به گزارش همشهری آنلاین، برنامه تلویزیونی «آن» یکشنبه ۱۳ شهریور با حضور مهدی زنگنه شاعر و مداح اهل بیت در شبکه دو پخش شد.
در این برنامه مجری با بیان این سؤال که جریانی در موسیقی ما می‌خواهد محورهای موسیقی را وارد نوحه سرایی غنی ایرانی بکند، نظر مهمان را در این باره پرسید که زنگنه در پاسخ گفت: ما ایرانی‌ها موسیقی در خونمان است همانطور که شعر در خون من است. ایرانی‌ها به شیوه خودشان وقتی لالایی برایشان خوانده می‌شود هم شعر دارد و هم موسیقی و می‌بینیم چقدر جنس ملودی‌ها در لالایی‌ها در تاریخ موسیقی آیینی، اشعار لالایی‌ها با سابقه عاشورایی و دینی همخوانی و هماهنگی دارد یعنی در تمام لالایی‌های ما واژه خدا وجود دارد.
وی افزود: من با شعر حافظ و سعدی در هیئت آشنا شدم ما بچه‌های هیئت هستیم اولین شعر حافظ که حفظ کردم این بوده است: «ای خرم از فروغ رخت لاله زار عمر/بازآ که ریخت بی‌گل رویت بهار عمر»
در هیئت این شعر را شنیدم حفظ کردم و بعدها فهمیدم که حافظ این شعر را گفته است.
این شاعر اظهار کرد: من وقتی شش‌ساله بودم امام خمینی از دنیا رفتند آن موقع بعد از آقای کویتی‌پور و آهنگران مداحی‌های حاج حسین فخری زیاد پخش می‌شد و ما با آن نوحه‌ها مأنوس بودیم و این جنس خواندن برای ما جذاب شده بود یادم است که دوم ابتدایی بودم که اولین باره سرصف مدرسه در سالگرد امام خمینی یکی از شعرهای حاج حسین فخری را خواندم.
وی افزود: من یک سبک مداحی را می‌خواندم که در هیئت محل ما هم خوانده می‌شود مثلاً «حسین من حسین من ضیاء هر دو عین من» این را من می‌خواندم و تصمیم گرفتم در محله قدیمی پدربزرگ خودم هم این شعر را بخوانم. دنبال شعر گشتم که با همین سبک باشد بالاخره یک شعر پیدا کردم که می‌توانستم این ملودی را روی آن بگذارم که الان نمی‌دانم که این شعر مثلاً بر چه وزنی سروده شده است اما آن موقع فقط از لحاظ شنیداری با آن تطابق دادم.
زنگنه گفت: بعد از جنگ یک سری مداح جوان عاشق و پرحرارت مثل حاج منصور ارضی مثل حاج حسن خلج بودند که از جنس ملودی گذشته گرایش پیدا کردند به این نوع مداحی‌ها.
حاج منصور یکی از اصیل‌ترین مداحان ما است
در ادامه این برنامه مجری با بیان این مقدمه که ما داریم تلاش می‌کنیم که برگردیم به آن پردازش حماسی و عارفانه‌ای که بودیم؛ فکر کنم دو یا سه سال قبل بود که شعری را با این مضمون که «برخیزید/ با شورعاشورا برخیزید» سروده بودی، وقتی من نگاه می‌کنم می‌بینم مهدی زنگنه اشراف خوبی بر موسیقی ایرانی دارد و احساس می‌کنم که دارم تعزیه می‌شنوم از زنگنه پرسید: چقدر فکر می‌کنی که در این نبرد پیروز هستیم و چقدر کار لازم است که انجام داده‌ای و فکر می‌کنی که در این جنگ کجا پیروز بوده‌ای و چقدر کار دارد.
