به گزارش همشهری آنلاین، روند کاهشی بارش‌های جوی همزمان با تغییرات اقلیمی و افزایش میانگین دمای هوا، در چند سال اخیر به تشدید بحران آب منجر شده و متأسفانه در چشم‌انداز کوتاه‌مدت نیز جز با پافشاری بر مدیریت مصرف و اولویت دادن به تأمین آب شرب، راهکاری برای گذر این بحران به چشم نمی‌آید.
طبق آمارها، میانگین بارش‌های جوی سال آبی گذشته (اول مهر ۱۴۰۰تا ۳۱شهریور ۱۴۰۱) حدود ۲۰.۶میلیارد مترمکعب معادل ۱۸درصد کمتر از میانگین بارش‌های کشور در ۵۴سال اخیر بوده است.
سال خشک به روایت آمار
سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰(اول مهر ۱۴۰۰تا ۳۱شهریور سال ۱۴۰۱) به‌جز یک دوره بارش مقطعی در بهار امسال، سالی خشک و کم باران بود و هرچند در سایه تغییرات اقلیمی و به‌خصوص ورود جریان موسمی هند (مونسان) سیلاب‌هایی برای مناطقی ایجاد شد اما درمجموع بارندگی‌های آن در مقایسه با میانگین بلندمدت نامساعد بود.
این در حالی است که بررسی آمارهای مربوط به تغییرات دمای هوا نیز از تغییرات قابل‌توجه در این حوزه حکایت دارد به‌گونه‌ای که متوسط دمای کشور در سال آبی گذشته نسبت به دوره زمانی بلندمدت ۱.۱درجه افزایش داشته است.
طبق آمارهای هواشناسی، حداکثر تغییرات دما نسبت به بلندمدت، در استان کهگیلویه و بویراحمد با ۱.۹درجه افزایش و استان ایلام به ۱.۷درجه رشد تعلق داشته است. در قعر جدول تغییرات دمای هوا نیز استان‌های گلستان و خراسان شمالی با افزایش ۰.۴درصدی قرار دارند.
این تغییرات در حالی است که هرگونه نوسان پایدار دمای هوا در یک منطقه می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات شدید و گسترده اقلیمی و آبی باشد.
در همین رابطه، ابوالفضل خادمی، کارشناس حوزه اقلیم‌شناسی به فارس می‌گوید: افزایش ۰.۱درجه‌ای دما روی همه مسائلی که فکر می‌کنید، اعم از بهره‌وری کشاورزی، فرسایش خاک، تغییرات مدل بارش و سایر موارد مهم اثرگذار است.
به عقیده این کارشناس اقلیم‌شناسی، تغییر اقلیم به‌معنای این نیست که ما باید فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی خود را تعطیل کنیم بلکه باید برای مدیریت آثار این تغییرات و تلاش برای کند شدن روند آن تلاش کنیم.
دو روایت از افول بارندگی
اطلاعات و داده‌های مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو نشان می‌دهد در سال آبی گذشته (۱۴۰۱-۱۴۰۰) میانگین بارش‌های جوی کشور در مقایسه با میانگین بارش‌های بلندمدت کشور (۵۴ساله) ۱۸درصد کاهش پیدا کرده و مجموع حجم بارش‌های کشور از میانگین ۲۴۹.۳میلی‌متر در دوره ۵۴ساله به ۲۰۳.۹میلی‌متر در سال آبی گذشته رسیده است.
ین تغییر به‌معنای کاهش ورودی ۲۰.۶میلیارد مترمکعب آب به منابع آبی کشور است. البته همزمان با آمارهای مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، آمارهای سازمان هواشناسی از کاهش ۲۴درصدی‌های بارندگی سال آبی گذشته نسبت به متوسط بلندمدت حکایت دارد که بیانگر شرایط نامساعدتری است.
فارغ از اختلافات آماری این دو مرجع، در سال آبی گذشته، بخش اعظمی از حوزه‌های آبی ۹گانه کشور ازجمله، حوضه آبریز کرخه، مرزی غرب، سفیدرود بزرگ، دریاچه نمک، زهره و جراحی، هامون هیرمند، سرخی و سایر مناطق، کاهش ۲۵تا ۵۰میلی‌متری بارش‌های جوی را تجربه کردند.
براساس آمارها، در سال آبی گذشته، ۲۳استان کمتر از میانگین بلندمدت و ۵استان در حد نرمال باران دریافت کرده‌اند و البته به مدد توفان مونسان هند، استان سیستان و بلوچستان و جنوب استان هرمزگان شاهد رشد میزان بارندگی نسبت به متوسط بلندمدت بوده‌اند. درمجموع، با نگاهی به شرایط بارندگی در ۵۴سال گذشته، سال آبی ۱۴۰۱- ۱۴۰۰در بین ۱۱سال دارای کمترین میزان بارندگی رده‌بندی می‌شود.
جزئیات بارندگی در سال آبی گذشته
براساس اطلاعات حوضه‌های آبریز ۹گانه کشور، حوضه آبریز کرخه و مرزی غرب ۳۸درصد کمتر از متوسط بلندمدت بارش دریافت کرده است. این آمار در حوضه‌های آبریز سفیدرود بزرگ ۲۶درصد، کارون بزرگ ۲۵درصد، فلات مرکزی و شرقی ۲۴درصد، ارس و اترک ۱۹درصد و حوضه‌های شمالی ۴درصد کاهش را ثبت کرده است.
