به گزارش همشهری آنلاین، مراسم پیاده‌روی اربعین که هرساله به مناسبت چهلمین روز از شهادت سالار شهیدان امام حسین (ع) برگزار می‌شود، تبدیل به یکی از نمادها و نشانه‌های معرفتی و سیاسی شیعیان شده است.
در این بین اهمیت «اربعین» و «عددچهل» روز پس از شهادت، سؤالاتی را مطرح کرده است که مضمون و بیت‌الغزل آن‌ها این است که چرا باید این گردهمایی در چهلمین روز از شهادت امام حسین برگزار شود و چه اصراری بر این عدد است. رسول جعفریان طی بحثی نیمه بسیط در کتاب «تأملی در نهضت عاشورا» به این موضوع پرداخته است که بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید.
آیا در اعداد راز و رمزی نهفته است؟
نخستین مسأله‌ای که در ارتباط با اربعین جلب توجه می‌کند، تعبیر «اربعین» در متون دینی است. ابتدا باید نکته‌ای را به عنوان مقدمه یادآور شویم: اصولا باید توجه داشت که در نگرش صحیح دینی، اعداد نقش خاصی به لحاظ عدد بودن، در القای معنا و منظوری خاص ندارند؛ به این صورت که کسی نمی‌تواند به صرف این‌که در فلان مورد یا موارد، عدد هفت، یا دوازده، یا چهل یا هفتاد به کار رفته، استنباط و استنتاج خاصی داشته باشد. این یادآوری از آن روست که برخی فرقه‌های مذهبی، به ویژه آن‌هایی که تمایلات «باطنی‌گری» داشته یا دارند، گاه و بیگاه خود را به شیعه نیز منسوب می‌کردند، مروج چنین اندیشه‌ای درباره اعداد یا نوع حروف بوده و هستند.
عدد به خودیِ خود ارزش خاصی ندارد
در واقع، بسیاری از اعدادی که در نقل‌های دینی آمده، می‌تواند بر اساس یک محاسبه الهی باشد، اما این که این عدد در موارد دیگری هم کاربرد دارد و بدون یک مستند دینی می‌توان از آن در سایر موارد استفاده کرد، قابل قبول نیست. به عنوان نمونه، در ده‌ها مورد در کتاب‌های دعا، عدد صد به‌کار رفته که فلان ذکر را صد مرتبه بگویید، اما این دلیل بر تقدس عدد صد به عنوان صد نمی‌شود.
تنها چیزی که درباره برخی از این اعداد می‌شود گفت، آن است که نشانه کثرت است. به عنوان مثال درباره هفت چنین اظهار نظری شده است. بیش از این هرچه گفته شود، نمی‌توان به عنوان یک استدلال به آن نظر کرد. مرحوم اربلی، از علمای بزرگ امامیه در کتاب کشف‌الغمّة فی معرفة‌الائمة در برابر کسانی که به تقدس عدد دوازده و بروج دوازده‌گانه برای اثبات امامت ائمه اطهار استناد کرده‌اند، اظهار می‌دارد، این مسأله نمی‌تواند چیزی را ثابت کند؛ چرا که اگر چنین باشد، اسماعیلیان یا هفت امامی‌ها، می‌توانند ده‌ها شاهد مثل هفت آسمان ارائه دهند که عدد هفت مقدس است، کما این‌که این‌کار را کرده‌اند.
عدد اربعین در متون دینی
یکی از تعبیرهای رایج عددی، تعبیر اربعین است که در بسیاری از موارد به کار رفته است. یک نمونه آن سن رسول‌الله در زمان مبعوث شدن، عدد چهل بود. گفته شده که عدد چهل در سن انسان‌ها، نشانه بلوغ و رشد فکری است. از ابن عباس نقل شده است که اگر کسی چهل ساله شد و خیرش بر شرّش غلبه نکرد، آماده رفتن به جهنم باشد. در قرآن آمده است «میقات» موسی با پروردگارش در طی چهل روز حاصل شده است. در نقل است که، حضرت آدم چهل شبانه روز بر روی کوه صفا در حال سجده بود. درباره بنی اسرائیل هم آمده که برای استجابت دعای خود چهل شبانه روز ناله و ضجه می‌کردند. در نقلی آمده است که اگر کسی چهل روز خالص برای خدا باشد، خداوند او را در دنیا زاهد کرده و راه و چاه زندگی به او می‌آموزد و حکمت را در قلب و زبانش جاری می‌کند. بدین مضمون روایات فراوانی وجود دارد.
عدد چهل مبدأ تحول شناخته می‌شود
اعتبار حفظ چهل حدیث که در روایات فراوان دیگر آمده است، سبب تألیف صدها اثر با عنوان «اربعین» در انتخاب چهل حدیث و شرح و بسط آن‌ها شده است. در این نقل‌ها آمده است که اگر کسی از امت من چهل حدیث حفظ کند که در امر دینش از آن‌ها بهره برد، خداوند در روز قیامت او را فقیه و عالم محشور خواهد کرد. در نقل دیگری آمده است که امیرالمؤمنین فرمودند: اگر چهل مرد با من بیعت می‌کردند، در برابر دشمنان می‌ایستادم. مرحوم کفعمی نوشته است: زمین از یک قطب، چهار نفر اوتاد و چهل نفر ابدال و هفتاد نفر نجیب هیچگاه خالی نمی‌شود. در باره نطفه هم تصور بر این بوده که بعد از چهل روز علقه می‌شود. همین عدد در تحولات بعدی علقه به مُضغه تا تولد در نقل‌های کهن به‌کار رفته است، گویی که عدد چهل مبدأ یک تحول دانسته شده است. در روایت است که کسی که شراب‌خواری کند، نمازش تا چهل روز قبول نمی شود. نیز در روایت است که کسی که چهل روز گوشت نخورد، خلقش تند می‌شود. این‌ها نمونه‌ای از نقل‌هایی بود که عدد اربعین در آن‌ها به کار رفته است.