کسب و کار پر رونق عده‌ای. تماشای صحنه‌های خصوصی از زندگی دیگرانی که خیلی‌هایشان را هم نمی‌شناسیم.
نمی‌شناسیم، اما تماشای خلوتشان از تماشای پر فروش‌ترین فیلمهای روی پرده سینما هم برایمان جذاب‌تر است و با ولع بیشتری به سراغشان می‌رویم. از اولین باری که خبر خودکشی دسته جمعی تعدادی دانشجوی دختر، به خاطر دست به دست شدن فیلم جشن تولد خصوصی‌شان، شوکه‌مان کرد و نفرتمان را از عوامل تکثیر و توزیع آن برانگیخت، چند سالی می‌گذرد و حالا با ورود تکنولوژی‌های جدید به زندگی‌مان، عملا خودمان شده‌ایم عامل توزیع و پخش عکس‌ها و فیلمهای خصوصی مردم.
کافی است در یک مهمانی یا جمع دوستان نشسته باشی و چند نفری هم موبایلهای مجهز و پیشرفته داشته باشند. جمله‌ای آشنا به گوش‌ات می‌خورد و این یعنی این که قرار است فیلم یا عکس خصوصی مردم Send to all شود؛ «Bluetoothها را روشن کنید!»
این روزها صحبت از پخش و توزیع فیلمی از یکی از بازیگران زن یکی از سریال‌های پر بیننده اخیر است.
«فیلمی» که چه راست باشد چه دروغ، باز هم بازار فیلمهای خصوصی را یک تکان اساسی داده و اکرانش گیشه سینمای پیادهرو (دستفروشان) را تسخیر کرده است.
پیش از آن نیز فیلمی از زندگی شخصی و خصوصی یک مداح معروف از طریق یک سایت اینترنتی پخش شد و به گوشی‌های تلفن همراه راه پیدا کرد و تا مدت‌ها نقل محافل بود.
درست در همان ایام، فرمانده سابق نیروی انتظامی تهران به مردم هشدار داد زمانی که گوشی تلفن همراه خود را جهت تعمیرات به مراکز تعمیراتی موبایل می‌دهند، حتما اطلاعات خصوصی خود را پاک کنند.
سردار طلایی توصیه می‌کرد برای چاپ عکس‌های خانوادگی هم حتما به مراکزی که دارای پروانه کسب هستند مراجعه شود، چرا که درصد قابل توجهی از مراکز بدون مجوز، فیلمهای مذکور را مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند.
نامزد کنونی انتخابات شورای شهر تهران در واپسین روزهای فرماندهی پلیس پایتخت به زنان و دختران هشدار داد: «دختران و زنانی که در مجالس و مهمانیها حضور دارند، توجه کنند که عکسی از آنها در اینگونه مجالس، خصوصا توسط تلفن همراه، گرفته نشود، زیرا اینگونه عکس‌ها ممکن است توسط افراد سودجو مورد سوءاستفاده قرار گیرد.»
طلایی درست می‌گفت. سوءاستفاده از گوشی‌های تلفن همراه دوربیندار، دغدغه این روزهای خانواده‌ها و به خصوص زنان و دخترانی است که در مجالس و مهمانیها شرکت میکنند.
تکنولوژی اگر برای غربی‌ها قاتق نان شده، برای ما قاتل جان شده است. انگار داریم با سر به اعماق دنیای مدرن سقوط می‌کنیم! به همان میزان که با ورود یک وسیله جدید و پیشرفته به زندگی‌مان، چند گام به جلو بر می‌داریم، سوءاستفاده از همان تکنولوژی، قدم‌هایمان را لرزان می‌کند.
دو سه سال پیش با ورود موبایلهای مجهز به دوربین، وقتی از عکس گرفتن از خودمان و پسرخاله و پسرعمه و فک و فامیلمان خسته شدیم، به نظرمان آمد که از این تکنولوژی، استفاده‌های دیگری هم میتوان کرد. پس از آن، دیگر در مجالس و میهمانی‌ها و عروسی‌ها دو طرف حواسشان بود.
