و گفت: «اگر تغییراتی که گفتهاند شکل واقعی بگیرد پاسخ به یک گونه خواهد بود و باید دید رفتارشان چگونه است، چرا که انتصاب هیلاری کلینتون، در راس وزارتخانهای که سیاست خارجی ایالات متحده را خط میدهد، میتواند نشانه فاصله عمیق حرف تا عمل باشد در شعارهای تبلیغاتی رئیسجمهوری جدید آمریکا.»
اگر باراک اوباما در شعارهای تبلیغاتیاش از نیاز به تغییر صحبت کرده و حاضر به مذاکره بدون پیش شرط با ایران شده بود، کلینتون بارها ایران را متهم به اقدامات تحریکآمیز در عراق و افغانستان کرده و برای انجام مذاکره همان پیش شرطی را گذاشته بود که مورد ادعای گروه 1+5 نیز هست؛ توقف غنیسازی! وزیر خارجه کابینه چهل و هشتمین رئیسجمهوری آمریکا، از ایران میخواهد که به جای پیگیری سیاستهای افراطی و تشنجزا و مقابله با کشورهای دوست آمریکا در منطقه، به یک کشور متعارف در خاورمیانه تبدیل شود. اوباما حساسترین پست کابینه خود را به فردی سپرده که به نوشته گاردین «نه به درستکاری شهرت دارد و نه بههیچ وجه قابل اعتماد است.»
در کوران رقابتهای انتخاباتی آمریکا، باراک اوباما از مذاکره بدون پیش شرط با ایران سخن گفت. در همان زمان هیلاری کلینتون، رقیب دمکراتش، او را سیاستمداری ناپخته نامیده و سخنان وی را ناشی از سادهلوحی او دانسته بود. کلینتون طرح اوباما برای مذاکره با رهبران کشورهایی را که اوباما از آنها بهعنوان کشورهای متخاصم یاد کرده بود خطر محض میدانست. تندترین موضعی که کلینتون در خلال انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در مورد ایران اتخاذ کرد همان جملهای بود که وی در مصاحبه با شبکه خبری ایبیسی به زبان آورد. کلینتون در آن مصاحبه ادعا کرده بود اگر من رئیسجمهور آمریکا شوم، در زمانی که ایران بخواهد به اسرائیل حمله کند، قادر خواهیم بود آنها را کاملا محو کنیم. در آن زمان ایران از اظهارات هیلاری کلینتون، به سازمان ملل متحد شکایت کرد.
مهدی دانش یزدی، معاون نماینده ایران در سازمان ملل، با ارائه نامهای به سازمان ملل، مصاحبه هیلاری کلینتون با شبکه ایبیسی را «تحریککننده، غیرمستند و غیرمسئولانه» و «تخلفی آشکار» از منشور سازمان ملل دانست. در این نامه به مسئولان سازمان ملل یادآوری شده بود که ایران در راس کشورهایی است که استفاده از سلاح کشتار جمعی از جمله سلاح اتمی را رد میکنند و با آن مخالفند و استفاده از سلاح هستهای، جایی در «دکترین دفاعی ایران» ندارد.
در نامه نماینده ایران اشاره شده بود: ایران قصد حمله به هیچ کشوری را ندارد. اما در قبال دفاع از خود در برابر هرگونه حمله هیچ تردیدی نخواهد داشت.اگر چه اوباما در آن برهه با اشاره به اینکه سیاست خارجی بوش سیاست سخنان تند و شمشیرکشی است کلینتون را متهم کرده بود که دنباله روی سیاست خارجی جورج بوش است، با این وجود در ترکیب کابینهاش، ترجیح داد که هیلاری کلینتون را مجری سیاستهای خارجی خود قرار دهد.
انتخابی که روزنامه گاردین از آن به گزینشی شتابزده یاد میکند و مینویسد: اوباما، کلینتون را ایفاگر نقش اساسی در رهبری آینده آمریکا در خارج از مرزهای آمریکا معرفی کرده است، نکته قابل تامل اینجاست که رهبری پیشبرد طرح بسیار جنجالی اوباما درخصوص گفتوگو با رهبران کشورهای متخاصم با آمریکا، به دست فردی سپرده شده است که این طرح را از پایه مردود دانسته است.
