به گزارش همشهری آنلاین، زمان زیادی به اربعین ۱۴۴۴ هجری قمری نمانده و از اکنون زائران راهی سرزمین نینوا می‌شوند تا غریبانه‌های آل عبا (ع) را با همه وجودشان حس کنند و برای خون‌های تاریخ‌ساز که بر اثر ظلم و جور یزید برزمین ریخته شده بود بگریند.
اربعین نماد بزرگ آزادگی و حق خواهی و شجاعت در برابر ظلم دستگاه جور یزید و یزیدیان است که همه ساله شیعیان به مقصد دل‌ها پا در بیابان‌های گرم و سوزان عراق می‌گذارند تا تشنه لبی و ستمی را که برخاندان پیامبر(ص) شده بود درک کنند.
اربعین اصل و عنصر رهایی از تعلقات و درس گرفتن از مکتب عشق امام حسین (ع) و فراگیری ایثار و گذشت و دیگر اصول اخلاقی از این مکتب است است. ماهیت اربعین تجمیع دلسوختگان و عاشقان زیر بیرق سبز تشیع است که جهانی را گرد یک کانون تجمیع می‌کند تا به یاد داشت باشند اصل انسانیت همانی بود که سید و سالار شهیدان عالم آن را سرلوحه زندگی کرده بودند، سرمشقی که چیزی جز آزادگی و و رویارویی با بی‌عدالتی، جهل و ستم نیست.
زیارت اربعین
۲۰ ماه صفر هر سال هجری قمری یاد آور حرکتی جهانی و تاریخ ساز است که طبق اسناد و روایت‌های معتبر جهان اسلام اعم از تشیع و اهل سنت برای نخستین بار توسط جابربن عبدالله انصاری رقم خورده بود و اکنون که ۱۴ قرن از آن روز می‌گذرد اربعین میعادگاه عاشقانی است که با پای پیاده پیرامون بارگاه ملکوتی سومین امام شیعیان جمع می‌شوند و برای مظلوم‌ترین و پاک سرشت‌ترین اولاد آدم تضرع می‌کنند.
- چرا پیاده‌روی اربعین در روز «چهلم» شهادت امام حسین (ع) برگزار می‌شود؟ا
- طلاعیه شماره ۶ ستاد مرکزی اربعین حسینی(ع) | زائران اربعین حسینی ثبت نام در سماح را تکمیل کنند
اربعین میعادگاه دلباختگانی است که در این روز با برافراشتن پرچم لبیک یا حسین علیه السلام پیام این امام همام را که چیزی جز صلح و نوع دوستی نیست بر همگان آشکار سازند و فرهنگ عاشورا را در باز زمزمه کنند و به گوش عالم برسانند. این موج عظیم انسانی، سبب الهام بخشی به آزادی خواهان جهان و تقویت این باور که باید علیه ظلم و استبداد و بی عدالتی سکوت نکرد می‌شود
تاریخچه اربعین
اربعین حسینی چهلمین روز پس از شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورای سال ۶۱ق که با ۲۰ صفر مصادف است. براساس برخی از روایت‌ها، اسیران کربلا روز ۲۰ صفر سال ۶۱ قمری در بازگشت از شام، برای زیارت مرقد شریف و مطهر امام حسین(ع) به کربلا رفتند؛ البته گروهی از علما همچون شیخ مفید و شیخ طوسی تصریح کرده‌اند که اسرا در بازگشت از شام به مدینه رفتند. در این روایت‌ها آمده جابر بن عبدالله انصاری، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است. همچنین براساس قولی مشهور، سر امام حسین(ع)، در روز اربعین به بدنش در کربلا ملحق شد. زیارت اربعین از اعمال خاص این روز است و بنابر روایتی از امام حسن عسکری(ع) از نشانه‌های مؤمن دانسته شده است.
گفتار مورخین در بزرگداشت اربعین
براساس روایت‌های معتبر تاریخی جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اسلام(ص)، به همراه عطیه عوفی در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع) به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شدند و قبر امام حسین را زیارت کردند. همچنین بنا بر نقل کتاب «لهوف»، بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین(ع) و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده بودند.
سید ابن طاووس در کتاب لهوف نقل کرده است: «هنگامی که اسیران کربلا در راه بازگشت از شام، به عراق رسیدند به راهنمایشان گفتند ما را از راه کربلا ببر!. پس هنگامی که آنها به قتلگاه رسیدند، جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی‌هاشم را دیدند که برای زیارت قبر امام حسین(ع) آمده بودند. پس با گریه و اندوه مجلس عزایی برپا کردند و پس از چند روز به مدینه بازگشتند».