آنها که به دنبال شکار سوژه بودند و آن‌هایی که نگران سوژه شدن! از همان دو سه سال پیش و زمانی که عکاسی از دار و درخت و فک و فامیل، جذابیتش را برایمان از دست داد، خیلی چیزها تغییر کرد. علاوه بر نا امن شدن فضای میهمانی‌ها، ورود تلفن‌های همراه به استخرهای زنانه هم ممنوع شد! حالا هر روز هم بر تعداد اماکنی که ورود تلفن همراه به آن ممنوع است، اضافه می‌شود.
حس بدی است وقتی با خودت فکر کنی داری با سر به اعماق دنیای مدرن سقوط می‌کنی؛ وقتی فکر می‌کنی که تکنولوژی شده قاتل جانت!
جراح‌ها و جنایتکارها!
«همان چاقویی که دست یک جراح است و میتواند زندگی بیافریند، میتواند دست یک جنایتکار هم باشد!»
این را زعفر یاوری، رئیس اتحادیه عکاسان و فیلمبرداران تهران می‌گوید. یاوری می‌گوید اگر مصرف کننده متوجه باشد که کاربرد هر وسیله‌ای برای چیست و چرا و چطور باید از آن استفاده کرد، خیلی از این مشکلاتی که با آن دست به گریبان هستیم، به وجود نمی‌آید.
اما جدای سوءاستفاده از موبایل، هنوز پخش و توزیع فیلمها و عکس‌های خصوصی و خانوادگی مردم، معضلی است که عمق آن را وقتی متوجه می‌شوی که چند قدمی در یکی از مراکز شلوغ شهر قدم بزنی و صداهایی که شنیدنش دیگر برایمان عادی شده، به گوش‌ات بخورد: « فیلم، نوار، عکس، پارتی، مهمونی!»
یاوری می‌گوید: «فیلم‌هایی که به این شکل به فروش می‌رسند، فیلم‌هایی هستند که متعلق به میهمانی‌های مختلط‌اند. برگزارکنندگان اینگونه مجالس هم معمولا از واحدهای مجوزدار فیلمبرداری و عکاسی، تقاضای فیلمبردار نمی‌کنند. این‌ها معمولا یا با خودشان دوربین دارند و یا می‌روند سراغ کسانی که در آپارتمان‌ها و پشت درهای بسته کار میکنند که شروع کارشان اساسا با تخلف است.»
رئیس اتحادیه عکاسان و فیلمبرداران تهران، مشکل و عامل اصلی پخش فیلمهای خانوادگی مردم را همین واحدهای غیرمجاز می‌داند: «تعداد زیادی فیلمبردار و عکاس در آپارتمان‌ها به شکل غیرقانونی فعالیت میکنند.
افرادی که بر خلاف واحدهای مجوزدار ما، هیچ‌گونه صلاحیت فنی و اخلاقی ندارند و در صورت تخلف از سوی آنها، ما هیچ کاری نمی‌توانیم برای مردم انجام دهیم.» او اضافه می‌کند: «تا امروز تعداد زیادی شکایت به دست ما رسیده که همه‌اش مربوط به فیلمبرداران بدون مجوز است و حالا هم فیلم‌هایشان توزیع شده است. امکان شناسایی و پیگرد این افراد هم تقریبا وجود ندارد. چرا که معمولا جای ثابتی ندارند و به هر حال، کارشان را بلدند!
افرادی که زیر پوشش ما فعالیت میکنند، از هفت خوان رستم رد می‌شوند و به علت همکاری نزدیک ما با اداره اماکن و نظارت‌هایی که بر اینگونه مراکز وجود دارد، امکان تخلف نیست و به محض مشاهده کوچک‌ترین تخلف و حتی سهلانگاری، شدیدترین برخوردها با افراد مذکور صورت می‌گیرد.»
یاوری همچنین می‌گوید: «متأسفانه ما خودمان خیلی وقت‌ها شاهد سوءاستفاده از فیلمهای مردم هستیم و چیزی نمی‌گوییم. مثلا این‌که مردم می‌روند و در مراکز غیرمجاز، نمونه کار تماشا میکنند. کسی که نمونه کار نشان میدهد، نمی‌آید فیلم خواهر و مادر خودش را نشان بدهد! مسلما از فیلم کس دیگری سوءاستفاده می‌کند و مطمئن باشید با فیلم عروسی یا میهمانی شما هم همین کار را می‌کند.
