به گزارش همشهری آنلاین، نورالله مرادی معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: به طور کلی، آثار جنگ بر محیط زیست را می‌توان به هفت مورد از جمله تخریب زیستگاه و تغییر کاربری اراضی، فقیر شدن اراضی کشاورزی و غیر زراعی (با توجه به ضرورت کشت مضاعف برای تامین نیاز غذایی کشور)، از بین رفتن گونه های گیاهی و جانوری، آلودگی آب، خاک، هوا و صدا ناشی از سلاح های بیولوژیکی، شیمیایی، تاثیر بر سلامت جسمی و روانی افراد و تغییر الگوی جمعیت و تخریب زیرساخت‌های شهری و روستایی تقسیم کرد.
وی افزود: جنگ به ۲ روش استفاده از جنگ افزارها (اعم از متعارف یا غیر متعارف) و استراتژی‌های تغییر در شکل بر شرایط و پدیده‌های طبیعی زمین تاثیر سریع یا بلندمدت دارد.
مرادی اظهار داشت: تخریب شکل طبیعی زمین و زیرساخت‌های شهری و روستایی، از بین رفتن پوشش گیاهی و نابودی جانوران (به شکل مستقیم یا به دلیل از بین رفتن اکوسیستم، زیستگاه و شرایط زیستی)، نابودی مناطق جنگلی و مزارع کشاورزی، آلودگی سریع منابع آب، خاک، هوا و صدا متاثر از کاربرد انواع سلاح از جمله تبعات سریع جنگ به شمار می‌آید.
وی افزود: فقیر شدن خاک به دلیل نیاز به افزایش ناگهانی تولیدات غذایی، تغییر کاربری اراضی، تغییر الگوی جمعیت، آلودگی سفره‌های آب زیرزمینی، خاک کشاورزی و مراتع در نتیجه آلودگی با فلزات سنگین ناشی از بکارگیری مهمات، بقایای سمی از انفجار بمب‌ها که در بلندمدت باعث ایجاد جهش ژنتیکی در گیاهان و جانوران، بیماری‌های نادر و غیرمتعارف و تغییر رفتارهای زیستی خواهد شد از جمله آثار و تبعات بلندمدت جنگ بر زیستگاه‌ها و محیط زیست محسوب می‌شود.
سال ۱۳۶۲ چندصد هزار بشکه نفت وارد خلیج فارس شد
معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: زمانی که در سال ۱۳۶۲ رژیم بعث سکوی نفتی نوروز در خلیج فارس را مورد هدف قرار داد، روزانه معادل چند صد هزار بشکه نفت وارد خلیج فارس شد در نتیجه وسعت زیادی از این خلیج تحت تاثیر مواد نفتی قرار گرفت و گونه‌های گیاهی و جانوری زیادی از جمله هزاران پرنده تلف شدند و پس از این حادثه، مقدار قابل توجهی از آلودگی هوا ناشی از سوختن نفت بر روی خاک مناطق اطراف نشست کرد که بعدها با بارش باران و سیلاب‌ها وارد آب‌های زیرزمینی شد و از سوی دیگر بقایای مواد نفتی از طریق گیاهان و حیواناتی از آن تغذیه کردند، وارد چرخه غذایی طبیعت شد.
وی ادامه داد: استفاده عراق از بمب های «ناپالم» و خوشه‌ای با قابلیت زیر و رو کردن حدود ۱۰ متر مکعب از خاک سبب متلاشی شدن بافت خاک و از بین رفتن چندین هزار اصله درخت شد که همین مساله سطح وسیعی از جنگل‌ها و مراتع را از بین بُرد و ویرانی و مسوم شدن آبراهه های زیادی را به همراه داشت.
مرادی گفت: همچنین عراق در بخش وسیعی از اراضی کشور اقدام به مین‌گذاری کرد که این کار باعث غیر قابل استفاده و رها شدن این زمین‌ها شد و نتیجه این اقدام فرسایش، فقیر شدن خاک و تبدیل اراضی مذکور به کانون‌های گرد و غبار بود. همانگونه که در سال‌های اخیر هم شاهد اتفاق مشابه از سوی داعش در بخش هایی از خاک سوریه و عراق بودیم در حالی که نیروهای امریکایی هم در عراق مستقر بودند.
