به گزارش همشهری آنلاین، رئیس‌جمهور پس از سفری ۳ روزه به ازبکستان به‌منظور شرکت در بیست‌ودومین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بامداد دیروز (شنبه) به کشور بازگشت. این سفر با دستاوردهای چشمگیری برای کشور همراه بود؛ از تکمیل فرایند عضویت دائم در این سازمان تا انجام ۱۰ دیدار دوجانبه با سران کشورهای حاضر در این اجلاس در راستای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای را می‌توان رهاورد قابل توجه این سفر دانست.
کارشناسان معتقدند سفر ۳ روزه سیدابراهیم رئیسی به سمرقند نقش مؤثری را در تقویت پیوندهای منطقه‌ای و همه‌جانبه‌گرایی اقتصادی ایران ایفا خواهد کرد؛ موضوعی که رئیس‌جمهور نیز در بازگشت از این سفر و در تشریح نتایج و دستاوردهای آن، مورد تأکید قرار داد. رئیس‌جمهور در این باره تأکید دارد نتایج حاصل از سفر به ازبکستان، نشان داد تلاش دشمن برای به انزوا کشاندن جمهوری‌اسلامی با ابزارهایی از قبیل «تهدید» و «تحریم»، با شکست مواجه شده‌است؛ «امروز همه کشورها علاقه‌مند به گسترش همکاری‌ها و روابط خود با ایران هستند.»
نقش‌آفرینی ایران در ثبات‌سازی منطقه‌ای
سخنرانی رئیس‌جمهور در نشست سران کشورهای عضو شانگهای اما با اشاره به نکات راهبردی مهمی همراه بود. رئیسی در این اجلاس تأکید کرد عضویت در سازمان همکاری شانگهای، گام مهمی در عرصه سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری‌اسلامی به‌حساب می‌آید و با حضور فعال و مؤثر ایران در فعالیت‌های سازمان شانگهای، این عضویت به‌عنوان یکی از تحولات مهم در تاریخ این سازمان ثبت می‌شود.
رئیسی همچنین تأکید کرد سازمان همکاری شانگهای نماد «خانواده بزرگ تمدنی» قاره کهن آسیاست؛ موضوعی که «بزرگ‌ترین ظرفیت» در مسیر صلح‌سازی به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به اینکه «تعامل و پیوستگی حداکثری» با کشورهای منطقه، ازجمله کشورهای عضو سازمان شانگهای و حضور مؤثر در ترتیبات منطقه‌ای و بین‌المللی، در کانون سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی قرار دارد، تأکید کرد که ایران علاوه بر نقش‌آفرینی در مسیر تضمین ثبات و امنیت در منطقه، به‌ویژه در مقابله با تروریسم تکفیری و افراط‌گرایی، قاچاق موادمخدر و سایر اشکال جرایم سازمان‌یافته بین‌المللی و همچنین میزبانی از میلیون‌ها تن از آوارگان کشورهای همسایه، راهبرد «تعمیق چندجانبه‌گرایی اقتصادی» را در دستورکار خود قرار داده‌است.
رئیس‌جمهور در این نشست به تهدیدهای ناشی از یکجانبه‌گرایی آمریکا در منطقه نیز اشاره کرد و گفت: دولت آمریکا با قلدرمآبی تمام، درصدد تحمیل خواسته‌ها و قوانین داخلی خود بر نظام بین‌الملل و کشورهای دارای حاکمیت و استقلال برآمده و استفاده گسترده از اهرم «اجبار» را در دستورکار خود قرار داده‌است. بدون تردید، یکجانبه‌گرایی آمریکا، به‌دنبال عقب نگه‌داشتن کشورها از مسیر توسعه مستقل خود است.
ظرفیت‌های راهبردی ایران
رئیسی به یک چالش مهم درمسیر گسترش همکاری‌های تجاری میان اعضای سازمان همکاری شانگهای نیز اشاره کرد و «ضعف‌های زیرساختی» را عاملی دانست که می‌تواند مانع از توسعه پرشتاب تجارت میان اعضا شود؛ «برای غلبه براین چالش، درحوزه زیرساخت‌های مالی، ضروری است تأمین مالی پروژه‌های لجستیکی و تسهیل‌کننده تجارت در اولویت قرار گیرد.»
رئیس‌جمهور همچنین ضمن اعلام آمادگی ایران برای میزبانی از دبیرخانه همکاری‌های بخش سلامت سازمان شانگهای، از آمادگی ایران برای ایفای نقش مؤثر در زمینه تأمین امنیت عرضه انرژی خبر داد.
