همشهری‌آنلاین - فتانه احدی: ایران میانجی صلح اوکراین شد. جمله کوتاهی که خود نشان از ارتقای جایگاه دیپلماتیک ایران در جامعه بین المللی است. میانجی گری که از سوی فرانسه به عنوان یکی از موثرترین کشورهای اروپایی درخواست شده است.
آن چه هست در نظام قدرت جدید شکل گرفته در جهان، وضعیت روابط کشورها چنان به هم تنیده است که حتی کوچکترین آنها را هم نمی توان نادیده گرفت.
به هر روی ایران اکنون از یک سو خود طرف مذاکره کشورهای اروپایی و آمریکا و نیز چین و روسیه است و از سوی دیگر فرانسه درخواست کرده که برای بازگشت صلح به اوکراین میانجی گری کند.
- درخواست یک مقام ارشد اروپایی از رئیسی | جزئیات پیام مهمی که امیرعبداللهیان به روسیه برد
- ایران میانجی صلح اوکراین؛ پیام امیرعبداللهیان چه بود؟
مهدی خورسند، کارشناس مسائل چین و اوراسیا معتقد است که درست است که این پیشنهاد نشان می‌دهد جایگاه ایران در مناسبات بین‌المللی بسیار افزایش یافته است، اما روس‌ها نیز دغدغه‌ها خود را دارند و بر اساس آن پیش می‌روند و اگر دغدغه‌هایشان برآورده نشود و ناتو را پشت مرزهای خود حس کنند، هیچگاه پیام صلح را نخواهند پذیرفت.
در ادامه گفت‌وگوی همشهری آنلاین با مهدی خورسند، پژوهشگر روابط بین‌الملل و کارشناس مسائل اوراسیا را می‌خوانید.
موضوع جنگ اوکراین از کدام دغدغه روس ها نشات گرفته و آیا با میانجیگری حل می شود؟
موضوع جنگ روسیه و اوکراین یا آن چیزی که روس‌ها از آن به عملیات ویژه نظامی یاد می‌کنند، به دغدغه امنیتی روسیه نسبت به تحولات در محیط پیرامونی و بحث گسترش به شرق و به صورت مشخص پیوستن اوکراین به ناتو بر می‌گردد. یعنی چیزی که روس‌ها آن را تقریبا از سال ۲۰۱۴ با اشغال کریمه و الحاقی که آنها به جغرافیای خود رقم زده‌اند.
روس ها این دغدغه را از خیلی وقت پیش داشته‌اند و تقریبا هم در دو، سه سال گذشته بارها و بارها از آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها خواسته بودند که آنها با روس‌ها در مورد گسترش ناتو به شرق پای میز مذاکره بنشینند و به این دغدغه امنیتی روس‌ها توجه کنند. موضوعی که از لحاظ منطق و امنیت بین‌الملل بسیار مهم است. این مسئله به مباحث حوزه امنیت کشورها برمی‌گردد و برای هیچ کشوری هرگز و هرگز قابل ملاحظه و مصالحه و در یک گام فراتر قابل میانجیگری نیست.
ما در طول ماه‌های گذشته، بسیار دیده‌ایم که کشورها میانجیگری کرده‌اند، اما هیچ یک به آن دغدغه و سه شرطی اصلی که روس‌ها برای اوکرانی‌ها مشخص کرده بودند، نپرداختند.
روس‌ها در جنگ با اوکراین به دنبال چه بوده‌اند؟
روس‌ها از روز نخست به دنبال این بوده‌اند که اوکراین پایگاه نظامی کشورهای غربی نشود، و اوکراین به ناتو نپیوندد. همچنین دغدغه‌های امنیتی و معیشتی روس‌ها و مردم اسلاو یا نژاد اسلاو و جمهوری‌های خودخوانده در منطقه دومباس برآورده شود. این موضوع در سال ۲۰۱۵ بر اساس توافق «مینسک» بین روسیه و اوکراین تاکید شد.
اما بر اساس ادعای روس‌ها، اوکراین کمکی نکرده و مشکلی را حل نکرده است. حتی عملا دست به نسل کشی در این منطقه زده‌اند و مردم اسلاو این منطقه که خیلی گرایش به روسیه دارند را تحت فشار قرار داده‌اند.
