به گزارش همشهری آنلاین، در تابستان امسال، خالص سهم بخش خدمات از بازار کار ایران ۱.۳درصد افزایش پیدا کرده و خالص اشتغال این بخش نسبت به تابستان پارسال بیش از ۴۴۴هزار نفر افزایش یافته است. در این میان، سهم زنان از بازار کار همچنان رو به کاهش بوده و از منظری دیگر، جریان نیروی کار (ماتریس انتقال)، همچنان از افزایش جمعیت غیرفعال حکایت دارد که به کاهش ۰.۴درصدی خالص نرخ بیکاری نیز کمک کرده است.
ماتریس انتقال، اطلاعات مهمی از جریان‌های نیروی کار و تغییر وضعیت افراد شاغل، بیکار و غیرفعال به‌دست می‌دهد که به شناخت ویژگی‌ها و تحولات بازار کار اعم از خروجی و ورودی بازار و تحولات جنسیتی و جغرافیایی این بازار کمک می‌کند. براساس اطلاعاتی که مرکز آمار ایران برای ماتریس انتقال تابستان۱۴۰۱ منتشر کرده است، در این فصل نسبت به تابستان پارسال، بازار کار ایران خدماتی‌تر، مردانه‌تر و شهری‌تر شده است.
بده‌بستان در بازار کار
یکی از متداول‌ترین رویکردها برای بررسی آمارهای جریان در بازار کار، ساخت ماتریس انتقال است که به کمک آن می‌توان افراد را به ۲دسته تقسیم کرد؛ دسته اول، افرادی که در ۲فصل تغییر وضعیت داده‌اند و دسته دوم، افرادی که در ۲فصل وضع و فعالیت یکسان داشته‌اند.
در این ماتریس، افرادی که در ۲فصل تغییر وضعیت داده‌اند، جابه‌جایی نیروی کار را تشکیل می‌دهند و معیار سنجش میزان جابه‌جایی نیروی کار، درصد تعداد این افراد نسبت به‌کل جمعیت در سن کار است. همچنین میزان پایداری نیروی کار از مسیر بررسی میزان افرادی که در فصل وضعیت یکسانی داشته‌اند، مشخص می‌شود.
به گزارش همشهری، بررسی اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد از ۱۰۰درصد شاغلان ایران در تابستان۱۴۰۰، بالغ‌بر ۸۵.۶درصد همچنان در تابستان امسال نیز شاغل بوده‌اند؛ اما ۲.۹درصد از آنها بیکار و ۱۱.۵درصد از آنها با خروج از بازار، غیرفعال شده‌اند.
این جریان در مورد جمعیت بیکاران با شدت بیشتری تکرار شده است به‌گونه‌ای که از ۱۰۰درصد جمعیت بیکاران ایران در تابستان ۱۴۰۰، فقط ۳۴درصد در تابستان امسال نیز همچنان بیکار بوده‌اند در حالی ۳۷.۵درصد آنها شاغل شده‌اند و ۲۸.۵درصد نیز کلا بازار را ترک کرده و به جمعیت غیرفعال پیوسته‌اند. در آن‌سوی ماجرا، آمارها رسمی همچنان از بی‌رغبتی جمعیت غیرفعال کشور برای ورود به بازار حکایت دارد به‌گونه‌ای که از ۱۰۰درصد جمعیت غیرفعال کشور در تابستان پارسال، ۹۱.۴درصد همچنان غیرفعال مانده‌اند، ۶.۸درصد شاغل شده و ۱.۸درصد باوجود تمایل به فعالیت، بیکار مانده‌اند.
ریزش مشارکت اقتصادی زنان
بازار کار ایران در چند فصل متوالی شاهد خروج زنان از فعالیت‌های اقتصادی و خروج آنها از چرخه بازار کار بوده است. براساس آمارهای رسمی، در تابستان امسال نیز جریان انتقال نیروی کار در حوزه زنان به‌مراتب شدیدتر از جریان حوزه مردان بوده و در شرایطی که ۹۰درصد شاغلان مرد در تابستان گذشته همچنان در تابستان امسال نیز شاغل بوده‌اند، این نسبت برای زنان فقط ۶۱.۸درصد برآورد شده است.
با توجه به اینکه اشتغال زن در زندگی امروزی، یکی از ارکان تأمین معیشت خانوارهاست، به‌نظر می‌رسد خروج زنان از بازار کار به سخت‌تر شدن تأمین مالی خانوار و کاهش آزادی عمل آنها در تأمین هزینه‌ها منجر شود. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد در تابستان امسال، فقط ۷.۱درصد از شاغلان مرد در تابستان سال قبل، با خروج از بازار کار غیرفعال شده‌اند درحالی‌که در همین بازه زمانی، ۳۵.۵درصد از شاغلان زن در تابستان۱۴۰۰، در تابستان امسال غیرفعال شده و بازار را ترک کرده‌اند.