نمونه کار خواستن و نمونه کار دیدن، خلاف است.» یاوری از تساهل و تسامح صاحبان مجالس با افرادی که با دوربینهای شخصی (هندیکم) و موبایل اقدام به فیلمبرداری از میهمانی‌ها میکنند هم انتقاد می‌کند و می‌گوید: «وقتی از یک میهمانی 200نفره، 50 نفر دارند با دوربینهای شخصی و موبایل فیلمبرداری میکنند، انتظار دارید سوءاستفاده صورت نگیرد؟ جلوی خیلی از سوءاستفاده‌ها را خود مردم می‌توانند بگیرند.»
عرضه و تقاضای آبرو
پخش فیلمهای خصوصی، ارتباط مستقیمی با بازار عرضه و تقاضا دارد! به عبارت دیگر اگر مردم ما مشتاق دیدن چنین فیلم‌هایی نباشند، عملا بازار عرضه آن هم راکد می‌شود و رونق کنونی خودش را از دست میدهد. ولی رونق بازار این فیلمها روز به روز دارد بیشتر می‌شود و علت آن هم مشخص است: «اشتیاق»
زهرا انصاری، جامعه‌شناس می‌گوید: «ما همیشه صحبت از حریم خصوصی می‌کنیم و معمولا هم در مورد خودمان و اطرافیانمان گله‌مند از نادیده گرفتن آن توسط مردم و دولت می‌شویم، در حالی که خودمان کمترین احترامی به حریم خصوصی دیگران نمی‌گذاریم.
متأسفانه باید بگوییم این‌جا صحبت از یک عده افراد سودجو نیست، بلکه صحبت از خصلتی است که در عموم مردم ما وجود دارد. متأسفانه بعضی از مردم ما دارای شخصیتهای دوگانه هستند. در اجتماع، طور دیگری حرف می‌زنند و در درون خودشان و در خلوتشان به گونه‌ای دیگر عمل میکنند.
همیشه دم از قانون می‌زنیم و خودمان در هر جایگاهی که هستیم، بیشترین تجاوز را به حریم قانون می‌کنیم. صحبت از حریم خصوصی می‌کنیم و آن را تمام و کمال برای خودمان محترم، و حقمان می‌دانیم، ولی به شدت علاقه‌مند پی بردن به مسائلی هستیم که در حریم خصوصی دیگران اتفاق می‌افتد و مسائلی کاملا فردی و شخصی است.
حالا تکنولوژی هم به کمک این خصلت ما ایرانیها آمده و راحت‌تر می‌توانیم شاهد شکستن حریم خصوصی مردم باشیم. »
خداحافظ وجدان!
خاله زنک بودن بعضی از ما ایرانیها و علاقه وافرمان به سرک کشیدن در زندگی خصوصی و شخصی دیگران البته کم هزینه هم نیست. از آن‌جایی که معمولا در اینگونه موارد، بحث آبروی افراد در میان است، ارضا شدن این حس و خصلت ما، گاهی، دیگران را به خاک سیاه می‌نشاند.
از هم پاشیدن زندگی دیگران، ایجاد مشکلات روانی برای آنها، مهیا ساختن بستری برای سودجویانی که با دستمایه قرار دادن حساسیت‌های سنتی ما ایرانیها بدترین سوءاستفاده‌ها را از قربانیان تجاوز به حریم شخصی میکنند و در نهایت، بی‌آبرویی و مرگ و خودکشی کسانی که آبرو و حیثیت خود را لگدمال شده می‌بینند، از جمله هزینه‌های خودخواهی و خاله زنک بودن ماست!
قوانین زیادی در خصوص مجازات متجاوزین به حریم خصوصی مردم وجود دارد. اما وقتی عموم مردم به اشکال مختلف قانون‌شکن و متجاوز به حریم یکدیگر هستند، قانون هم نمی‌تواند ضامن امنیت در جامعه باشد. مشکل اصلی، این است که گرد و غبار، بدجوری وجدان‌های ما را خاک و خلی و غبارآلود کرده است!
