«آیا جایگاه درون حزبی شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، تقویت خواهد شد؟ برنامه‌های او برای اقتصاد کروناه‌زده چین چیست؟ آیا سیاست خارجی پکن در نیم‌دهه آینده تغییر خواهد کرد؟ سیاست‌های پکن در قبال تایوان به کدام سمت‌وسو خواهد رفت؟» اینها پرسش‌هایی است که در آستانه بیستمین نشست حزب کمونیست چین که از فردا (یکشنبه) آغاز خواهد شد، ذهن ناظران را به‌خود مشغول کرده است.
به گزارش همشهری آنلاین، انتظار می‌رود در بزرگ‌ترین گردهمایی سیاسی چین که هر ۵سال یک‌بار برگزار می‌شود ریاست‌جمهوری شی جین‌پینگ برای سومین‌بار تمدید شود؛ تحولی که احتمالا راه را برای ریاست‌جمهوری مادام‌العمر او هموار خواهد کرد. ریچارد مک‌گریگور کارشناس ارشد سیاسی در مؤسسه لوی در استرالیا، با اشاره به اهمیت نشست حزب کمونیست می‌گوید: «شی جین‌پینگ در رأس حزب کمونیست است، حزب کمونیست در رأس چین است و چین در رأس جهان.»
درست است که بعد از گذشت ۱۰سال از به قدرت رسیدن شی جین‌پینگ در چین، این کشور ثروتمندتر، قدرتمندتر، با اعتماد به نفس‌تر و البته اقتدارگراتر از گذشته است اما رئیس‌جمهور چین با چالش‌های جدی مثل کاهش شدید رشد اقتصادی، ناامیدی فزاینده داخلی نسبت به سیاست سختگیرانه کووید صفر و تشدید تنش‌ها با آمریکا روبه‌روست.
چالش‌های اقتصادی
اقتصاد چین در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته اما امروز با چالش‌های جدی ناشی از قرنطینه‌های طولانی‌مدت به دلیل شیوع ویروس کرونا، جهش قیمت‌ها و بحران بزرگ بازار مسکن روبه‌روست. در این میان نگرانی فزاینده از احتمال وقوع رکود اقتصادی ناشی از جنگ اوکراین نیز به‌طور جدی اعتماد به بازارها را خدشه‌دار کرده است. آمارها حاکی از آن است که رشد اقتصادی چین در دوره ریاست‌جمهوری شی جین‌چینگ کمتر از رشد اقتصادی این کشور در زمان ریاست‌جمهوری «جیانگ زمین» و «هو جین تائو» بوده است. بانک جهانی پیش‌بینی کرده که رشد اقتصادی چین در سال‌جاری میلادی به ۲.۸درصد برسد. این رقم در سال گذشته چیزی حدود ۸.۱درصد بود.
برخی ناظران بر این باورند که مشروعیت دولت کمونیستی چین عمیقا در گرو توانایی آن برای ایجاد درآمدهای بالاتر و مشاغل خوب برای کارگران چینی است. به همین دلیل عملکرد اقتصادی بد در ۵سال آینده می‌تواند به‌لحاظ سیاسی برای شی جین‌پینگ دردسرساز شود.
چالش سیاست کووید-صفر
رویکرد کووید صفر چین در برابر همه‌گیری یکی از سیاست‌های برجسته دولت شی به شمار می‌رود. براساس این سیاست، هر منطقه‌ای که در آن موارد جدید ابتلا به کرونا شناسایی شود، به‌طور کامل قرنطینه می‌شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از ۷۰شهر ازجمله «شنزن» و «چنگدو» با ده‌ها میلیون جمعیت در هفته‌های اخیر تحت شدیدترین مقررات منع رفت‌وآمد و قرنطینه قرار گرفته و کسب‌وکارهای زیادی تعطیل شده است؛ امری که باعث نارضایتی‌های گسترده‌ای شده است. شی جین‌پینگ بارها تأکید کرده که قاطعانه با هر حرف یا عملی که بخواهد سیاست‌های دولتش برای مقابله با همه‌گیری را تحت‌تأثیر قرار دهد برخورد خواهد کرد. به اعتقاد ناظران، حزب کمونیست چین ممکن است با توجه به تشدید فزاینده نارضایتی‌ها از گردهمایی برای اعلام پیروزی بر همه‌گیری و پایان سیاست کووید صفر استفاده کند.
