به گزارش همشهری، تلاش برای حل و فصل بحران اوکراین در جریان این سفر، دستورکاری بود که حسین امیرعبداللهیان پیش از پرواز به سمت مسکو به آن اشاره و تأکید کرد براساس درخواست به عمل آمده از جمهوری اسلامی، برای میانجیگری در این زمینه به روسیه سفر می کند. سومین سفر رئیس دستگاه دیپلماسی به مسکو، آن هم در رأس یک هیأت بلندپایه سیاسی متشکل از حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه ایران در امور افغانستان، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه و علی اصغر خاجی، مشاور ارشد وزیر در امور ویژه سیاسی در شرایطی انجام شد که در روزهای اخیر برخی طرفهای غربی خواهان نقش آفرینی فعالتر ایران در حل و فصل بحران اوکراین شده اند. برهمین اساس هم بود که معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در این باره عنوان کرد سفر امیرعبداللهیان به مسکو با «یک ابتکار صلح» انجام شده است. محمد جمشیدی در توییتی نوشت: «یکی از روسای ارشد اروپای غربی از آیت‌الله رئیسی درخواست کرده بود که برای میانجیگری جنگ در اروپا کمک کند. پس از مجموعه‌ای از رایزنی‌ها، یک ابتکار صلح در کنار یک پیام مهم توسط وزیر خارجه آقای امیرعبداللهیان به مسکو ارسال شد.»
اهداف سفر
وزارت امورخارجه روسیه در بیانبه ای به محورهای گفتوگوی وزرای خارجه ایران و روسیه اشاره کرده و گفته بود امیرعبداللهیان و لاوروف پیرامون موضوعهایی ازجمله «تحولات در اوکراین، سوریه و افغانستان»، «مذاکرات برجام» و «همکاری‌های 2کشور در زمینه انرژی و حمل و نقل» بحث و تبادل نظر خواهند کرد. در این بیانیه تأکید شده است همکاری‌های رو به گسترش 2کشور، با وجود اقدامهای خصمانه غرب برای خدشه وارد کردن به آن، ادامه می یابد؛ «در ژانویه تا ژوئیه (جولای) ۲۰۲۲، تجارت دوجانبه بین روسیه و ایران به 2/7میلیارد دلار رسید که 42/7درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است.» بیانیه وزارت امورخارجه روسیه به این موضوع هم اشاره کرده که در مذاکرات بر سر توافقنامه جامع تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیشرفت‌هایی حاصل شده است. علاوه بر تأکید بیانیه مسکو مبنی بر افزایش همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه، از اظهارنظرهای مقام های ایرانی نیز چنین برمی آید که انجام پیگیریهای لازم برای توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری، از مهمترین دستورکارهای این سفر است.
پیام امیرعبداللهیان چه بود؟
وزیر امورخارجه ایران پساز گفت و گو با همتای روس خود در یک نشست خبری مشترک شرکت کرد و درباره رایزنیهای انجام شده گفت: حامل پیام یکی از رهبران اروپایی و درخواست آنها از رئیس جمهور ایران در موضوع اوکراین بودیم. ایده‌هایی برای کمک به برقراری صلح، آرامش و توقف جنگ در اوکراین مطرح است و این ایده‌ها را با آقای لاوروف مطرح کردیم. جمهوری اسلامی ایران مواضع خودش را در خصوص اوکراین در عالی‌ترین سطح به روشنی بیان کرده است. امیرعبداللهیان افزود: معتقدیم برای برون‌رفت از این وضعیت، باید از همه ظرفیت‌های موجود استفاده شود. ایران که جزو یکی از کنشگران اصلی در جهان در موضوع صلحآمیز هسته‌ای است، برای هرگونه مساعدت و همکاری برای برقراری امنیت در این نیروگاه هسته‌ای و محیط پیرامونی آن آمادگی دارد. به گفته وی، گسترش همکاری‌های دوجانبه در حوزه هایی مانند تجاری، اقتصادی، بانکی، گردشگری، شیلات، استانی، ترانزیت، دیپلماسی، پارلمانی و همکاری‌های امنیتی و دفاعی از دیگر محورهای رایزنیهای انجام شده میان دوطرف بوده است.