نقض پروتکل ۱۹۲۵ ژنو از سوی عراق
وی افزود: در جنگ تحمیلی، عراق با نقض پروتکل ۱۹۲۵ ژنو (با هدف منع جنگ‌های شیمیایی و بیولوژیکی بین کشورها تصویب شد)، برای نخستین بار در تاریخ جنگ‌ها از انواع سلاح های شیمیایی و میکروبی علیه غیر نظامیان و محیط زیست ایران استفاده کرد که سبب بروز عوارض تنفسی و گوارشی در برخی ساکنین استان های درگیر جنگ شد و تجمع و ورود مواد سمی و فلزات سنگین سرطان زا در چرخه غذایی معضل دیگری است که کیفیت محیط زیست و سلامت انسان را تهدید می کند.
معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در طول جنگ عراق با کویت در سال ۱۹۹۰، صدها حلقه چاه نفت به آتش کشیده شد که باعث آلودگی شدید هوا، منابع آبی دریایی و اکوسیستم ساحلی شد و گسترش لکه‌های نفتی در بخش وسیعی از آب‌های خلیج فارس و خط ساحلی آن سبب مرگ گسترده آبزیان و پرندگان و مهاجرت بسیاری از گونه‌ها شد.
وی گفت: مفهوم تروریسم محیط زیستی اغلب با بکارگیری عوامل محیط زیستی در حملات ترویستی شناخته می شود و پیش از جنگ کویت (جنگ اول عراق در سال ۱۹۹۱)، عراق به صراحت تصمیم خود مبنی بر استفاده از منابع محیط زیست به عنوان ابزار جنگی را اعلام و این تصمیم را عملی کرد که بر این اساس ٨٠٠ حلقه چاه نفت کویت را در یک ناحیه به آتش کشید و وسعت خسارات این فاجعه به قدری زیاد بود که از آن با عبارت «تروریسم محیط‌زیستی» یاد کرده‌اند.
استفاده آمریکا از اورانیوم ضعیف‌شده در جنگ عراق
وی ادامه داد: امریکا نیز در جنگ‌های خود که در کشور عراق انجام داد، از اورانیوم ضعیف شده استفاده کرد در حالی که طبق مطالعاتی که در آن زمان در مورد اثرات کوتاه مدت و بلند مدت اورانیوم انجام شد وجود اورانیوم در منابع آبی، خاک و هوا مورد تایید قرار گرفت و به مرور زمان انتقال آن از مسیر زنجیره غذایی به گیاهان، جانوران و انسان ثابت شد.
به گفته او، آمار تولد کودکان با نقص مادرزادی در شهر بصره تا حدود سه تا چهار سال بعد از خروج نیروهای آمریکایی ها از عراق، به طور چشمگیری رو به افزایش بود و گزارش‌های موثقی از بروز عوارض بیماری‌های مرتبط در میان افرادی که در معرض مواد مذکور قرار داشتند نیز وجود دارد.
مرادی افزود: بر اثر جنگ افغانستان بسیاری از گنجینه‌های ملی، جانداران، پرندگان، باغ ها، جنگل‌ها و زیرساخت‌های اقتصادی و زراعی به کلی از بین رفتند و زارعین این کشور به شدت آسیب دیدند.
وی ادامه داد: طبق اظهار مؤسسه‌های بین المللی، میلیون‌ها مین ضد نفر در اراضی کشور افغانستان کاشته شده است که هر ماه حدود صد نفر قربانی می گیرند و از جنبه زیست محیطی هم مهمات منفجر نشده در زیر خاک با گذشت زمان تجزیه شده و در اثر فعل و انفعالات شیمیایی مواد سمی اثر نامطلوبی بر خاک می گذارد.
معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: تماس مستقیم با این گونه مهمات که از بسیاری از آنها گازهای خطرناک آزاد می شود باعث آلودگی هوا و آتش سوزی، سمی شدن خاک، آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی، آسیب به گیاهان و انتقال از طریق سیستم غذایی به انسان می شود ضمن اینکه مواد آلوده و سمی بر اثر بارندگی ها وارد آب های زیرزمینی می شوند و این امر زندگی جانوران و گیاهان آبزی را با خطر مواجه می‌کند و موجب مسمومیت و بیماری در انسان می‌شود.
