همشهری آنلاین- فهیمه پناه‌آذر: ساخت فیلم و سریال از رمان‌های ماندگار می‌تواند آرزوی هر کارگردان و فیلمسازی باشد، آرزویی که گاهی با وجود اجازه از شخص نویسنده و یا حتی خرید اثر تالیفی، محقق نمی‌شود. موضوعی که بعد از ۳ دهه محمد متوسلانی آن را مطرح می‌کند و می‌گوید: «بعد از آنکه در سال ۱۳۶۴ «کفش‌های میرزا نوروز» را ساختم، به‌دنبال تولید فیلمی از رمان مشهور «سووشون» بودم و حتی اجازه اقتباس آن را از سیمین دانشور گرفتم اما حالا سال‌ها گذشته و این آرزو برآورده نشده است.» متوسلانی نتوانست فیلمش را از «سووشون» دانشور بسازد و حالا نرگس آبیار تولید سریال این اثر ماندگار را در دست دارد. به تازگی مجوز تولید سینمایی آن را هم گرفته است.
رمان «سووشون» نخستین رمان سیمین دانشور، نویسنده ایرانی است که سال ۱۳۴۸ منتشر شد. داستان «سووشون» در شیراز و در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم رخ می‌دهد و فضای اجتماعی سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ را ترسیم می‌کند. علت نامگذاری این کتاب نیز تشابه سرانجام یکی از شخصیت‌های داستان با سرنوشت سیاوش، قهرمان اسطوره‌ای ایران باستان است. این کتاب نخستین بار در تیرماه سال ۱۳۴۸ منتشر شد و تا سال ۱۳۹۳ به چاپ نوزدهم رسید.
فیلمسازی که موفق به ساخت سووشون نشد
محمد متوسلانی در گفت‌وگویی بیان کرده: «دهه ۶۰ با سیمین دانشور قراردادی امضا شد که البته قراردادم را به موزه جلال و سیمین تحویل دادم تا در آنجا به نمایش گذاشته شود. خیلی تلاش کردم که فیلمی را از رمان «سووشون» بسازم. با تهیه‌کننده‌های مختلفی صحبت کردم، حتی با تلویزیون مذاکره کردم که نسخه سریالی آن ساخته شود ولی هیچ‌کدام به نتیجه نرسیدند. ساخت اثری تصویری از «سووشون» خیلی سخت بود چون هزینه ساخت آن بسیار زیاد می‌شد. ساخت فیلم از «سووشون» مسئولیت سنگینی داشت و شرایط برای من مهیا نشد.»
سال‌ها از این موضوع گذشته و محمدحسین قاسمی، تهیه‌کننده توضیح می‌دهد: «تمام قراردادها که برای تولید فیلم‌های اقتباسی بسته می‌شود نهایتا تا ۱۰سال اعتبار دارد و اگر این زمان بگذرد صاحب یا وارث می‌تواند قرارداد جدیدی را ببندد. آقای متوسلانی هم آن زمان قرارداد تولید فیلم را بستند اما ساخت فیلم میسر نشد. به همین دلیل فیلمسازان و دیگر کارگردانان می‌توانند قراردادهای جدید خود را داشته باشند.»
وارث سیمین دانشور چه کسی است؟
این قضیه مطرح است که نرگس آبیار که تهیه‌کنندگی فیلم و سریالش را محمدحسین قاسمی برعهده دارد، اجازه اقتباس را از چه کسی گرفته است؟ قاسمی تهیه‌کننده این اثر به همشهری توضیح می‌دهد: «سیمین دانشور دخترخوانده و خواهرزاده‌ای دارند که وارث مرحوم دانشور بوده است. ما اجازه ساخت و خرید از این تالیف را با وی داشتیم و قرارداد هم با او امضا شده است.»
سال‌ها پیش بحث وراثت سیمین دانشور به یک موضوع روز تبدیل شده بود؛ زمانی که قرار بود خانه سیمین و جلال تبدیل به خانه‌موزه شود تنها لیلی ریاحی، (خواهرزاده) و ویکتوریا دانشور (خواهر) از نزدیکان نویسنده بودند که صحبت‌هایی در این زمینه کردند. حالا خانه تبدیل به موزه شده است و گفته می‌شود لیلی ریاحی خواهرزاده و دخترخوانده سیمین دانشور فوت شده و به‌گفته پرستار ویکتوریا دانشور، خواهر سیمین هم حال مساعدی ندارد. با این اوصاف به‌نظر می‌رسد محمدحسین قاسمی اجازه و قرارداد را با لیلی ریاحی دارد.
«سووشون» روی صحنه تئاتر
در این سال‌ها تنها یک‌بار از روی اثر سیمین دانشور یک نمایش تولید و روی صحنه رفته است. «سووشون» برای نخستین بار توسط نرگس آبیار در دو نسخه سریال و سینمایی تولید خواهد شد. دانشور در تمام طول زندگی‌اش درخواست کارگردانان و تهیه‌کنندگان بسیاری را که علاقه‌مند بودند از روی این رمان فیلم بسازند، رد کرد و منیژه محامدی، نمایشنامه‌نویس، مترجم و کارگردان تئاتر بود که توانست اجازه به صحنه‌بردن نمایشی از این رمان را از دانشور بگیرد.
در نمایشی که محامدی در اواخر سال ۷۹ و اوایل سال ۸۰ در سالن اصلی تئاتر شهر به صحنه برد افسانه بایگان (در نقش زری)، محمد اسکندری (در نقش یوسف)، مهدی میامی، محسن زهتاب، آزیتا لاچینی، مهوش افشارپناه، فریده سپاه منصور، حبیب دهقان نسب و... بازی کردند. این نمایش از اسفند ۱۳۷۹ تا اردیبهشت ۱۳۸۰ در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا شد و محامدی سال ۸۶ نمایشنامه «سووشون» را که براساس این رمان جاودان نوشته بود توسط نشر قطره منتشر کرد.