البته این احتمال هم وجود دارد که حزب اعلام کند برخلاف سایر کشورها، چون برای جان انسان‌ها بیشتر از اقتصاد ارزش قائل است همچنان سیاست کووید صفر را ادامه خواهد داد.
سیاست خارجی؛ مسئله تایوان و غرب
از نظر دولت چین، تایوان یکی از استان‌های جداشده این کشور است که در نهایت باید تحت کنترل سرزمین مادری باشد. درحالی‌که تایوان خود را سرزمینی کاملا مستقل می‌داند. بر همین اساس سفر چندماه پیش نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان آتش تنش‌های میان چین و غرب بر سر این موضوع را شعله‌ورتر از همیشه کرد. سفر پلوسی که به‌رغم هشدارهای شدید چین انجام شد، دولت شی جین‌پینگ را بر آن داشت تا با برگزاری مانورهای نظامی در اطراف تایوان به دخالت در امور داخلی خود اعتراض کند. شی جین‌پینگ تأکید کرده که بازگشت تایوان به چین باید تا سال ۲۰۴۹ میلادی عملی شود. او تلویحا اشاره کرده که چین برای تحقق این امر در صورت لزوم به زور نیز متوسل خواهد شد. این در حالی است که ناظران امنیتی بر این باورند که تسلط چین بر تایوان موقعیت آمریکا در غرب اقیانوس آرام و فراتر از آن را به خطر خواهد انداخت. بر همین اساس، تایوان نیز برای غرب از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. وب‌سایت بلومبرگ نوشته: با توجه به اینکه شی جین‌پینگ رویکرد سیاستمداران سلف خود یعنی سیاست «قدرت خود را پنهان کن و منتظر باش» را کنار گذاشته، پیش‌بینی می‌شود که سیاست خارجی پکن در سال‌های آینده رویکرد تندتری داشته باشد.
مسئولیت بزرگ آقای «شی»
روزنامه نیویورک‌تایمز با اشاره به ارتباط شی جین‌پینگ و حزب کمونیست نوشته: شاید برای برخی ناخوشایند باشد اما شی جین‌پینگ ثابت کرده که توانایی زیادی در تجمیع قدرت بی‌چون و چرا در دست خود دارد. اغلب ناظران غربی بر این باور بودند که چین چنان پیچیده، وسیع و به‌قدری درگیر سرمایه‌داری است که نمی‌تواند از کثرت‌گرایی سیاسی اجتناب کند، اما شی جین‌پینگ دقیقا چین را در خلاف این مسیر برد و اکنون به‌نظر می‌رسد که می‌تواند این توانایی را در خارج از مرزهای چین نیز به‌کار گیرد. اما این توانایی فقط مربوط به شی جین‌پینگ نیست، بلکه مربوط به حزب کمونیست است. پس از فروپاشی امپراتوری چین در سال ۱۹۱۲میلادی و حمله خونبار ژاپن به این کشور، حزب کمونیست تکه‌های یک ملت شکسته را بار دیگر کنار هم گذاشت. قدرت شی فقط برآمده از خصلت‌های فردی نیست بلکه از اهداف ملی‌گرایانه حزب کمونیست برای زدودن شرم‌های تاریخی گذشته، احیای قدرت و کنترل چین بر سرزمین‌های ازدست‌رفته‌ای مانند تایوان نشات می‌گیرد. نیویورک‌تایمز در ادامه می‌نویسد: پدر شی جین‌پینگ ازجمله سیاستمدارانی بود که در دوران مائو از قدرت کنار گذاشته شد و سال‌ها در حبس خانگی بود. در طول انقلاب فرهنگی نیز مبارزان دانشجوی مائوئیست خانه آنان را غارت کرده و یکی از خواهران شی در جریان درگیری جان خود را از دست داد.