از همکاری‌های ترانزیتی تا موافقتنامه راهبردی
امیرعبداللهیان درباره همکاری‌های ترانزیتی 2کشور نیز گفت: ایران از موقعیت ژئوپلیتیکی ممتازی در مسیر تزانزیتی شمال - جنوب و شرق - غرب برخوردار است و تقویت مسیرهای ترانزیتی ازجمله خطوط متنوع ترانزیت شمال - جنوب را عامل مهمی در کمک به توسعه منطقه و کمک به زنجیره امنیت غذایی منطقه‌ای و بین‌المللی می‌دانیم. امیدواریم در بحث کریدور شمال - جنوب هرچه سریع‌تر مسیرهای سه گانه با همه ظرفیتش فعال شود. کریدور شرقی با حرکت قطار در ماه گذشته و حمل کالا از روسیه به هند با موفقیت انجام شد. در موضوع کریدور غربی نیز آماده‌ایم خط آهن رشت - آستارا را هرچه سریع‌تر عملیاتی کنیم. وی افزود: تکمیل خط آهن رشت - آستارا مورد توافق ایران و روسیه قرار گرفته و کارشناسان فنی ما درحال بررسی و پیگیری این موضوع هستند. طرف ایرانی هم با جدیت ساخت بخش اول این خط را در دستورکار قرار داده است. وزیر امورخارجه همچنین گفت: درباره موافقتنامه جامع همکاری‌های بلندمدت ایران و روسیه نیز آخرین دیدگاه‌ها را مورد بررسی قرار دادیم و در آینده نزدیک این سند در دوطرف (بعد از تأیید پارلمان‌های 2کشور) وارد مرحله اجرایی خواهد شد. همچنین توافق کردیم در آینده نزدیک کمیسیون مشترک اقتصادی 2کشور در مسکو برگزار شود.
توافق دور از دسترس نیست
امیرعبداللهیان درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها نیز گفت: آخرین متن طرف آمریکایی به دقت درحال بررسی است. همچنان در موضوع تضمین، نیازمند متنی نیرومندتر هستیم. درحال بررسی هستیم که چگونه می‌توان به یک متن نیرومند در موضوع تضمین دست یافت و ضمانت‌های قوی‌تر و قابل اعتناتری دریافت کرد. وی با بیان اینکه ما برای رسیدن به یک توافق خوب، قوی و پایدار جدی هستیم، ادامه داد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید از رفتار سیاسی فاصله بگیرد و صرفا بر وظیفه فنی خود متمرکز شود. برای جمهوری اسلامی قابل قبول نیست که پس از بازگشت همه طرف‌ها به برجام، مجددا شاهد برخی از دیدگاه‌های سیاسی و اتهامهای بی اساس آژانس باشیم. امیرعبداللهیان اضافه کرد: چنانچه طرف آمریکایی در موضوع لغو تحریم‌ها و برخی نگرانی‌هایی که ما داریم، واقع بینانه عمل کند و بتوانیم متن موجودی که در دستورکار داریم را نیرومندتر کنیم، رسیدن به توافق دور از دسترس نخواهد بود.
مسکو از احیای برجام حمایت می کند
وزیر امورخارجه روسیه در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی خود تأکید کرد: مسکو از احیای توافق هسته‌ای و رفع کامل تحریم‌ها حمایت می‌کند. سرگئی لاوروف با بیان اینکه ایران و روسیه خط مشی غرب را که می خواهد جای قوانین بین‌المللی را بگیرد، نمی‌پذیرند، افزود: در حال تلاش برای ایجاد منطقه آزاد تجاری با ایران هستیم. وی همچنین با بیان اینکه با امیرعبداللهیان درخصوص پرونده سوریه رایزنی کردیم، ادامه داد: ما درباره اجرای روند آستانه برای حل بحران توافق نظر داریم. وزیر امورخارجه روسیه همچنین با اعلام اینکه کار روی یک سند جامع در مورد روابط روسیه و ایران در مرحله نهایی است، گفت: نشست منظم کمیسیون بین‌دولتی فدراسیون روسیه و ایران تا پایان سال برگزار می‌شود. لاوروف با تأکید براینکه مطمئنم سامانه های پرداخت «میر» و «شتاب» در آینده نزدیک ادغام خواهند شد، ادامه داد: مذاکرات اساسی در این زمینه در سطح بانک مرکزی درحال انجام است.
روح‌الله مدبر، کارشناس مسائل روسیه در گفت و گو با همشهری تشریح کرد
ثمرات توازن راهبردی در سیاست خارجی ایران
یک کارشناس مسائل روسیه درباره محورهای سفر وزیر امورخارجه کشورمان به مسکو به همشهری گفت: سومین سفر حسین امیرعبداللهیان به روسیه باهدف تلاش برای حل و فصل بحران اوکراین از آن جهت اهمیت دارد که نشان می دهد سیاست خارجی دولت سیزدهم که بر مبنای توازن راهبردی استوار شده، در شرایط کنونی مورد پذیرش جهانیان قرار گرفته است.
روح الله مدبر با اشاره به درخواست طرفهای اروپایی برای میانجیگری جمهوریاسلامی با هدف پایان دادن به جنگ در اوکراین افزود: این موضوع نشان می دهد اکنون جمهوری اسلامی به عنوان کشوری که در بحرانهای بین المللی می تواند تصمیم ساز باشد، شناخته می شود. این گزاره از پیام اروپاییها به ایران برای میانجیگری در بحران اوکراین هویداست و این موضوع یکی از مهمترین محورهای سفر وزیرامورخارجه کشورمان به روسیه را تشکیل می دهد.
