به گزارش همشهری‌آنلاین، خشکی زاینده‌رود از سال‌ها پیش تاکنون خسارات زیادی را به استان اصفهان تحمیل کرده که در این باره می‌توان به فرونشست، فعال شدن کانون‌های ریزگرد و عدم توانایی تامین آب مورد نیاز کشاورزی اشاره کرد. از آنجا که بخش قابل توجهی از مردم در استان اصفهان به کار کشاورزی مشغول هستند و از این طریق درآمد کسب می‌کنند، مشکلات آبی این حوزه بسیار مهم بوده و نیازمند توجه است.
یکی از عواملی که تعداد کانون‌های گردوغبار در اصفهان را افزایش می‌دهد بلا استفاده شدن زمین‌هایی است که در سال‌های گذشته با وجود آب در آن‌ها زراعت می‌شده و خشکی زاینده‌رود آن را به زمینی بدون گیاه تبدیل کرده است. از این نظر می‌توان حوزه کشاورزی را عاملی برای دیگر مشکلاتی دانست که در نتیجه خشکی زاینده‌رود ایجاد شده‌اند.
باید توجه داشت که استان اصفهان تعداد زیادی از کارخانجات مهم و حیاتی کشور را در پهنه جغرافیایی خود جای داده، اما علی‌رغم آورد اقتصادی که این مراکز صنعتی برای کشور دارند تنها آلایندگی بیش از حد را برای این استان به ارمغان می‌آورد. این مسئله توجه به افزایش مساحت فضاهای سبز و درختان را برای جذب آلودگی حاصل از این صنایع را ضروری می‌سازد.
از طرفی منابع آبی ناکافی به دلیل خشکی‌های اخیر زاینده‌رود نه تنها امکان افزایش فضاهای سبز را از استان اصفهان سلب می‌کند بلکه درختان موجود فعلی را نیز با خطر جدی مواجه کرده است به طوری که روزانه شاهد قطع تعداد بسیاری درخت در فضای سبز شهری و باغات استان هستیم.
از آنجا که درختان برای به ثمر رسیدن و داشتن توانایی لازم در جذب آلاینده‌ها سال‌های زیادی را صرف می‌کنند، هر یک از آن‌ها سرمایه‌ای گران‌بها محسوب می‌شود، اما متاسفانه این روزها به دلیل خشکسالی و کمبود آبیاری شاهد افزایش خشکی و مرگ آن‌ها در نقاط مختلف استان هستیم. وقتی یک درخت با کمبود آب مواجه می‌شود شرایط استقرار آفات و بیماری‌ها بر آن فراهم شده و موجب تضعیف درخت می‌شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در ارتباط با آثار خشکی زاینده‌رود بر باغات و فضای سبز استان اظهار کرد: نزدیک به ۲۰ سال است که استان تحت تاثیر اثرات کم‌آبی قرار دارد و این موضوع و بارگزاری‌های انجام شده موجب قطع شدن جریان زاینده‌رود شده است؛ تداوم خشکسالی، بارگزاری‌های جدید، خشکی هوا، وزش بادهای فصلی و کم بارشی باعث وارد شدن خساراتی به باغات و فضاهای سبز شهری شده است.
خشکی زاینده رود موجب خزان زودرس درختان کهنسال شده
منصور شیشه‌فروش عنوان کرد: عدم کشت در بسیاری از اراضی استان موجب ایجاد کانون‌های گردوغبار شده و نیز عدم جریان زاینده‌رود اثرات فرونشست را افزایش داده و سبب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و کیفیت آن‌ها حتی تا حد شوری آب شده است.
او افزود: این عوامل موجب بروز آسیب در فضاهای سبز روستاها و شهرها و به ویژه نوار سبز حاشیه زاینده‌رود که به طور مستقیم وابسته به جریان آب بوده، شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در ارتباط با تاثیر خشکسالی بر درختان کهنسال استان بیان کرد: بسیاری از درختان کهن در حاشیه زاینده‌رود و کنار مادی‌های اصفهان که ریشه آن‌ها در خاک اطراف رودخانه بوده است اکنون با تنش‌های آبی مواجه هستند و به همین دلیل ما شاهد خشک و فرسوده شدن درختان و ایجاد خزان و ریزش برگ‌ها در فصل تابستان هستیم؛ همچنین تنش‌های آبی درختان موجب هجوم آفات به آن‌ها نیز می‌شود. خشک شدن درختان کهن حاشیه زاینده‌رود در این تابستان سبب شده که با بادهای اندکی شاهد سقوط آن‌ها باشیم.
شیشه‌فروش با اشاره به کارایی سیستم‌های نوین آبیاری برای رفع تنش‌های آبی درختان تصریح کرد:۵۰ درصد از فضای سبز استان به آبیاری نوین مجهز شده‌اند، اما پاسخگوی درختان قدیمی که در گذشته به طور مستقیم وابسته به جریان آب بوده‌اند نیست و این درختان با تنش‌های آبی مواجهند.