مادر شی جین‌پینگ نیز به‌عنوان «دشمن مردم» در ملأ عام گردانده شد. شی جین‌پینگ خود ۷سال را در تبعید گذراند اما در تمام آن سال‌های دشوار ایمانش را به حزب حفظ کرد. به‌گفته دوستان نزدیکش او هیچ‌گاه به فساد آلوده نشد و همواره معتقد بود که تنها حزب کمونیست است که می‌تواند قدرت چین را احیا کند. چین امروز قدرتمند است و یکی از مسئولیت‌های شی جین‌پینگ این است که این قدرت را تضعیف نکند و اجازه ندهد که این قدرت تضعیف شود. برهمین اساس سیاست‌های سختگیرانه‌ای چون کووید صفر نمونه‌هایی از نظم و کنترل در فرماندهی است که خود را برای نبرد نهایی پیش از پیروزی آماده می‌کند. هدف شی جین‌پینگ همواره بازسازی چین به‌عنوان یک قدرت بزرگ و حتی شاید پیشی گرفتن از آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان بوده است؛ رؤیایی که تحقق آن امروز دیگر دور از دسترس نیست. شی جین‌پینگ و هم‌قطارانش در حزب کمونیست امروز می‌دانند که هر گام اشتباه آنان در این مسیر می‌تواند همه‌چیز را ویران کند.
گردهمایی بزرگ حزب کمونیست
تقریبا تمام جلسات مهم گردهمایی حزب کمونیست چین پشت درهای بسته برگزار می‌شود. گردهمایی‌های پیشین حزب با سخنرانی نسبتا طولانی شی جین‌پینگ و پرداختن به موفقیت‌ها و اولویت‌های حزب در ۵سال آینده آغاز شده است. در این نشست که هر ۵سال یک‌بار برگزار می‌شود، حدود ۲۳۰۰عضو ارشد به نمایندگی از ده‌ها میلیون عضو حزب کمونیست در ساختمان دولتی «تالار بزرگ مردم» در پکن گردهم می‌آیند.
از این تعداد ۲۰۰نفر به‌عنوان عضو کمیته مرکزی نخبگان انتخاب می‌شوند که حق رأی دارند و ۱۷۰نفر نیز به‌عنوان عضو علی‌البدل این کمیته انتخاب می‌شوند. کمیته نخبگان نهادی است که مسئولیت انتخاب ۲۵عضو دفتر سیاسی حزب کمونیست چین را برعهده دارد که ۷نفر از آنان به قدرتمندترین نهاد سیاسی در چین -یعنی کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب (PSC)- راه پیدا می‌کنند. در حزب کمونیست چین تمامی اعضا رتبه‌بندی شده و شی جین‌پینگ به‌عنوان دبیرکل کمیته مرکزی در راس هرم قدرت قرار دارد. شی جین‌پینگ همچنین ریاست کمیسیون مرکزی نظامی و ریاست‌جمهوری چین را نیز برعهده دارد. کرسی دبیرکلی حزب کمونیست چین نیز که در دست شی جین‌پینگ است، مهم‌ترین پست سیاسی این کشور به‌شمار می‌رود که کنترل کامل حزب را در دست دارد.
شی جین‌پینگ در سال۲۰۱۶ عنوان «رهبر اصلی» را از سوی حزب دریافت کرد؛ عنوانی که او را در تاریخ چین همسطح «مائو تسه‌تونگ»، «دنگ شیائوپینگ» و «جیانگ زمین» قرار داد.