سید محمدعلی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸ش) در کتاب «تحقیق» درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهداء(ع)، بازگشت اسرا به کربلا در اولین اربعین را درست دانسته است. برخی نیز با توجه به شواهد و قراینی همچون درستی احتمال الحاق سر امام حسین(ع) به بدنش در روز اربعین، محل دفن سر و وجه استحباب زیارت اربعین حضور اسرا در کربلا را پذیرفتنی دانسته‌اند.
ابن شهر آشوب هم نقل «سید مرتضی» عالم برجسته جهان تشیع را که ذکر کرده بود «روایت کرده‌اند که سر امام حسین(ع) با جسد در کربلا دفن شد»، ذکر و سپس از قول «شیخ طوسی» نقل کرد که به سبب ملحق شدن سر امام به بدن و دفن آن، زیارت اربعین توصیه شده است.
همچنین در حدیثی از امام حسن عسکری(ع) زیارت اربعین یکی از پنج نشانه برای مؤمن شمرده شده است. زیارت‌نامه‌ای برای روز اربعین از امام صادق(ع) نقل شده است. [شیخ عباس قمی این زیارت‌نامه را در مفاتیح الجنان در باب سوم بعد از زیارت عاشورا غیر معروفه، با عنوان زیارت اربعین نقل کرده است.
به گفته قاضی طباطبایی زیارت روز اربعین در نزد شیعیان زیارت «مَرَدّ الرَّأس» نیز خوانده می‌شود. مَرَدُ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور آن است که در این روز که اسرای اهل بیت به کربلا بازگشتند سر امام حسین(ع) را نیز به کربلا آوردند و دفن کردند.
راهپیمایی اربعین
قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد: حرکت به سوی کربلا در روز اربعین از زمان امامان معصوم(ع) در بین شیعیان رایج بوده است و شیعیان حتی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت مقید بوده‌اند. توصیه به زیارت اربعین باعث شده است که شیعیان به ویژه ساکنان عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت که غالباً به صورت پیاده صورت می‌گیرد یکی از پرشمارترین راهپیمایی‌های جهان است.
شوق بیشتر شیعان برای شرکت در پیاده روی اربعین
اگرچه پیاده‌روی اربعین از آیین‌های دیرین شیعیان در چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) امری مرسوم و رایج بود و در این روز مومنان با دل و جان پای در وادی پرخطر می‌گذاشتند، اما همیشه حکام جائر موانع و مشکلاتی برای این تجمع عظیم ایجاد می‌کردند که نمونه بارز آنها حکام حزب بعث عراق بودند که پس از سقوط حزب بعث عراق اکنون جمعیت این زائران چند برابر شده است، به طوری که گزارش‌ها همه ساله نزدیک به ۳۰ میلیون زائر از اقصی نقاط جهان اسلام تشیع در این مراسم شرکت می‌کنند.
فلسفه بزرگداشت اربعین
اهمیت این روز سبب شده شیعیان به ویژه ساکنان عراق، همه ساله از نقاط مختلف به سوی کربلا، پیاده حرکت کنند. برخی معتقدند حرکت به سوی کربلا در روز اربعین از زمان ائمه اطهار(ع) در بین شیعیان رایج بوده است. شیعیان حتی در زمان بنی امیه و بنی عباس نیز به این حرکت پایبند بودند.
دشمنان امام حسین(ع)، در تلاش برای فراموشی واقعه کربلا، زائران امام(ع) را شکنجه می‌کردند و می‌کشتند. حتی در زمان متوکل عباسی، همه قبرهای کربلا را شخم زدند، مزرعه کردند و مانع آمدن مردم برای زیارت امام(ع) می‌شدند. شیعیان هم برای مقابله با آنها، از مناسبت‌هایی همچون اربعین استفاده می‌کردند. بزرگداشت این روز، در حقیقت زنده نگه‌داشتن دین اسلام و مبارزه با دشمنان دین اسلام است.
از گذشته های دور در عراق، روز اربعین صدها هزار زائر به سوی حرم امام حسین(ع) می‌رفتند که امروزه به دلیل شرکت زائران غیر عراقی تعداد آنها به میلیون‌ها تن هم می‌رسد. عزاداران با حالتی از حزن و اندوه و با سرها و پاهای برهنه و لباس سیاه و علامت مصیبت زدگی گریه می کنند، بر سرو صورت می زنند و به رسول اکرم’ برای شهادت فرزندش امام حسین(ع) تسلیت می گویند و در جلو هر دسته، پرچم هایی سیاه در اهتزاز است.
عزاداری برخی در این روزها شکل ویژه دارد. برای مثال هیئت «طویریج» عراق که هیئتی بسیاری قدیمی است، هنگام عزاداری هروله می‌کنند؛ یعنی نه می دوند و نه به شکل عادی راه می روند؛ بلکه حالتی سراسیمه دارند که تداعی کننده شرایط اسرای کربلاست.