به گفته آقای امیرعبدالهیان یک مقام اروپایی از آقای رئیسی خواسته‌اند که برای جنگ اوکراین، میانجیگری کند. چرا اروپایی‌ها برای ابلاغ پیام دوستی خود دست به دامن ایران شده‌اند؟
اینکه می‌بینیم بعد از اینکه میانجیی‌گری بسیاری از کشورها شکست می‌خورد، و کشورهای اروپایی به سمت ایران می‌آیند و بر اساس آن چیزی که معاون سیاسی رئیس جمهور گفته‌اند، آقای امانوئل مکرون پیام محرمانه‌ای را برای آقای رئیسی می‌فرستند و تقاضای مصالحه و میانجیگری ایران را می‌کند، این مسئله دو بعد دارد.
نخست اینکه جمهوری اسلامی ایران در فضای جنگ موضع مشخص، دقیق و صریحی گرفته است که امروز این موضع مورد تایید روسیه و طرف مقابل یعنی اروپایی‌ها و اوکراین است. عملا همه این طرف‌ها از مواضع ایران در اوکراین تقدیر و تشکر می‌کنند. نکته دوم بالا رفتن وزن دیپلماتیک ایران در مناسبات بین‌المللی است. برای مثال ایران در مناسبات برجام در دور هفتم و هشتم وین نشان داده که یک کشور اهل ابتکار، اهل مذاکره و اهل مصالحه است.
بنابراین نشان می‌دهد که ایران بتواند وزن میانجیگری را داشته باشد، اما اگر در بسته پیشنهادی اروپایی‌ها و میانجیگری ایران، دغدغه‌های امنیتی روسیه برآورده نشود، تقریبا قابل پیش‌بینی است که این موضوع شکست خورده است.
آیا تحولات اخیر و افزایش احتمال احیای برجام موجب ایجاد چنین تفکری شده که ایران می تواند به عنوان میانجی پیام آور صلح برای جنگ اوکراین باشد؟
بله، ایران در مذاکراتی که بسیاری معتقدند به احیای برجام ختم می‌شود، با ابتکارات و پیشنهادات و نرمش‌های دیپلماتیکی که در مذاکرات نشان داده است، عملا وجهه یک کشور صلح‌طلب و خواهان مذاکره را نشان داده است. همین قضیه جایگاه ایران را در مناسبات بین‌المللی بسیار افزایش داده است.
با توجه به اینکه مقامات ایران در مورد موضوعات انسانی و مسائل اسرا نیز صحبتهایی کرده‌اند، فکر می‌کنید پاسخ روسیه به پیام صلح ایران، در این باره چه خواهد بود؟
روس‌ها دغدغه امنیتی دارند. حتی بسیاری از تحلیل‌گران و کارشناسان آمریکایی و بسیاری از نظامی‌های بازنشسته آمریکایی معتقدند که، با اینکه جنگ روسیه و اوکراین کشته‌های زیادی برجای گذاشته است، اما حقیقتا روسیه تمام تلاش خود را کرده که کمترین غیر نظامی‌ها کشته شوند.
یعنی اتفاقاتی که در شهرهای اوکران در حال افتادن است، بیان‌گر این مسئله است که روس‌ها اگر می‌خواستند جنگ راه بیاندازند، جنگ تمام عیار راه می‌انداختند و در شهرها جوی خون راه می‌افتاد.
حتی باید این مسئله عنوان شود که بسیاری از ادعاهایی که زلنسکی در مورد شهرهای اوکراین بخصوص شهر بوچا داشت، بعد از بازدید چند گروه ناظر، مشخص شد دروغی بیش نبوده است و تنها ادعاهای عجیب زلنسکی بوده است.
در واقع همه تلاش روس‌ها این است که فقط دغدغه امنیتی خود را بر طرف کنند و به دنبال این هستند که معادلات سیاسی در اوکراین را بر هم بزنند تا حاکمیت در اوکراین تغییر کند. روس‌ها باتوجه به دغدغه امنیتی که دارند، می‌خواهند با روی کار آوردن یک دولت جدید، ناتو را که دشمن خود می‌دانند، در پشت مرزهای خود نبینند.