تیم جنگ
رابرت گیتس در سال ۲۰۰۶ به جای دونالد رامسفلد، وزیر دفاع دولت محافظهکار جورج بوش شد. گیتس یکی از مجریان طرح افزایش نیرو در عراق در سال ۲۰۰۶ بوده است. کارشناسان معتقدند ابقای گیتس گواه آن است که اوباما به این زودیها تصمیم به خروج نظامیان آمریکایی از عراق نخواهد گرفت، این در حالی است که بازگرداندن نظامیان آمریکایی مستقر در عراق به وطنشان یکی از شعارهای تبلیغاتی رئیسجمهوری سیاه پوست آمریکا بود. گیتس اگر نه مثل رامسفلد، اما گاه موضع گیرهای تندی را در مورد ایران اتخاذ کرد.
ابقای رابرت گیتس در وزارت دفاع که ایران را بارها متهم به دخالت در امور داخلی عراق کرده است شائبه بازگشت به سیاستهای دولت نومحافظهکار بوش را تقویت میکند. اکونومیست درباره این انتخاب نوشته است: اوباما با مهرهچینیهای خود صراحتا اعلام داشته که یک صلحطلب چپ گرای صرف نیست، رئیسجمهوری جوان آمریکا با گزینش یک جنگجوی مادامالعمر و یک جمهوریخواه بهعنوان وزیر دفاع و رقیبی که همواره از سیاست جنگ در عراق حمایت و پشتیبانی میکرد، قصد دارد به جهان و منتقدان در آمریکا بگوید که سیاستمداری ساده نیست.
گیتس بارها ایران را جاهطلب، منشاء عظیم نگرانیها و بیثباتی در منطقه دانسته است و معروفترین اظهار نظرش درباره ایران تکرار همان جمله بوش است که گفته بود تمامی گزینهها در مورد ایران روی میز است. با توجه به موضعگیرهای منفی گیتس علیه ایران، به کار بردن این جمله از سوی او میتوانست اشاره کنایهآمیزی باشد به گزینه نظامی علیه ایران.
به ویژه اینکه رابرت گیتس درست در زمانی که رژیم صهیونیستی سعی به اشاعه تصورات منفی درباره ایران، در منطقه داشت، سخنان ضدایرانیاش را در یک مؤسسه یهودی در واشنگتن تکرار کرده و جایزه ویژه این مؤسسه را دریافت میکند.
ترکیب گیتس بهعنوان وزیر دفاع و کلینتون بهعنوان وزیرامور خارجه برای تحقق شعار«نیاز به تغییر» اوباما، چنان مایوسکننده بهنظر میرسد که یک روزنامه عربی چاپ لندن با اشاره به این انتخاب نوشت: اوباما کابینه بحرانها را برگزید و تیم وی تیم جنگ است نه تیم صلح.
اوباما در تیم امنیت ملیاش ژنرال جیمز لوگان جونز فرمانده پیشین نیروهای «ناتو» در اروپا و از دوستان و مشاوران سناتور جان مک کین جمهوریخواه را بهعنوان مشاور امنیت ملی معرفی میکند. جونز یک بار در جملهای سر به سر گذاشتن ایران را به زیان اعراب خلیجفارس دانسته بود.
اوباما در توجیه این ترکیب اشاره کرده است که میخواهد مقام جهانی آمریکا را که به چالش کشیده شده، بهصورت ابرقدرت حفظ کند و انتخاب از میان شخصیتهای نامدار و نیرومند، با هدف حفظ مقام جهانی آمریکا بوده است.
کلینتون، موافق اوباما
هفتهنامه خبری اکونومیست با ارائه گزارشی خبری درباره انتخاب برخی اعضای کابینه اوباما به ویژه تیم سیاسی و امنیتی این کابینه، با اشاره به شعار انتخاباتی اوباما مبنی بر نیاز به تغییر این پرسش را مطرح کرده است که آیا این بدان معناست که قرار نیست تحولات عظیمی صورت بگیرد؟شاید تجربیات 8 ساله کلینتون در زمانی که بانوی اول ایالات متحده به شمار میرفت، دلیل موجهی برای تصمیم اوباما باشد.
