذیرش دانشجو نقاط مثبتی هم دارد: «این شکل از پذیرش دانشجو باعث می‌شود کسانی که به دلایل مختلف موفق به عبور از کنکور نشده‌اند یا کنکور نداده‌اند، شانس حضور در دانشگاه را داشته باشند. از سوی دیگر با توجه به تنوع و رشته‌های جذابی که اکنون در پذیرش بدون کنکور گنجانده شده، افراد می‌توانند به‌راحتی در رشته‌های مورد علاقه خود ادامه تحصیل بدهند. ما چنین تجربه‌ای را در دانشگاه‌های علمی- کاربردی داریم که افراد بدون کنکور وارد رشته‌های مورد علاقه خود می‌شدند و به واسطه همین تحصیلات در بازار کار هم موفق هستند.»
او ادامه می‌دهد: «در این‌باره بهتر است که دانشگاه‌های بدون کنکور روی رشته‌های نوین اقدام کنند. دانش‌آموزان ما به‌خاطر آشناشدن با فضای اینترنت و راه‌انداختن پیج‌های مختلف گاهی درآمدهای ۱۰۰ تا ۳۰۰میلیون تومانی دارند و آموزش به آنها باید کاملا هدفمند و از ۲جنبه صورت بگیرد، ابتدا فردی و دیگری مفیدبودن آنها برای جامعه. در بخش فردی بحث درآمدزایی آنها مهم است و در بخش جامعه باید با توجه به نیاز جامعه آموزش ببینند. از سوی دیگر نباید نگاه متفاوتی به آنها نسبت به دانشجویانی که با کنکور وارد دانشگاه‌ها شده‌اند، وجود داشته باشد و این مهم است که در ارزیابی نهایی پس از فراغت از تحصیل مشخص شود که کدام‌یک از آنها مهارت بیشتری دارند.»