وی با اشاره به اذعان تلویحی طرفهای غربی به نقش ثبات ساز ایران در مسائل بین المللی، گفت: این موضوع نشان می دهد تلاشهای آمریکا برای کشاندن جمهوری اسلامی به سمت انزوای بین المللی، آن هم با به کارگیری ابزارهای نامشروع و غیرقانونی با شکست مواجه شده و اکنون ایران نقش تأثیرگذار و متوازن کننده ای را در عرصه های منطقه ای و حتی بین المللی برعهده دارد. مدبر افزود: در شرایط کنونی میزان تأثیرگذاری جمهوری اسلامی را در عرصه های منطقه ای و بین المللی از میان مواضع خود طرفهای غربی می توان ارزیابی کرد؛ چراکه اکنون آنها هستند که از ایران درخواست دارند که از نفوذ خود برای حل و فصل بحران به و جود آمده در اوکراین استفاده کند.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی از زمان آغاز جنگ در اوکراین، آنهم با نقش آفرینی منفی غربیها، همواره مواضع منطقی گرفته و ضمن مقصر دانستن طرفهای غربی، مخالفت خود را با جنگ نیز اعلام کرده است، گفت: اولویت بخشیدن به «دیپلماسی متوازن» و «سیاست همسایگی» فضایی برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده است که اکنون بازیگران مهم جهانی از ما می خواهند در اختلافهای مهم بین المللی، مانند آنچه در اوکراین جریان دارد، حضور داشته باشیم و برای رفع بحران نقش آفرینی کنیم.
پیامی روشن برای غرب
این کارشناس مسائل روسیه به دیگر محورهای سفر وزیر امورخارجه ایران به مسکو اشاره کرد و گفت: پیگیری قرارداد همکاری‌های راهبردی 25ساله میان ایران و روسیه از دیگر محورهای مهمی است که در سفر امیرعبداللهیان به مسکو در دستورکار قرار دارد. تبادل نسخه اولیه این قرارداد استراتژیک انجام شده و در این سفر رایزنیهای مهمی در این زمینه انجام خواهد شد.
مدبر با اشاره به اثرات مهم انعقاد چنین موافقتنامه هایی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی گفت: دستیابی به تفاهم های راهبردی، نه تنها با چین و روسیه، بلکه با همه ملل دوست ازسوی جمهوری اسلامی که در اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم نیز قرار گرفته، این حسن مهم را دارد که سبب می شود در حوزه امتیازگیری از طرفهای غربی، که همواره رویکرد خصمانه ای در مواجهه با ایران داشته اند، دست برتر را داشته باشیم. وی ادامه داد: این موضوع سبب می شود غربیها به این درک روشن برسند که ما در عرصه جهانی و منطقه ای، شرکای راهبردی و مهمی داریم که انعقاد قراردادهای طولانی مدت با آنها بخش قابل توجهی از نیازهای اقتصادیمان را رفع خواهد کرد. مدبر بحث های اقتصادی را از دیگر محورهای مهم سفر وزیر امورخارجه به مسکو دانست و گفت: یکی از مهمترین محورهای اقتصادی مطرح در این سفر، راهگذر شمال - جنوب است که از قلب ایران عبور می کند و به نوعی می توان آن را کریدوری مهم در قلب جهان به شمار آورد که نقش تأثیرگذاری را در تحولات اقتصادی آینده برعهده خواهد داشت.
وی ادامه داد: اهمیت این راهگذر تا جایی است که حتی بخشی از طرح «کمربند و جاده» چین نیز به آن متصل می شود و در دیدار اخیر پوتین و رهبرمعظم انقلاب هم مورد تأکید قرار گرفت؛ بنابراین راهگذر شمال - جنوب از مهمترین محورهایی است که در این سفر مورد توجه قرار می گیرد.
حرکت قدرت های جهانی به سمت همگرایی با ایران
این کارشناس مسائل روسیه همچنین گفت: همگرایی هرچه بیشتر تهران - مسکو از دیگر اهداف این سفر است. اجلاس شانگهای نزدیک است و با توجه به عضویت ایران در این سازمان، همگرایی بیشتر ایران و روسیه می تواند دستاوردهای قابل توجهی را برای 2کشور به همراه داشته باشد. مدبر با بیان اینکه مباحث مربوط به گفت و گوهای برجامی نیز از دیگر محورهای حضور امیرعبداللهیان در مسکوست، ادامه داد: آنچه بیش از هرچیز اهمیت دارد، نزدیک شدن دیدگاه ها در این سفر است.
وی تأکید کرد: آنچه مسلم است؛ اینکه در یک‌سالگی دولت سیزدهم، اولویت بخشیدن به دیپلماسی متوازن سبب شده قدرتهای جهانی به سمت همگرایی با ایران حرکت کنند. روسیه، چین، کشورهای اروپایی، آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین و... به سمت جمهوری اسلامی حرکت کرده اند و به طورکلی این سفر نیز درهمین راستا قابل تفسیر است.