- وقتی به بارگاه ملکوتی امام حسین (ع) می رسید جز نگاه کردن هیچ کاری از دستتان برنمی‌آید | آرزو دارم همه مردم طعم سفر اربعین را بچشند
- همه آنچه درباره پیاده روی اربعین باید بدانید؛ از شروع حرکت تا روز برگشت | موکب دار عراقی: منتظر زائران ایرانی هستیم
- پیش‌بینی حضور ۳ میلیون زائر در پیاده‌روی جاماندگان اربعین شهر تهران
این شاعر در پاسخ اظهار داشت: تمام جهان صدای سلیم مؤذن زاده را می‌شنوند و دوست دارند چون موسیقی ما را می‌خواند یا قطعه‌ای از موسیقی و مداحی آقای حسین فخری (بنشین تا به تو گویم زینب) وقتی من هر جا آن را پخش می‌کنم مورد استقبال قرار می‌گیرد. حرفم از این منظر است که حتی اگر قرار است به موسیقی نگاه کنیم به آثار خوب و فاخر جهان نگاه کنیم. مضاف بر اینکه با کپی صددرصدی مخالفم وقتی حرف از اصالت می‌زنم حرف از یک قطعه نیست حاج منصور ارضی در نگاه من یکی از اصیل‌ترین مداحان امروز است علیرغم اینکه در دوره خودش و در دهه ۶۰ یکی از نوآورترین مداحان بوده است ایشان نغماتی در صدایش وجود دارد و وقتی که شعر را می‌خواند نغمه‌هایی در صوتش وجود دارد که کار را زیبا می‌کند.
وی افزود: من شبی در خیابان کارگر در حال قدم زدن بودم که صدای حاج منصور ارضی را در ذهن خود تداعی کردم و شروع کردم به آن ریتم دادن. حاج منصور شخصی اصیل است کسی که نغماتی که می‌خواند اصالت دارد و آن گاه با ضرب آن آهنگ همین یک مداحی یک خطی که معروف شده است را ساختم (کریم کاری به‌جز جود و کرم نداره آقام تو مدینه است ولی حرم نداره) گاهی ممکن است ندانیم ملودی را در چه دستگاهی می‌سازیم اما حسی به ما می‌دهد که هیچ موسیقی دیگری آن را به ما نمی‌دهد می‌خواهم بگویم که اصالت بسیار مهم است. کتیبه‌ها اصیل هستند.
فرق مصیبت امام حسین با تمام مصیبت‌های تاریخ شجاعت و حماسه آن است
در ادامه مجری در مورد نغمه‌ها و نوحه‌ها که هم در کارهای شخصی و هم در هنر عاشورایی هستند توضیح خواست، که این شاعر گفت: ۱۵ سال قبل در یک هیئت مداح بودم آثاری در آن جا می‌ساختم و به علت اینکه نام هیئت ماهم امام حسن بود چند اثر به نام امام حسن علیه السلام ساختم. این بیت را که گفتم بر اساس نغمه حاج منصور ارضی ساختم، در هیئت خواندم برای اینکه سینه زنی را آماده کنم و مداحی اصلی را آغاز کنم. ولی دیدم که مردم سریع این مداحی را حفظ شدند و من حتی فکرش را هم نمی‌کردم که به این سرعت مردم آن را حفظ کنند و وقتی این اتفاق افتاد فهمیدم که باید چند بیت دیگر به این بیت اضافه کنم و همان شب سه بیت دیگر به این بیت اضافه کردم ایام فاطمیه بود که این شعر را ساختم و کلاً هم چهار بیت بوده بیت سوم شعر اشاره بود به آن جمله معروف امام حسن به امام حسین بود: «لا یوم کیومک یا ابا عبدلله»
مجری در ادامه گفت: یک اتفاقی که در همه کارها به خصوص نوحه‌های قدیمی می‌توان دید که برگرفته از همان حال و هواست و به سراغ حماسه می‌روند و بسیار هوشمندانه این کار را انجام می‌دهند مثلاً نگاه کنید ما در یکی از نوحه‌های اشک این بیت را داریم که در مورد حضرت عبدالله سروده شده است:
«شهزاده عبدالله همچون ذبیح الله/ گفتا عمو جان می‌رسد قربانیت از راه» یعنی این شهادت حضرت عبدالله را با چه شکوهی نشان می‌دهد.
این شاعر گفت: ما در نوحه «ما در مسیر نوکری سلاح داریم/از حاج حسین و حاج ناظم نوحه داریم…/ فریاد خواهد زد تمام باورش را /امروز می‌گیرد شفای دخترش را» معروف است شفا گرفتن دختر حاج ناظم که مداحی کرد و به حضرت عباس گفت من می‌توانم نوکری کنم و شما می‌توانید شفا بدهید و شفای دختر خود را گرفت. فرق مصیبت امام حسین با تمام مصیبت‌های تاریخ همان شجاعت و حماسه آن است.
ارتباط دو طرفه شعر و عاشورا
زنگنه در ادامه در پاسخ به این سؤال که بزرگان ما از تمام ابعاد هنری از خوشنویسی از نقاشی و… استفاده می‌کردند و استفاده از همه هنر چه قدر مهم است؟ گفت: قبل از محرم آقای بنی فاطمه دیداری با آقای شفیعی کدکنی داشتند. آقای شفیعی نکته‌ای گفته بودند که من هم بعداً آن را شنیدم و آن نکته خیلی مهم است ایشان می‌گوید که آنچه که در طول ۱۴ قرن نام امام حسین و پیام امام حسین را به ما رسانده است هنر است.
