ایران هم از این قاعده مستثنی نیست چرا که در سالی که می‌گذرد با وجود نفت گران بازهم کسری بودجه آشکار شد و جای نگرانی است که بودجه سال پیش رو چگونه بسته شود. اگر روزی انتقادات دلسوزانه کارشناسان مبنی بر بودجه خواری نفتی نادیده گرفته شد اکنون فرصتی است تا دریابیم روزهای دشوار در راه است و بودجه را نه با انبساط و انقباض که باید به اقتضای شرایط بست.بودجه 88 روی قیمت‌های لرزان نفت به‌عنوان اصلی‌ترین ممر درآمدزای دولت با فروش این ثروت بین نسلی هشداری است برای دوری جستن از ولخرجی‌های دولت‌ها.
در حالی که کاهش رشد اقتصادی حتمی است ، به ناچار باید حکم تعلیق بسیاری از طرح‌های عمرانی دارای بازده اقتصادی کم و فاقد توجیه کارشناسی را صادر کرد و با تعیین اولویت‌ها، نسبت به مصرف بهینه منابع درآمدی چاره اندیشی کرد.
در یک نگاه کلی بودجه 88 دولت با دست اندازهایی مانند،کاهش درآمدهای ارزی و ابهام درباره میزان واریزی به حساب ذخیره ارزی، کند شدن رشد اقتصادی و توقف برخی فعالیت‌های عمرانی، افزایش هزینه‌های تولید به‌دلیل سیاست‌های حفظ اشتغال با وجود کاهش سطح تولید، تشدید تورم به‌دلیل شرایط رکود تورمی اقتصاد ایران ، افزایش نرخ بیکاری و از بین رفتن توجیه اقتصادی سیاست‌ها و برنامه‌های اشتغال زایی، چالش بر سر تامین هزینه‌های جاری و احتمال اصلاح و یا متمم بودجه، کاهش درآمدهای ناشی از فروش دارایی شرکت‌ها، تشدید کسری بودجه ناشی از هزینه‌های مازاد و غیرضروری، کاهش درآمدهای مالیاتی به‌دلیل رکود فعالیت‌های اقتصادی وابهام در بازار جهانی نفت رو به روست.
خداحافظی با نفت گران
نه تنها ایران که دیگر کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) هم به دردسر افتاده‌اند و برای تنظیم دخل و خرج سالانه شان به دماسنج قیمت نفت چشم دوخته‌اند.جدول شماره‌یک متوسط قیمت سبد نفتی اوپکی‌ها را نشان می‌دهد تا دریابند که هر سربالایی‌ای، سرپایینی هم دارد و اگرچه در ژانویه 2008 میلادی 35/88 سنت نفت فروختند و در پنج ماه آوریل، می، ژوئن، جولای و آگوست بالای 100 دلار هم نفت فروشی کردند، اما در ماه پایانی سال میلادی متوسط سبد نفتی اوپک 40 دلار قیمت خورد حال آنکه تلقی اولیه این بود که سرمای طبیعت در پاییز و زمستان قیمت‌ها را بالاتر هم خواهد برد اما چه فایده که پاییز اقتصادی دنیا همه خواب‌ها را آشفته کرد و زمستان سخت‌تری در راه است.
قیمت نهایی شکننده خواهد بود
واقعیت این است که تمام گزینه‌های محاسبه قیمت نفت در بودجه سال آینده ایران بلا تکلیف مانده است و مشخص نیست قیمت نهایی براساس چه مبنایی محاسبه خواهد شد چرا که بزرگنمایی در پیش‌بینی قیمت نفت می‌تواند سیکل معیوب کسری بودجه را تشدید کند و بر عمق مشکلات بیفزاید و کمتر دیدن قیمت نفت هم این امکان را به‌وجود خواهد آورد که دولت مازاد احتمالی درآمدهای نفتی را با ارائه متمم بودجه هزینه کند.رویکرد « بودجه اقتضایی» و در نظر گرفتن سناریو‌های مختلف برای قیمت نفت هم بر همین اصل نهفته استوار است و تنها از این خاصیت برخوردار است که ریسک محاسبه قیمت را تا حدودی کاهش می‌دهد.
وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌گوید: امسال با وجود رسیدن قیمت نفت به مرز 140 دلار قیمت هر بشکه نفت در بودجه با احتیاط پیش‌بینی شد و در بودجه سال آینده نیز احتیاط لازم را به کار خواهیم بست. به گفته شمس‌الدین حسینی، در 6 ماه نخست امسال نفت متوسط 112 دلار فروخته شد اما اکنون حدود 40 دلار به فروش می‌رسد؛ با این شرایط، در محاسبات خوشبینانه، سال آینده باید بودجه با نفت بشکه‌ای 45 دلار بسته شود.
اظهارات وزیر اقتصاد در کنار ارزیابی چندی پیش محمد رضا باهنر، نایب رئیس دوم مجلس هم نشان می‌دهد که توافق اولیه دولت و مجلس بر سر نفت 45 دلاری بوده است اما کاهش بهای نفت همه محاسبات را به هم ریخت تا قیمت 30 دلار برای هر بشکه نفت هم به بحث گذاشته شود.نکته مهم این است که مجلس در شرایطی نگران تاخیر در ارائه لایحه بودجه سال آینده است که هنوز دولت به تکلیف قانونی اش برای ارائه گزارش از عملکرد برنامه چهارم عمل نکرده است. آیا آخرین بودجه دولت نهم در اولین آزمون بودجه ریزی مجلس هشتم به سلامت عبور خواهد کرد؟
یک سفره با غذاهای متفاوت
همه پیش‌بینی‌ها درباره وضعیت بازار نفت در سال آینده و چشم‌انداز اقتصادی دنیا، هر هفته با کالبد شکافی بیشتر و عمیق‌تر بحران کنونی دچار نوسان شده است و به احتمال زیاد بودجه‌های سالانه همه کشورها دچار تغییر خواهد شد اما اشتباه در قیاس ایران با دیگر کشورها می‌تواند تهدید آمیز باشد، هرچند برخی کشورهای نفتی قیمت‌های 40 تا 70 دلار را برای نفت در بودجه سال آینده خود در نظر گرفته‌اند اما در آخرین روزهای سال‌جاری میلادی کارشناسان و تحلیل گران بازار انرژی، بهترین قیمت نفت برای بودجه سال 2009 را کمتر از 40 دلار ارزیابی کرده اند: جدول شماره 2 ارزیابی اولیه قیمت نفت را در بودجه کشورهای منتخب نشان می‌دهد و به‌نظر می‌رسد پیش از سقوط قیمت نفت دولت‌ها اقدام به اصلاح این رقم کنند.
هرچند بسیاری از کشورها به‌دلیل اولویت‌های اقتصادی خود و میزان بسته یا باز بودن فضای اقتصادی شان قدرت تنظیم و انعطاف در برآوردهای اولیه قیمت نفت را دارند اما ایران به‌دلیل نیاز به درآمدهای نفتی با دست انداز مواجه است.قیمت نفت در بودجه ایران در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته است و ارائه لوایح کسری بودجه هم مزید بر علت شده است.به تازگی دولت لایحه کسری بودجه 6657 میلیارد تومانی بودجه را برای سال‌جاری به مجلس داده است.
دستکاری فزاینده سیاست‌های پولی در 3 سال اخیر، نداشتن تصویر روشن از وضعیت مالی به‌دلیل ارائه گزارش‌های ناقص از عملکرد دولت، نبود الگوی مشخص بودجه ریزی به‌دلیل تغییر ساختار پیشین بودجه‌ریزی، ناآشنایی اکثر نمایندگان مجلس و تعهدات مالی ناشی از مصوبات سفرهای استانی باعث می‌شود تا مجلس هشتم در ارزیابی بودجه 88 با نگاه ناقص برخورد کند ولیکن دشواری‌ها و چالش‌های پیش روی اقتصاد ایران در سال آینده حکم می‌کند که سیاست‌ها و جهت‌گیری‌ها و برنامه‌های دولت در بودجه 88 به نسبت بودجه 3 سال اخیر با وسواس و کارشناسی بیشتر مورد کالبد شکافی قرار گیرد.چشم‌انداز بازار نفت امیدوار‌کننده نیست و نباید خوش بینانه به اما و اگرها دل بست. اقتصاد ایران سال دشواری پیش رو دارد؛ سالی توأم با رکود و تورم.