هیلاری کلینتون در دورهای که همسرش ریاستجمهوری آمریکا را بهعهده داشت، به 82 کشور جهان سفر کرده و با بیشتر رهبران جهان به دیدار و گفتوگو پرداخت. 3 سفر به عراق و افغانستان هم میتواند اوباما را قانع کند که برای مقابله با بزرگترین چالش آیندهاش، کسی بهتر از هیلاری کلینتون نیست؛ اگر چه میتواند انتقادهای زیادی را در پس داشته باشد که چرا اوباما در عمل از شعارهای تبلیغاتیاش چشمپوشی کرده است.
با وجود تمام اختلافاتی که در جریان رقابت انتخاباتی بین اوباما و کلینتون وجود داشت، کارشناسان میگویند که کلینتون و اوباما در سیاست خارجیشان و درباره مسئله ایران و عراق اکنون مواضع مشابهی دارند.
بهعنوان مثال او و اوباما، هر دو با جنگ عراق مخالف بوده و مواضع مشابهی را درخصوص جدول زمانبندی خروج نظامیان آمریکایی از عراق اتخاذ کردهاند؛ هر دو از ارسال نظامیان بیشتر به افغانستان حمایت میکنند. درباره ایران نیز فراموش نکنیم که اوباما اگرچه ابتدا از مذاکرات بدون پیششرط با ایران صحبت کرد ولی در ادامه مواضع کم وبیش تندی را نیز علیه ایران اتخاذ کرد.
درباره جیم جونز و رابرت گیتس هم وضعیت به همین منوال است؛ به این معنا که اگرچه اوباما در مهرهچینیاش به این دو مهره جمهوریخواه، اقبال نشان داده است، اما کارشناسان ناهماهنگی زیادی را بین این دو و اوباما پیشبینی نمیکنند. جونز از جمله منتقدان راهبرد جنگی دونالد رامسفلد است و از زمانی که گیتس به جای رامسفلد به عراق رفت، شاهد کاهش خشونتها در این کشور بودهایم.
به هر صورت فراموش نکنیم که کلینتون از حامیان جدی اسرائیل است و نقطه نظرهایش درباره ایران تندترین نقطه نظرهایی است که مقامات آمریکا ایراد کردهاند و فراموش نکنیم که آمریکا تحریمهای یکجانبهای را در سال ۱۹۹۶ و در دوران ریاستجمهوری بیل کلینتون، همسر وزیر خارجه کابینه اوباما به تصویب رسانده است.
اوباما در مراسم معرفی کلینتون نشان میدهد که نفوذ وزیر خارجه تازه آمریکا در تغییر
نقطه نظرهای آرمانگرایانهاش و تعیین خطمشی روابط خارجی آن کشور، بسیار عمیق است. وی در این مراسم ادعا میکند که با فعالیتهای هستهای ایران مقابله خواهد کرد.
این مهره چینی اوباما شاید برای فرار از همان چالشی باشد که دنیس راس نماینده سابق بیل کلینتون در خاورمیانه از آن یاد میکند. وی میگوید راهبرد آینده درباره ایران یکی از مهمترین بحثها و پرسشهای سیاست خارجی در واشنگتن است. وی معتقد است ایران به قدرتی رسیده است که جلوگیری از موفقیت آن غیرممکن است. شاید بنا به همین تصور بود که دولت نومحافظهکار بوش تلاش داشت با تاسیس دفتر حفاظت منافع ایالات متحده در ایران مرحله جدیدی از روابط را بین دو کشور بگشاید.
اقدامات مقدماتی
اوباما در زمانی اعلام کرد که مذاکره با ایران در مرحله اول در سطح مقامات پایینتر خواهد بود. این اتفاق پیش از این در مورد کشور سوم- مذاکرات درباره عراق- رخ داده است اما اینکه مقامات دو کشور برای حل مسائل فیمابین به مذاکره رسمی بنشینند تاکنون شاهد چنین اتفاقی نبودهایم. هرچه که باشد کلینتون آغازگر این اقدامات مقدماتی نیست.
شاید قرار است این اقدامات مقدماتی که اوباما از آن صحبت میکند ابتدا در سطح مجالس دو کشور رخ دهد؛ آنجایی که نمایندگان کنگره آمریکا، بار دیگر درخواستی را که اواخر مجلس هفتم به غلامعلی حداد عادل تحویل داده بودند، با علی لاریجانی رئیس مجلس هشتم درمیان میگذارند و لاریجانی در اظهار نظری دلیل تاخیر در پاسخ به نامه 60 نماینده کنگره آمریکا را مشخص شدن وضعیت انتخابات آمریکا میداند.