آیا در اعداد راز و رمزی نهفته است؟
حجت الاسلام رسول جعفریان پژوهشگر حوزه دینی درباره موضوع اعداد و عدد چهل گفته است : نخستین مسأله‌ای که در ارتباط با اربعین جلب توجه می‌کند، تعبیر «اربعین» در متون دینی است. در نگرش صحیح دینی، اعداد نقش خاصی به لحاظ عدد بودن، در القای معنا و منظوری خاص ندارند؛ به این صورت که کسی نمی‌تواند به صرف این‌که در فلان مورد یا موارد، عدد هفت، یا دوازده، یا چهل یا هفتاد به کار رفته، استنباط و استنتاج خاصی داشته باشد. این یادآوری از آن روست که برخی فرقه‌های مذهبی، به ویژه آن‌هایی که تمایلات «باطنی‌گری» داشته یا دارند، گاه و بیگاه خود را به شیعه نیز منسوب می‌کردند، مروج چنین اندیشه‌ای درباره اعداد یا نوع حروف بوده و هستند.
جعفریان در گفت و گو با فارس افزود: در واقع، بسیاری از اعدادی که در نقل‌های دینی آمده، می‌تواند بر اساس یک محاسبه الهی باشد، اما این که این عدد در موارد دیگری هم کاربرد دارد و بدون یک مستند دینی می‌توان از آن در سایر موارد استفاده کرد، قابل قبول نیست. به عنوان نمونه، در ده‌ها مورد در کتاب‌های دعا، عدد صد به‌کار رفته که فلان ذکر را صد مرتبه بگویید، اما این دلیل بر تقدس عدد صد به عنوان صد نمی‌شود. تنها چیزی که درباره برخی از این اعداد می‌شود گفت، آن است که نشانه کثرت است. به عنوان مثال درباره هفت چنین اظهار نظری شده است. بیش از این هرچه گفته شود، نمی‌توان به عنوان یک استدلال به آن نظر کرد.
وی ادامه داد: یکی از تعبیرهای رایج عددی، تعبیر اربعین است که در بسیاری از موارد به کار رفته است. یک نمونه آن سن رسول‌الله در زمان مبعوث شدن، عدد چهل بود. گفته شده که عدد چهل در سن انسان‌ها، نشانه بلوغ و رشد فکری است. از ابن عباس نقل شده است که اگر کسی چهل ساله شد و خیرش بر شرّش غلبه نکرد، آماده رفتن به جهنم باشد. در قرآن آمده است «میقات» موسی با پروردگارش در طی چهل روز حاصل شده است. در نقل است که، حضرت آدم چهل شبانه روز بر روی کوه صفا در حال سجده بود. درباره بنی اسرائیل هم آمده که برای استجابت دعای خود چهل شبانه روز ناله و ضجه می‌کردند. در نقلی آمده است که اگر کسی چهل روز خالص برای خدا باشد، خداوند او را در دنیا زاهد کرده و راه و چاه زندگی به او می‌آموزد و حکمت را در قلب و زبانش جاری می‌کند. بدین مضمون روایات فراوانی وجود دارد.
عدد چهل مبدأ تحول شناخته می‌شود
اعتبار حفظ چهل حدیث که در روایات فراوان دیگر آمده است، سبب تألیف صدها اثر با عنوان «اربعین» در انتخاب چهل حدیث و شرح و بسط آنها شده است. در این نقل‌ها آمده است که اگر کسی از امت من چهل حدیث حفظ کند که در امر دینش از آنها بهره برد، خداوند در روز قیامت او را فقیه و عالم محشور خواهد کرد. در نقل دیگری آمده است که امیرالمؤمنین فرمودند: اگر چهل مرد با من بیعت می‌کردند، در برابر دشمنان می‌ایستادم. مرحوم کفعمی نوشته است: زمین از یک قطب، چهار نفر اوتاد و چهل نفر ابدال و هفتاد نفر نجیب هیچگاه خالی نمی‌شود. در باره نطفه هم تصور بر این بوده که بعد از چهل روز علقه می‌شود. همین عدد در تحولات بعدی علقه به مُضغه تا تولد در نقل‌های کهن به‌کار رفته است، گویی که عدد چهل مبدأ یک تحول دانسته شده است. در روایت است که کسی که شراب‌خواری کند، نمازش تا چهل روز قبول نمی شود. نیز در روایت است که کسی که چهل روز گوشت نخورد، خلقش تند می‌شود. این‌ها نمونه‌ای از نقل‌هایی بود که عدد اربعین در آنها به کار رفته است.