لغزشها همیشه کوچکاند! تکثیر اینگونه فیلمها مستلزم داشتن ویژگیهایی است تا قابلیت پخش، توسط سودجویان را داشته باشد. شاید اگر به این خصوصیات توجه بیشتری شود، کمتر شاهد چنین اتفاقاتی باشیم. لغزشها همیشه کوچکاند. اما به اتفاقات تلخ و بزرگی میانجامند.
مختلط بودن و پوشش خانمها مهمانیها و جشنهای مختلط داخل زیرزمینها، باغها یا منازل در گوشه و کنار شهر، از آن باورهای تجدد گرایانهای است که عواقبی را هم به دنبال دارد. ولی این، تنها علت نیست، چون در برنامههای اینچنینی، خانمها نیز از لباسهای آنچنانی استفاده میکنند و صد البته این یکی، از مختلط بودن مؤثرتر است.
مراسم یک شخصیت معروف در این مورد، لغزشی هرچند کوچک در مراسم، کافی است تا بهانهای برای تکثیر و پخش چنین فیلمی به وجود بیاید. دلیل موفقیت پخش اینگونه فیلم ها هم که مشخص است: معروف بودن یا محبوبیت شخص. هر قدر که معروفتر و محبوبتر، فروش بیشتر.
حضور شخصی معروف حضور یکی از شخصیتهای معروف و مشهور در مراسمی که با عرف یا شرع مغایرت داشته باشد، بهانه مناسبی است برای سوءاستفاده و خراب کردن شخص. فکرش را بکنید که یکی از هنرپیشه‌ها در یک مهمانی حضور داشته باشد.
حتی اگر هیچ کاری هم نکند، فقط حضورش موجب سوءاستفاده می‌شود. خصومت شخصی در تمام دنیا و از ابتدای خلقت، از همان زمانی که قابیل برادر بیگناهش هابیل را به عنوان اولین مرحوم عالم به دیار باقی فرستاد، خصومت شخصی، مشکلات و نابههنجاری‌های زیادی را به وجود آورده.
با این حساب میتوان با قاطعیت گفت هیچ چیز خاصی هم که در فیلم شما نباشد، تنها یک خصومت کوچک میتواند حادثهای بیافریند جبران نشدنی. مواظب باشید، به هر کسی اعتماد نکنید.
اکران عمومی در پیادهرو هیچ کسی فیلمهای خصوصی و خانوادگی خودش را به اکران عمومی در نمی آورد. تکثیر و پخش اینگونه فیلمها نیازمند حضور واسطه‌هایی است که پتانسیل این کار را داشته باشند. مواظب آنها باشید.
فیلمبردار فیلمبردار، اولین کسی است که به نسخه اصلی فیلم دسترسی دارد و هر وقت بخواهد، میتواند از آن سوءاستفاده کند. برای همین باید برای تهیه فیلم، به مؤسساتی مراجعه کنید که اجازه رسمی از طرف اتحادیه فیلمبرداران داشته باشند. تبدیل کننده VHS به VCD اکثر فیلم های این چنینی، زمانی که برای تبدیل از VHS به VCD برده می‌شوند، توسط تبدیل کننده، کپیبرداری شده و در بعضی مواقع، مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند.
به طور حتم نباید به این افراد اطمینان کرد. حتی اگر خودشان این کار را نکنند، امکان دسترسی دوستان و آشنایان به کامپیوتر آنها، احتمال انجام این کار را دو چندان می‌کند. تدوینگر در بین عوامل تکثیر و پخش فیلم، تدوینگر‌گزین‌های توانا برای انجام این کار است.
چندین بار دیدن فیلم، این امکان را به او میدهد تا قسمت‌های دلخواه را انتخاب کرده و از آن سوءاستفاده کند. دوستان و آشنایان بعضی اوقات، نزدیکان در مراسم شما با در دست داشتن دوربینهای خانگی (هندیکم) اقدام به فیلمبرداری میکنند تا خاطرهای از این مراسم داشته باشند؛ اما بعد از این، معلوم نیست از فیلم چگونه نگهداری میکنند و محافظت از آن چقدر برایشان مهم است.
به همین خاطر، ممکن است با یک سهلانگاری ساده، فیلم به دست کسی برسد که نباید.حالا که دیگر موبایلهای دوربیندار و دوربینهای کوچک فیلمبرداری، کار همه را راحت کرده، باید بیشتر مواظب باشید.