او با بیان اینکه خشکی زاینده‌رود موجب بروز خسارات با اشجار و باغات شده است، گفت: ۱۶ هزار هکتار از باغات استان و نیز دو هزار هکتار از فضاهای سبز و درختان تحت تاثیر تنش‌های آبی هستند و بسیاری از کشاورزان موفق به برداشت میوه‌های خود نشده‌اند؛ شهرداری‌ها با تانکر آبرسانی سیار انجام می‌دهند، اما گاهی این آب کیفیت خود را از دست داده و موجب بروز آسیب به درختان می‌شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در ارتباط با قطع درختان در شهر اصفهان بیان کرد: شهرداری‌ها با توجه به وظیفه خود در راستا جلوگیری از بروز حوادث، در زمان‌های مناسب نسبت به پایش و حرس کردن درختان اقدام می‌کند.
مشکل کم‌آبی استان گریبان‌گیر تمام درختان استان هم در باغات و مزارع و هم در فضاهای سبز شهری شده و خسارات فراوانی را به این دو بخش وارد کرده است. این درختان چه در باغات و چه در فضاهای سبز شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و حفظ آن‌ها مساوی حفظ هوای پاک و آینده استان است.
باید توجه داشت که اقتصاد باغداران اصفهانی به ثمردهی درختان در باغات استان وابسته است و هرگونه لطمه به این درختان زندگی این افراد را در معرض تهدید قرار می‌دهد. بسیاری از صاحبان باغ در اصفهان سال‌های زیادی را صرف کاشت و پرورش درختان کرده و هزینه‌های زیادی را برای نگهداری از آن‌ها متحمل شده‌اند، اما خشکی‌های پی‌درپی زاینده‌رود زحمات آن‌ها به طور کلی به نابودی می‌کشاند.
حفظ باغات و درختان استان در اولویت سازمان جهاد کشاورزی است
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اظهار داشت: اصفهان دارای ۸۵ هزار هکتار از باغات با درختان میوه گوناگون است که مقدار زیادی از آن‌ها به دلیل کمبود بارش و منابع آب‌های زیرزمینی در سنوات پیش دچار مشکل شده‌اند.
اصغر رستمی با بیان اینکه هیچگونه برنامه‌ای در جهت توسعه باغات استان نداریم، گفت: اولویت ما حفظ باغات، بهینه‌سازی باغات درجه دو، حذف باغات درجه سه کم‌بازده و حذف گیاهان زراعی با مصرف زیاد آب و جایگزینی آن‌ها با درختان و گیاهان کم آب‌بر است.
او با اشاره به اهمیت باغات در استان اصفهان عنوان کرد: بنابر قانون توزیع عادلانه آب، کشاورزی پس از شرب و پیش از صنعت در اولویت دوم قرار دارد، اما گاهی بعد از صنعت به آن توجه می‌شود؛ در بحث کشاورزی نیز باغات اولویت اول هستند و در سنوات گذشته نیز به هنگام مواجهه با مشکلات کمبود آب تلاش ما در جهت حفظ باغات بوده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان افزود: گاهی حتی برای حفظ باغات آبرسانی با تانکر را در دستور کار قرار دادیم و همه تلاش خود را کرده‌ایم تا حتی یک درخت هم خشک نشود چراکه در صورت خشک شدن آن زحماتی چند ساله نابود می‌شود، اما اگر زراعتی در یک سال انجام نشود در سالی دیگر قابل انجام است.
او در ارتباط وضعیت باغات در شهرستان‌های حاشیه زاینده‌رود تصریح کرد: ۹ شهرستان لنجان، مبارکه، فلاورجان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، اصفهان، برخوار، شاهین‌شهر و قسمتی از شهررضا از منابع آبی رودخانه استفاده می‌کردند که در سال‌های اخیر به نوسانات آبی دچار شدند و زراعت و باغات در این ۹ شهرستان به طور جدی تحت‌الشعاع کم‌آبی قرار گرفته است.
رستمی ادامه داد: با شرایط خشکی و نوسانات آبی زاینده‌رود، شاید درختان در این شهرستان‌ها زنده بمانند، اما دیگر توجیح اقتصادی نخواهند داشت.
او چشمه‌ها و قنوات انجام می‌شود؛ در این مناطق نیز تلاش کردیم تا کمترین آسیب دیدگی به درختان را داشته باشیم.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به اقدامات انجام شده برای حفظ درختان و باغات گفت: مسئولان و دستگاه‌های مربوطه در تلاش بودند که آب مورد نیاز باغات در سه ماهه گرم تابستان تامین شود و این محقق شد؛ امیدواریم که منابع آبی به ما اجازه تامین آب مورد نیاز در یک ماه گرم پیش‌رو را هم بدهند.