وی افزود: جنگل‌های افغانستان که محلی امن برای پرورش حیوانات و محل زیست صدها نوع حیوان و پرنده و مهمترین رکن محیط زیست این کشور به شمار می‌روند در سطح وسیعی بریده شد و اغلب صدها هزار تن چوب از جنگل های کشور به پاکستان سرازیر می‌شود و چوب جنگل‌های افغانستان به ارزش بیش از صدها میلیون دلار به کشورهای همجوار و حتی عربستان سعودی به صورت قاچاق خارج می شود.
مرادی گفت: استراتژی های تغییر در پدیده های طبیعی زمین برای ساخت انواع موانع تردد، خاکریز و سنگر از دیرباز در جنگ‌ها مورد استفاده بوده‌اند و روش‌های تغییر مسیر رودخانه، آتش زدن جنگل‌ها و مراتع، پر کردن چاه‌های آب و کور کردن قنات ها و چشمه ها، پر کردن و بستن گذرگاه های طبیعی، خشکاندن باتلاق و مرداب ها، آب بستن به زمین ها و باتلاقی کردن گذرگاه‌ها که امروزه جای خود را به روش‌های جدیدتری مثل ایجاد زمین لرزه‌ها، ایجاد امواج سونامی، ایجاد صاعقه و تغییر در جریان های دریایی و تغییر در اتمسفر داده است.
عراقی‌ها تالاب هورالعظیم را خشک کردند
وی ادامه داد: در جنگ تحمیلی، عراقی‌ها تالاب هورالعظیم را خشک کردند تا دسترسی رزمندگان ایران را به خاک عراق محدود کنند و بعد از گذشت سال‌ها از پایان جنگ شاهد آن هستیم که کشور با پدیده گرد و غبار مواجه شده است که یکی از منشاءهای آن بخش‌های خشک شده ی تالاب هورالعظیم و البته خشک شدن بسیاری از باتلاق هایی است که در دوران جنگ به عمد آبگیری شده بودند.
مرادی اظهار کرد: مطالعاتی در سال ۱۴۰۰ توسط دانشگاه شهید بهشتی انجام شد و از طریق مقایسه نقشه های کاربری و پوشش اراضی قبل و بعد از جنگ با استفاده از طبقه بندی تصاویر ماهوارهای لندست در سال های ۱۹۷۷ و ۱۹۸۸، خسارتی بالغ بر ۱۸ میلیارد دلار معادل سه هزار و ۸۵۷ میلیارد ریال، بر محیط زیست تالاب مذکور محاسبه شد.
به گفته وی، نیروهای عراقی در خرمشهر و آبادان تعداد قابل توجهی از نخل‌ها را به دلیل از بین بردن استتار و ورود راحت تر نیروهای خودی از بین بردند و در افغانستان نیز سطح وسیعی از جنگل‌ها به بهانه آن که مجاهدان خود را در پشت درختان پنهان می کردند پاکتراشی شدند.
جنگ یک عامل مخرب محیط زیست است
مرادی گفت : جنگ یک عامل مخرب زیرساخت‌ها و محیط زیست و تاثیرگذار بر سلامت جسمی، روانی و تعاملات اجتماعی افراد است؛ از این رو لازم است نهاد دیگری مانند سازمان صلیب سرخ جهانی که به هنگام وقوع جنگ‌ها وظیفه آمارگیری از تعداد کشته شدگان، مجروحان و اسرا را بر عهده دارد، مسئولیت نظارت بر جبران خسارات محیط زیستی را که از طریق روش‌های مرسومی چون مقایسه تصاویر ماهوارهای اکوسیستم قبل و بعد از جنگ و برآورد ارزش دارایی‌ها و خدمات اکوسیستمی از دست رفته در سطح ملی محاسبه می‌شوند، برعهده داشته باشد.
وی اظهار داشت: در جریان جنگ تحمیلی، صدام و حزب بعث با اتخاذ سیاست‌های تجاوزگرانه سبب از بین رفتن بخش عمده ای از منابع محیط زیستی و تضعیف توان اکولوژیک سرزمین شدند و به نظرم در محاکمه صدام نسبت به این موضوع پر اهمیت غفلت شد.