وی افزود: روز عاشورا وقتی اصحاب به میدان می‌روند رجز می‌خوانند این شعر و موسیقی است خود اهل بیت بلافاصله بعد از عاشورا اولین کارهایی که می‌کردند این بود که به شعرا سفارش شعر می‌گویند حضرت سکینه سلام الله علی‌ها شعری دارند و این را به موسیقیدان آن روزگار ابن سراج ارائه می‌کنند تا روی آن آهنگ بگذارد در مدینه زن‌های اهل بیت آن شعر را می‌خواندند زن‌ها در کوچه‌های مدینه فریاد می‌زدند و این شعر را با موسیقی می‌خواندند خداوند در قران که آخرین معجزه او است با کلمه و موسیقی خاص ارائه کرده است و این یعنی هنر وقتی به هنر نزدیک می‌شویم و بیان هنری نزدیک می‌شویم آن وقت بیان تاثیرگذار است اگر اشعار معروف و ابیات معروف قافیه و وزن خوبی نداشتند هیچ وقت در ذهن‌ها ماندگار نمی‌شدند.
این مداح اهل بیت اظهار کرد: اگر پرچم‌ها، کتیبه‌ها بد خط بودند و هارمونی نداشتند ماندگار نمی‌شد. اگر صائب تبریزی وقتی به موضوع کربلا می‌پردازد با موضوع هنری و با بیان هنری و آن نمی‌پرداخت هرگز ماندگار نمی‌شد. اشک باید باشد و هیچ کس با آن مخالف نیست اما چگونه بیان کردن آن بسیار مهم است اشعار حماسی صائب تبریزی را نگاه کنید صائب وقتی آن شعر را می‌گفته فقط چیزی نگفته که مردم گریه کنند بلکه طوری آن شعر را گفته که امام حسین بیافریند والاترین جلوه که در ذهن ماست بهشت است می‌خواهد بهشت جلوه پیدا کند در آن شعر: «طفلی که ناقة الله او بود مصطفی/ خصم سیاه دل شده بر سینه‌اش سوار»
مجری در ادامه با ابراز امیدواری از اینکه این دیدگاه هنرمندان حفظ شود و شما هم در این مسیر بمانید در باره افق مسیر مداحی پرسید که زنگنه پاسخ داد: اگر بدانیم آینده این قدم‌هایی که بر می‌داریم هنر است این قدم را محکم‌تر برمیداریم و این شعر را برای مخاطبان برنامه خواند:
ای جوان مردترین مرد عالم
داغ تو تلخ‌ترین درد عالم
زخم شمشیر و تیر و سنان یک طرف
نقض پیمان یک طرف
تشنگی‌های پیرو جوان یک طرف
طفل شیرخوار یک طرف
شنیدیم که گفتی دل داده باشید
اگر دین ندارید آزاده باشید
حاج محمود کریمی بهترین مداح ۲۰ سال اخیر
در پایان سعید حدادیان شاعر و نوحه سرا که برنامه‌ی «آن» را در یکی از آیتم‌ها همراهی می‌کرد گفت: نوحه در ۴۰ سال اخیر رو به صعود است اما باید این روند بیشتر بشود. نزدیک به بیست سال است که بهترین مداح ما حاج محمود کریمی است بعضی افراد ممکن است ندانند اما حاج محمود کریمی برای این کار خیلی مطالعه کرده است به موسیقی کاملاً مسلط است. سال‌ها بعد هم می‌توان نوحه‌های حاج محمود کریمی را دوباره خواند و بررسی کرد. این‌ها کار ساده‌ای نیست. مثلاً اخیراً شعر مولوی را که «مرده بودم زنده شدم» را به صورت مداحی آورده بودند و همین طور اشعار بزرگان دیگران را. به نظر من حاج محمود کریمی یک الگوی خوب برای مداحان جوان است.
برنامه «آن» به تهیه‌کنندگی احمدرضا بلیغ، کاری از گروه معارف شبکه دو سیماست که شنبه و یکشنبه هر هفته ساعت ۲۲:۳۰ به مدت ۵۰ دقیقه روی آنتن می‌رود. بازپخش این برنامه روز بعد ساعت ۷:۰۰.۱۵:۰۰ خواهد بود.