در این میان در حوضه آبریز زاینده‌رود کاهش ۲۳درصدی بارش‌ها تجربه شده و در دریاچه ارومیه نیز بارندگی ۱۷درصد از متوسط بلندمدت کمتر بوده است.
به گزارش فارس با درنظر گرفتن ضریب نفوذ و رواناب از میزان بارندگی کشور، کاهش ۱۸درصدی میزان بارندگی نسبت به بلندمدت سبب شده است شاهد کاهش ورودی به میزان ۲۰.۶میلیارد مترمکعب آب به منابع آبی کشور باشیم.
نشانه‌های پاییز خشک
محمد پورحمید کارشناس حوزه آب با اشاره به شرایط بارندگی در کشور می‌گوید: کاهش ورودی ۲۰.۶میلیارد مترمکعبی در کشوری که کل سرانه آب تجدیدشونده‌اش کمی بیش از ۱۰۰میلیارد مترمکعب است به‌معنای شرایط دشوار تأمین آب است.
این کارشناس با اشاره به استقرار سیستم حکمرانی منابع آب در کشور گفت: پیش‌بینی‌ها بیانگر پاییز خشک در پاییز سال آبی است و باید در همه مصارف آب، بازنگری جدی به‌وجود بیاید.
بنابراین گزارش با توجه به جزئیات ذکر شده به‌نظر می‌رسد شرایط تأمین منابع آبی در سال آبی جاری باید با مدیریت قابل‌توجه و همراهی مردم در صرفه‌جویی همراه باشد تا بدون ایجاد تنش آبی از شرایط عبور کنیم.
زنگ خطر آبی در پایتخت
به‌دلیل وقوع خشکسالی پیاپی و کاهش بارندگی‌ها، سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در تهران با کسری مخزن ۸۹میلیون مترمکعبی نسبت به سال آبی قبل پایان یافت و سال آبی جدید با مجموع ذخایر آبی ۴۱۱میلیون مترمکعبی آغاز شد که گویای اوضاع نامناسب منابع آبی برای تهران است.
کارنامه سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در حالی بسته می‌شود که میزان بارش‌های استان تهران در مقایسه با متوسط بلندمدت با کاهش ۲۶درصدی مواجه بوده و ورودی آب به مخازن سدهای تهران را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.
مقایسه میزان بارش‌ها در حوزه عملکرد استان بیانگر کاهش ۲۵درصدی نزولات جوی سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به ۲۷۵.۶میلی‌متر بارش سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ است، همین امر با توجه به عدم‌بارش برف و نبود پوشش برفی مناسب در حوضه آبریز سدهای تأمین‌کننده آب شرب کلانشهرهای تهران و کرج در زمستان سال ۱۴۰۰ موجب شد که برف موجود در حوضه آبریز سدها نیز به‌تدریج ذوب شده و شاهد رواناب و سیلاب‌های ناشی از ذوب برف نباشیم.
اکنون میزان ورودی آب به مخازن سدهای پنج‌گانه تهران با کاهش ۱۶درصدی نسبت به سال آبی گذشته مواجه بوده و در آستانه فصل پاییز و شروع سال آبی جدید، با ۴۱۱میلیون مترمکعب ذخیره آبی و کسری ۸۹میلیون مترمکعبی نسبت به سال گذشته وارد سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ می‌شویم، همچنین حجم ذخیره آبی در مخازن سدهای امیرکبیر و طالقان در سامانه غرب ۲۸۱میلیون مترمکعب بوده و در مقایسه با مخزن نرمال انتهای شهریور کمبود ۱۸۳میلیون مترمکعبی و در سامانه شرق سدهای لتیان، لار و ماملو با حجم ذخیره ۱۳۳میلیون مترمکعبی کاهش ۲۷۵میلیون مترمکعبی نسبت به مخزن نرمال انتهای شهریور مواجه شده‌اند.
از سوی دیگر با توجه به‌پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی مبنی بر بارش‌های کمتر از نرمال در مهر و آبان ماه سال‌جاری، درصورت تداوم خشکسالی حاکم در کشور و حوضه آبریز سدهای تحت پوشش و روند نزولی آب ورودی به مخازن سدهای تحت پوشش، سال سختی را به لحاظ تأمین مطمئن و پایدار آب رقم زده است.
به گزارش ایسنا، در روزهای اخیر نیز شرکت آب و فاضلاب استان تهران در اطلاعیه‌ای ضمن درخواست از مشترکان برای کاهش مصرف اعلام کرد: بنا بر گزارش‌های سازمان هواشناسی، میزان بارش‌ها در مهر و آبان امسال کاهش محسوسی نسبت به میانگین بلندمدت دارد و با توجه به اینکه بخش اعظم نیاز آبی تهران از منابع سدها تأمین می‌شود، این کمبود بارش می‌تواند تهران را با کمبود جدی آب مواجه کند و این در حالی است که حجم سدهای پنج‌گانه تأمین‌کننده آب تهران به‌علت بروز خشکسالی‌های پیاپی با کسری بیش از ۵۰ درصد نسبت به بلندمدت روبه‌رو است.