او اظهار داشت: درختان و باغات اطراف زاینده‌رود نوعی فضای سبز برای شهر ما ایجاد می‌کنند و در زمان خشکی زاینده‌رود با مشکل مواجه شده‌اند؛ امیدواریم که با جریان دائمی آب در رودخانه شاهد حذف این درختان نباشیم.
او در ارتباط با تاثیرات خشکی بر درختان گفت: اگر درختان و گیاهان زراعی به خشکی و کم‌آبی قرار دچار شوند به لحاظ علمی در معرض آسیب و بیماری قرار می‌گیرند و آفات شرایط مناسب‌تری برای حمله به درخت دارند و همین موجب خشکی کامل درخت می‌شود.
رستمی با بیان اینکه بسیاری از باغات استان شرایط تغییر آبیاری را ندارند، تصریح کرد: درختی که چند دهه از عمر آن می‌گذرد نمی‌توان با قطره قطره آبیاری سیراب کرد و ما برای زنده بودن آن‌ها بر آبرسانی سیار تاکید کردیم.
او افزود: با این حال سازمان جهاد کشاورزی استان در آبیاری باغات و زمین‌های زراعی که امکان استفاده از روش‌های نوین آبیاری را دارند سعی در تامین آن کرده است و در حال حاضر سطح قابل توجهی از باغات و زمین‌های زراعی استان به این سیستم‌ها مجهز شده‌اند.
آمارها نشان می‌دهد که شهر اصفهان در آلایندگی از تهران پیشی گرفته و در برخی روزها آلوده‌ترین هوا در کشور را دارد. آنچه می‌تواند به عنوان یک راهکار علمی برای کاهش میزان آلودگی هوا در اصفهان مطرح شود، افزایش نوار سبز شهری و حفظ درختان است.
علی‌رغم اهمیت این موضوع درختان شهر اصفهان دچار بیشترین آسیب‌دیدگی هستند و روزانه تعدادی از آن‌ها قطع می‌شوند. خشکی زاینده‌رود تاثیر به‌سزایی در بروز خسارات به درختان دارد و ادامه این روند می‌تواند مشکلات بزرگتری را برای اصفهان به دنبال داشته باشد.
اصفهان نیازمند فضای سبز چند صد برابری است
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به تاثیر خشکی زاینده‌رود بر فضای سبز شهر اصفهان اظهار داشت: خشکی زاینده‌رود که از سال ۱۳۷۸ آغاز شد تاثیر صد درصدی بر فضای سبز و مباحث محیط زیستی شهر اصفهان داشته است و این خشکی محیط زیست اصفهان را به قهقرا برده است؛ ادامه این خشکی می‌تواند تمدن اصفهان را نابود کند.
مجید عرفان‌منش با بیان اینکه درختان در سطح شهر اصفهان دچار خسارت‌های فیزیولوژیکی شدید شده‌اند، عنوان کرد: در ادوار گذشته به ویژه سال‌های اخیر خشکی زاینده‌رود موجب ایجاد تنش برای درختان سطح شهر شده و ادامه این تنش سبب بیماری و تضعیف درخت و در نهایت مرگ آن می‌شود.
او افزود: درختان اصفهان به علت محدودیت‌های آبی دچار کم‌آبیاری هستند و این کم‌آبیاری موجب ضعیف شدت درختان شده است؛ ضعیف شدن درختان شرایط مستقر شدن آفات و بیماری‌ها را بر روی آن‌ها فراهم می‌کند و ادامه این فرآیند خسارت و مرگ فیزیولوژیکی را ایجاد می‌کند.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با بیان اینکه شهرداری به علت مسائل ایمنی و جلوگیری از اپیدمی بیماری به درختان دیگر اقدام به قطع برخی درختان می‌کند، گفت: در رابطه با قطع درختان دو کارگروه تخصصی در شهرداری وجود دارد، یکی از این دو با عنوان کارگروه گیاه‌پزشکی شامل کارشناسان این حوزه است و با بازدید از درختان شرایط بیماری و وجود آفات در آن‌ها را بررسی کرده و لزوم قطع درخت را تشخیص می‌دهند.
او افزود: کمیته رفع خطر در شهرداری نیز با روش‌های علمی و تجربی خطر سقوط درختان را بررسی می‌کند؛ به این منظور با روش توموگرافی تنه درخت اسکن و میزان تراکم آن محاسبه و در صورت لزوم دستور قطع آن توسط کارشناس صادر می‌شود.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به دلایل قطع شبانه درختان سطح شهر تصریح کرد: در برخی مناطق شهر بار ترافیکی روز زیاد است و امکان انسداد خیابان برای اجرای عملیات قطع درخت وجود ندارد؛ همچنین قطع درخت خود کاری پر خطر است و به همین خاطر در شب انجام می‌شود.