وی با اشاره به ظرفیت‌های کم‌نظیر ایران در این حوزه مانند «مجاورت با ۲ حوزه بزرگ نفتی و هیدورکربوری جهان، یعنی خلیج‌فارس و دریای خزر»، «برخورداری از شبکه مواصلاتی نفت و گاز و موقعیت ترانزیتی مناسب» و همچنین «نیروی انسانی متخصص» تأکید کرد که ایران آماده‌است برای رفع نگرانی اعضا در تأمین امنیت عرضه انرژی نقش مؤثری را ایفا کند.
از ناتو تا قفقاز
پیشنهاد رئیس‌جمهور برای ترسیم الگوی امنیت نوین در آسیا بخش مهم دیگری از سخنان رئیسی در اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بود. وی با اشاره به اینکه «منطقه ما طی چند دهه گذشته طعم تلخ مداخله خارجی را چشیده و حاصل آن چیزی جز ایجاد تروریسم و اشاعه ناامنی نبوده‌است»، تأکید کرد که الگوی امنیت نوین در آسیا باید بر پایه «توسعه مشترک و تعمیق چندجانبه‌گرایی بدون دخالت قدرت‌های خارجی» شکل بگیرد تا تدابیر جمعی برای مقابله با چالش‌های پیش‌روی صلح و توسعه عملیاتی شوند.
رئیسی با بیان اینکه تجربه‌هایی مانند افغانستان و سوریه باید مایه عبرت باشند و از تکرار آنها پرهیز شود، ادامه داد پیگیری سیاست‌های ناتو به هر شکل، تهدیدی برای مناطق مختلف محسوب می‌شود. وی به این نکته هم اشاره کرد که استقرار صلح، ثبات و امنیت در منطقه قفقاز برای جمهوری‌اسلامی بسیار مهم است؛ «ما همواره بر رعایت تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و نفی هرگونه تغییر در مرزهای شناخته‌شده بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان تأکید کرده‌ایم. طرفین باید اختلاف‌های خود را از طریق گفت‌وگو و به‌صورت مسالمت‌آمیز و براساس حقوق بین‌الملل حل‌وفصل کنند.
۱۰دیدار برای توسعه همگرایی منطقه‌ای
یکی از مهم‌ترین دستورکارهای سفر ۳روزه رئیس‌جمهور به سمرقند، انجام دیدارهای دوجانبه با سران کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس بود. سیدابراهیم رئیسی در مدت حضور در ازبکستان با ۱۰تن از سران کشورهای عضو شانگهای به‌صورت دوجانبه دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیدارهایی که طی آن، مسائل دوجانبه و ارتباطات اقتصادی و تجاری مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
رئیس‌جمهور پس از بازگشت به کشور در این باره گفت که «در این دیدارها اراده جدی جمهوری‌اسلامی در توسعه روابط همسایگی برای طرفین محرز و تصمیم‌های خوبی نیز باهدف گسترش همکاری‌ها اتخاذ شد. سران کشورهای چین، پاکستان، هند و دیگر کشورها به شکل رسمی از بنده برای سفر دعوت به‌عمل آوردند که این سفرها در زمان مناسب برای پیگیری توافقات صورت گرفته در این دیدارها انجام می‌شود.»
دراین میان اما دیدار دوجانبه رئیس‌جمهور با سران کشورهای چین و روسیه در کانون توجه رسانه‌های جهان قرار گرفت. انتشار تصاویر دیدارهای دوجانبه رئیسی با پوتین و شی جین پینگ حکایت از آن داشت که تهران، مسکو و پکن درحال برداشتن گام‌های مؤثری در مسیر همگرایی هرچه بیشتر باهدف مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا در منطقه هستند.در چنین شرایطی توافق‌های اساسی درباره توسعه همکاری‌های راهبردی اقتصادی و تقویت چندجانبه‌گرایی، محور گفت‌وگوی روسای جمهور ایران و چین بود.
رئیس‌جمهور در این دیدار از مواضع سازنده چین در روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای قدردانی و از نقش‌آفرینی چین برای عضویت ایران در سازمان «بریکس» استقبال کرد. رئیسی برنامه همکاری‌های جامع راهبردی ایران و چین را نشانه و نماد اراده ۲کشور برای توسعه همه‌جانبه روابط دانست و تأکید کرد که ظرفیت‌های گسترده موجود در زمینه‌های نفت و انرژی، ترانزیت، کشاورزی، تجارت و سرمایه‌گذاری بستر مناسبی را برای تعمیق و توسعه روابط اقتصادی بین ۲کشور ایجاد کرده‌است. وی همچنین با اشاره به بدعهدی طرف‌های آمریکایی و اروپایی در عمل به تعهدات رفع تحریم‌ها، بار دیگر تأکید کرد جمهوری‌اسلامی به‌هیچ‌وجه در مقابل قلدری آمریکا کوتاه نمی‌آید.