این جریان در مورد جمعیت بیکار و غیرفعال مردان و زنان نیز مصداق دارد به‌گونه‌ای که در تابستان امسال ۴۹.۴درصد از مردان بیکار تابستان پارسال شاغل شده‌اند اما این نسبت به برای زنان بیکار فقط ۱۳درصد بوده است. همچنین بررسی جمعیت غیرفعال مردان و زنان در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل نیز روایت کاهش تکاپوی اقتصادی زنان و افت سهم آنها از فعالیت اقتصادی را تأیید می‌کند به‌گونه‌ای که طبق آمارهای رسمی، در تابستان امسال، ۸۱.۳درصد از مردان غیرفعال تابستان پارسال، همچنان غیرفعال بوده‌اند اما این نسبت برای زنان ۹۵.۱درصد بوده است.
به‌عبارت دیگر، ۱۸.۷درصد از جمعیت مردان که در تابستان پارسال غیرفعال بوده‌اند، در تابستان امسال وارد بازار کار شده‌اند که ۱۵.۱درصد شاغل شده و ۳.۶درصد بیکار مانده‌اند اما در مورد زنان، فقط ۴.۹درصد از غیرفعالان تابستان۱۴۰۰ در تابستان امسال فعال شده‌اند که از تعداد ۳.۸درصد موفق به اشتغال شده‌اند و ۱.۲درصد به جمعیت بیکاران پیوسته‌اند.
فشار به اشتغال روستایی
اقتصاد ایران ۲۳.۸میلیون نفر شاغل دارد که این تعداد ۷۵.۵درصد شهری و ۲۴.۵درصد روستایی هستند. بررسی جریان انتقال نیروی کار در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل حاکی از این است که باوجود بیشتر بودن سهم اشتغال شهری در اقتصاد ایران، جریان انتقال این حوزه نیز آهسته‌تر از اشتغال روستایی بوده و درحالی‌که فقط ۸۳.۳درصد از شاغلان روستایی تابستان۱۴۰۰ در تابستان امسال نیز شاغل مانده‌اند، این درصد برای شاغلان شهری ۸۶.۴درصد بوده است.
همچنین در مورد غیرفعال شدن شاغلان، درحالی‌که ۱۰.۶درصد از شاغلان شهری تابستان پارسال، در تابستان امسال غیرفعال شده‌اند، این نسبت برای شاغلان روستایی ۱۴.۱درصد بوده است. از آن‌سوی ماجرا، بررسی جمعیت غیرفعال شهری و روستایی گویای این مطلب است که رغبت در جمعیت غیرفعال روستایی برای ورود به بازار کار بیش از جمعیت غیرفعال شهری است و در تابستان امسال درحالی‌که ۹۷.۳درصد جمعیت غیرفعال شهری تابستان سال قبل همچنان غیرفعال مانده‌اند، این نسبت در روستاها ۸۹.۸درصد بوده است.
جذب نیروی کار کشاورزی و صنعتی به خدمات
در یک سال اخیر، بخش کشاورزی در سایه خشکسالی و کاهش صرفه اقتصادی فعالیت‌های کشاورزی با قیمت‌گذاری دستوری، با ریزش مداوم شاغلان مواجه بوده و در مقابل، بخش صنعت به‌صورت مقطعی و بخش خدمات به‌صورت مداوم نیروی کار بیشتری به‌خود جذب کرده‌اند.
اطلاعات مرکز آمار ایران در ماتریس انتقال نیروی کار در تابستان۱۴۰۱ حاکی از این است که چنین اتفاقی در این فصل نیز تکرار شده و ازقضا ریزش نیروی صنعتی و کوچ آنها به بخش خدمات شدت گرفته است به‌گونه‌ای که خالص سهم بخش خدمات از بازار کار کشور ۱.۳درصد افزایش پیدا کرده است. براساس آمارهای رسمی، از ۱۰۰درصد شاغلان بخش‌های سه‌گانه اقتصادی ایران در تابستان پارسال، ۸۴.۷درصد شاغلان بخش کشاورزی، ۸۲.۶درصد شاغلان بخش صنعت و ۹۱.۱درصد شاغلان بخش خدمات، در تابستان امسال نیز در همان بخش قبلی شاغل بوده‌اند.
طبق بررسی‌ها، ۸درصد شاغلان کشاورزی در تابستان۱۴۰۰، در تابستان امسال به بخش صنعت و ۷.۳درصد به بخش خدمات پیوسته‌اند درحالی‌که ۴.۲درصد شاغلان بخش صنعت و ۱.۶درصد شاغلان بخش خدمات در این بازه زمانی به بخش کشاورزی اضافه شده‌اند.
در این میان ۷.۲درصد از شاغلان بخش خدمات در تابستان۱۴۰۰، در تابستان امسال به فعالیت‌های بخش خدمات گرایش پیدا کرده‌اند و در مقابل ۱۳.۲درصد از شاغلان صنعتی تابستان پارسال، در تابستان امسال خدماتی شده‌اند. برایند جریان انتقال نیروی کار در بخش‌های سه‌گانه، اضافه شدن خالص سهم بخش خدمات از بازار کار به میزان ۱.۳درصد بوده که در ازای آن از سهم بخش‌های کشاورزی و صنعت باید کاسته شود.