« زیرکشت رفتن 500 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور برای تولید محصولات ترا‌ریخته، تنوع زیستی ایران را با مشکل جدی مواجه می‌کند.»
دکتر عبدالمجید مهدوی دامغانی، دبیر انجمن علمی کشاورزی بوم‌شناختی ایران، در گفت‌وگو با همشهری از فراهم نبودن زیرساختها برای کشت این میزان محصول ترا‌ریخته در کشور سخن می‌گوید.
زیرکشت رفتن 500 تا 600 هزار هکتار از اراضی کشور با محصولات ترا‌ریخته که در این لایحه بر آن تاکید شده است، معادل 5/0 درصد از اراضی زیرکشت این محصولات در جهان است ( 120 میلیون هکتار در حال حاضر) که طبق مصوبه هیات وزیران در سال 84 باید تا سال 1404 محقق شود.
اما دکتر مهدوی دامغانی معتقد است که این رقم عددی خام و کارشناسی نشده است و زیر‌ساخت‌های لازم برای رسیدن به این عدد در کشور فراهم نیست: کشت محصولات ترا‌ریخته علاوه بر دانش کافی، نیازمند بذر خاص، کود خاص و... است، اما در کشور ما نهاد‌های کافی تامین‌کننده این ملزومات وجود ندارد و این مسئله ایجاد انحصار می‌کند.
اما آیا به بهانه فراهم نبودن زیرساختها باید فعالیت در عرصه تولید گیاهان ترا‌ریخته تعطیل شود؟ پاسخ دکتر مهدوی به این سؤال همشهری منفی است: ما به محصولات ترا‌ریخته اعتقاد داریم و معتقدیم بیوفناوری نوین منافاتی با کشاورزی پایدار ندارد، اما قانونی که در مجلس به تصویب می‌رسد باید قانونی جامع باشد و با استفاده از نظر تمام صاحب‌نظران شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که ابتدا زیر‌ساخت‌های لازم آماده شود و سپس از یک فناوری استفاده کنیم، در غیراین صورت ماجرایی مانند داستان شبکه تلفن همراه در کشور تکرار می‌شود که بدون فراهم کردن زیر‌ساخت‌های مورد نیاز اقدام به واگذاری تلفن همراه شد و در نتیجه امروزه شاهد وجود شبکه‌ای هستیم که از استاندارد‌های رایج فاصله دارد.
تنوع زیستی را دریابید
فرض کنید 500هزار هکتاری که قرار است به کشت محصولات ترا‌ریخته اختصاص یابد متشکل از 250 هزار مزرعه 2 هکتاری است که در گوشه و کنار این مملکت قرار دارد و کشاورزان در هر ناحیه گونه‌ای خاص از گندم و برنج و... را در آن می‌کارند. باز هم فرض کنید که واریته و نوع بذر مورد استفاده هر 20 کشاورز یکسان باشد.
با این حساب این سطح زیرکشت متشکل از حدود 10هزار گونه متفاوت است که هر گونه خصوصیات خاص خود را دارد و از نظر ژنتیک و در نتیجه خواص، کیفیت و مقاومت به عوامل محیطی با گونه‌های دیگر متفاوت است.
اما اگر قرار باشد این 500 هزار هکتار به کشت محصولات ترا‌ریخته اختصاص یابد، این تنوع ژنی نهایتا به 20 تا 30 مورد می‌رسد و با گذشت زمان و استمرار کشت گونه‌های محدود، تنوع زیستی گونه‌های مختلف محصولات کشاورزی ما از میان می‌رود.
دبیر انجمن علمی کشاورزی بوم‌شناختی ایران که از اعضای هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی است، با این مقدمه می‌گوید: در این صورت در سال‌های آتی اگر بخواهیم حتی با همین شیوه تولید محصولات ترا‌ریخته مثلا گندمی با ژن مقاوم به خشکی تولید کنیم امکان‌پذیر نیست چون ما تنوع زیستی را از بین می‌بریم و شاید این ژن به مرور زمان از بین رفته باشد.
وجود یک بانک ژن از انواع و اقسام گونه‌های موجود در کشور راه‌حلی است که می‌تواند در این مورد راه‌گشا باشد.
همچنان‌که دکتر مهدوی می‌گوید: در کشور‌هایی که اقدام به کشت وسیع محصولات ترا‌ریخته می‌شود چنین بانک‌هایی وجود دارد و حفظ تنوع زیستی مورد توجه قرار می‌گیرد، اما ما بدون وجود چنین زیر‌ساخت‌هایی و بدون کار کارشناسی کافی می‌خواهیم 500 هزار هکتار از اراضی کشاورزی را زیرکشت محصولات ترا‌ریخته ببریم.
احتمال مصرف بیش از حد سموم شیمیایی در اثر کشت گیاهان ترا‌ریخته مورد دیگری است که این متخصص به آن اشاره می‌کند: برخی محصولات ترا‌ریخته مقاوم به آفات هستند و نیاز به سموم شیمیایی را از بین می‌برند که این خصوصیتی بسیار مثبت و ارزنده است، اما مشکل اینجاست که برخی از گونه‌ها نسبت به علف‌کش‌ها مقاوم هستند.
احتمال بررسی جزئیات لایحه در مجلس
انتقاد‌ها به کلیات لایحه تصویب شده در کمیسیون کشاورزی در حالی است که عباس رجایی رئیس این کمیسیون از احتمال بررسی جزئیات لایحه در کمیسیون کشاورزی و نه در صحن علنی مجلس خبر می‌دهد: با توجه به تغییر آیین‌نامه داخلی مجلس و یک شوری شدن تمام قوانین، این احتمال وجود دارد که لایحه ایمنی‌زیستی نیز مجددا به کمیسیون کشاورزی برگردد و جزئیات آن نیز در این کمیسیون تصویب و سپس در صحن علنی مجلس مطرح شود.
رجایی در گفت‌وگو با همشهری ادامه می‌دهد: در این صورت به‌نظر می‌رسد که طرح این لایحه در صحن علنی مجلس پس از عید انجام شود، اما در غیراین صورت کلیات لایحه پیش از بررسی بودجه در صحن مطرح می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا از نظر کارشناسان مختلف در تصویب این لایحه بهره برده نشده است، می‌گوید: قانونگذار موظف به انجام این کار نیست اما ما سعی کردیم در حد امکان از نظرات انجمن‌های علمی و کارشناسان استفاده کنیم و در تصویب جزئیات لایحه نیز این کار را انجام می‌دهیم تا قانونی جامع و کامل به تصویب برسد.