او عنوان کرد: وضعیت درختان و فضاهای سبز شهر اصفهان خوب نیست، نیاز سالانه مصرف آب فضای سبز باید ۶۰ میلیون متر مکعب باشد، اما ما کمتر از ۲۵ میلیون متر مکعب استفاده می‌کنیم که از این مقدار، هشت میلیون متر مکعب پساب فاضلاب است که تصفیه مجدد شده است.
عرفان‌منش در ارتباط با اقدامات انجام شده در راستا حفظ درختان شهر اصفهان گفت: یکی از سیاست‌های اصلی شهرداری در حوزه فضای سبز حفظ درختان شهر است و در این راستا به تدریج از آب چمن‌ها کم و به درختان اضافه شده است چراکه چمن یک گیاه علفی است و با رسیدن آب دوباره رشد پیدا می‌کند، اما اگر درختان آسیب ببینند به سادگی قابل جایگزینی نیستند.
او ادامه داد: تمام کارهایی که باید در جهت حفظ فضای سبز انجام شود مثل افزایش راندمان آبیاری، بهبود شبکه‌های آبیاری، استفاده از منابع آبی غیرمتعارف و تقویت خاک و گیاه جزو برنامه‌های روزانه ما شده است.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به وضعیت درختان چنار در شهر اصفهان بیان کرد: درختان چنار در سطح شهر دچار تنش آبی شدید شده‌اند، اما بدتر از آن تنش آلودگی، تنش گرمایی و تنش افزایش شدت پرتوهای فرابنفش است و به علت حساسیت این درختان، آسیب‌های فراوانی به آن‌ها وارد شده است.
او در ارتباط با کارایی روش‌های نوین آبیاری برای درختان کهنسال اصفهان عنوان کرد: روش‌های نوین آبیاری کاملا کارا هستند، اما برای درختان سطح شهر به ویژه درختان کهنسالی که سال‌ها به صورت غرقابی آبیاری شده‌اند امکان توزیع آب به صورت آبیاری تحت فشار وجود ندارد چراکه این درختان به روش‌های گذشته عادت داشته و تغییر روش آبیاری آن‌ها موجب خسارت به فضای سبز می‌شود.
عرفان‌منش با بیان اینکه برای درختان کهن باید همان روش غرقابی را پیش گرفت، گفت: آبیاری غرقابی در علم کشاورزی کاملا پذیرفته شده است و حتی در مکان‌هایی که با کاهش کیفیت آب و شوری خاک مواجه هستند موجب شسته شدن نمک‌ها می‌شود.
او افزود: در فضاهای سبز جدید شهر و جاهایی که شرایط آب، خاک و گیاه به ما این اجازه را بدهد که از آبیاری تحت فشار استفاده کنیم، روش‌های نوین آبیاری به کار می‌رود.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به تاثیر بحران فرونشست زمین بر فضاهای سبز شهر اصفهان بیان کرد: شهر اصفهان دارای شش هزار هکتار فضای سبز است که در ۵۵ هزار هکتار از مساحت شهر پراکنده است و قطعا از فرونشست تاثیر می‌پذیرد.
او با بیان اینکه محیط زیست شهر در اثر عدم تامین منابع آب مورد نیاز فضاهای سبز آسیب می‌بیند، تصریح کرد: به دلیل وجود صنایع مهم و زیربنایی کشور در اصفهان، این استان و به ویژه شهر اصفهان متاثر از آلودگی هوا حاصل از این صنایع هستند و ما به فضای سبز شهری بیشتری نیاز داریم تا آلایندگی شهر را جبران کنیم؛ بر اساس علم ردپای اکولوژیک شهر اصفهان نیازمند فضای سبز چند صد برابری نسبت به میزان کنونی است و باید به این موضوع توجه کرد.
درختان کهنسال اصفهان تاثیر به‌سزایی در پاکسازی استان از هوای آلوده دارند و به همین میزان هم در معرض خطر نابودی هستند. باید به این منابع طبیعی به چشم گنجینه‌هایی برای حفظ و بقای استان اصفهان نگاه کنیم و توجهی ویژه به نگهداری درست از آن‌ها داشته باشیم.
نمی‌توان از یک درخت کهنسال که سال‌ها با روش‌های قدیمی و غرقابی رشد کرده انتظار تغییر عادت آبیاری داشت و در صورت این تغییر، خسارات زیادی بر این منابع وارد خواهد شد. با توجه به اهمیت حفظ درختان اصفهان، اقدامات ویژه‌ای در راستا احیای زاینده‌رود و تامین منابع آبی لازم باید صورت گیرد تا شاهد از دست رفت این گنجینه‌های ارزشمند نباشیم.