رئیس‌جمهور چین نیز در این دیدار روابط تهران - پکن را «راهبردی» عنوان کرد که فارغ از هر تحول بین‌المللی توسعه خواهد یافت. شی جین پینگ همچنین از آمادگی کشورش برای استفاده مفید از سازوکارهای تعاملی، به‌ویژه سازوکار تعامل هیأت‌های عالی‌رتبه ۲کشور خبر داد و بر حمایت چین از عضویت جمهوری‌اسلامی در سازمان بریکس تأکید کرد.
دیدار صمیمانه رئیسی و پوتین
ازسوی دیگر نیز دیدار صمیمانه روسای‌جمهور ایران و روسیه در سمرقند توجه بسیاری از رسانه‌های جهان را به‌خود جلب کرد. تأکید بر ضرورت توسعه همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های مختلف و انتقاد از یکجانبه‌گرایی آمریکا از مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی رئیسی و پوتین بود.
رئیس‌جمهور در این دیدار با اشاره به اینکه همکاری‌های اقتصادی تهران - مسکو برای ۲ملت و کشورهای منطقه مفید است، از پیشرفت‌های چشمگیر در روابط ۲کشور، به‌ویژه در عرصه‌های بانکی، حمل‌ونقل زمینی و دریایی، گمرک و انرژی ابراز خوشنودی کرد. رئیسی همچنین با اشاره به تحولات قفقاز، هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک منطقه را اقدامی بی‌ثبات‌کننده و غیرقابل پذیرش دانست.
رئیس‌جمهور روسیه نیز در این دیدار مواضع تهران و مسکو را «همگرا» و «هماهنگ» ارزیابی کرد و با اشاره به خطرات زیاده‌خواهی ناتو، گفت: تهدیدهای ناتو محدود به اروپا نیست و دیگر کشورهای جهان را نیز شامل می‌شود. ولادیمیر پوتین همچنین با اشاره به دستاوردهای خوب ایران در حوزه «تکنولوژی‌های پیشرفته»، از تمایل روسیه برای همکاری با ایران در این زمینه خبر داد.
وی با اشاره به روابط گسترده تجاری مسکو - تهران، از افزایش رفت‌وآمد مقام‌های اقتصادی ۲کشور ابراز رضایت کرد و ادامه داد: حجم تجارت بین ۲کشور در سال‌گذشته میلادی ۸۱درصد و در ۵ماهه نخست امسال ۳۰درصد افزایش یافته‌است. پوتین همچنین با بیان اینکه توافقنامه همکاری‌های جدید تهران-مسکو در مراحل پایانی قرار دارد، برای تدوین پیش‌نویس سند همکاری‌های راهبردی اقتصادی میان ۲کشور اعلام آمادگی کرد.
پوتین همچنین از اعزام یک هیأت روسی با حضور نمایندگان ۸۰شرکت بزرگ این کشور به ایران در هفته‌جاری خبر داد و اضافه کرد: «بسیاری از طرح‌های توسعه روابط ۲کشور با حمایت رهبر ایران درحال پیشرفت است؛ لذا خواهان استمرار این حمایت در آینده نیز هستیم.»
مخالفت ایران با «قیم‌مآبی» در منطقه
رئیس‌جمهور کشورمان در جریان سفر به سمرقند علاوه بر دیدار با همتایان روس و چینی خود، با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، قاسم ژومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، سدیر جباروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان و شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان دیدار و گفت‌وگو کرد. در این میان اما با توجه به درگیری‌های اخیر در منطقه قفقاز و به‌ویژه ادامه تنش‌ها میان جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان، دیدار رئیس‌جمهور کشورمان با همتای ترکیه‌ای خود مورد توجه خاص رسانه‌ها قرار گرفت. رئیسی در این دیدار خطاب به اردوغان تأکید کرد که جمهوری‌اسلامی با «قیم‌مآبی» مخالف است؛ «مبنای سیاست ما در منطقه آن است که سرنوشت کشورها ازسوی خود آنها رقم بخورد و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی آنها محترم شمرده شود.»
وی همچنین با ذکر مثال‌هایی از حمایت ایران از دوستان و همسایگان در دوران بحران، گفت که ایران یار همسایگان خویش است. رئیسی با اشاره به تحولات قفقاز، ضمن تبیین سیاست راهبردی جمهوری‌اسلامی ایران مبنی بر استقبال از آزادی خاک قره‌باغ و آمادگی برای بازسازی آن، هرگونه تغییر در مرزهای بین‌المللی و تاریخی و ژئوپلیتیک منطقه را غیرقابل‌قبول دانست.