همشهری آنلاین- لیلا شریف: خط ویژه موتورسیکلت موضوعی است که چندی پیش از سوی مجتبی شفیعی مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران مطرح شده بود، براساس گفته او «شورای ترافیک خط ویژه موتورسیکلت را در خیابان مولوی پیش‌بینی کرده است و به این ترتیب ۲.۵ متر از عرض خیابان به این امر اختصاص پیدا می‌کند.»
هر چند طرح این موضوع موجب شد تا بسیاری گمان کنند که قرار است به زودی خط ویژه موتورسیکلت‌ها در تهران قد علم کنند اما علی نادران سرپرست معاونت مطالعات سازمان حمل و نقل و ترافیک تأکید دارد که این موضوع در حد ایده است و برای به نتیجه رسیدن مطالعات نیازمند بازه زمانی ۶ ماه هستیم.
* ایجاد خط ویژه موتورسیکلت در تهران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
قرار بود که مطالعات اولیه‌ای انجام و نقش خطوط ویژه موتورسیکلت در شبکه حمل و نقل مورد بررسی قرار بگیرد. در جلسه شورای حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، تصمیم گرفته شد تا مطالعات جدی در این رابطه انجام شود.
*آیا خیابان خاصی در این رابطه مشخص شده است؟
هنوز خیابان خاصی در این رابطه مشخص نشده است. در حال حاضر بحث بر سر امکان‌پذیر بودن ایجاد خطوط ویژه موتورسیکلت است. از آنجایی که هنوز موتورسیکلت به عنوان یک وسیله نقلیه از جایگاه قانونی برخوردار نیست، هویت آنها شناسایی نشده است و اعمال مقررات به شکل کامل بر آنها میسر نیست، به احتمال زیاد ایجاد خط ویژه یا محدودیت تردد برای این وسیله نقلیه، موکول به زمانی شود که «هویت بخشی به موتورسیکلت» به عنوان یک وسیله نقلیه عملیاتی شده باشد.
*بنابراین به این زودی خط ویژه موتورسیکلت در شهر ایجاد نخواهد شد؟
بله! فرآیند این کار یک مقدار طولانی و هنوز در مرحله مطالعاتی است.
*این ایده از کجا به دست آمده است؟ کدام کشورها از خطوط ویژه موتورسیکلت استفاده می‌کنند؟
مسئله خط ویژه در جایی ایجاد می‌شود که یک سیستم حمل و نقل اولویت پیدا کند یا لازم است یک سیستم با توجه به ویژگی‌هایش از سایر سیستم‌های حمل و نقل جدا شود به عنوان مثال ما خط ویژه عابر پیاده، دوچرخه و اتوبوس داریم.
موتورسیکلت در کشورهای آسیای جنوب شرقی به عنوان یک وسیله نقلیه پرطرفدار و خطرناک شناخته می‌شود. در کشورهای آسیای جنوب شرقی این وسیله را با خطوط ویژه از سایر وسایل نقلیه جدا کردند تا آسیب به سایر وسایل نقلیه کاهش پیدا کند و امنیت سیستم حمل و نقل حفظ شود.
ناگفته نماند در کشورهای اروپایی که حجم موتورسیکلت کم است از شیوه‌های دیگر برای کنترل شرایط استفاده می‌شود، موتور سیکلت می‌تواند با جریان ترافیک حرکت کند یا حتی در برخی از شهرها مانند لندن اجازه داده می‌شود که این وسیله نقلیه در خطوط ویژه اتوبوس عبور کند. حجم موتورسیکلت در لندن بسیار کم است و برای محافظت از راکبان این وسیله نقلیه، از چنین راهی استفاده می‌شود.
*بنابراین این ایده برگرفته از کشورهای آسیای جنوب شرقی است؟
بله.
*با توجه به این توضیحات، علت بررسی این طرح در تهران چیست؟
حجم موتورسیکلت در برخی از معابر تهران، بسیار بیشتر از خودروی شخصی است، چهارراه سیروس و مولوی در این دسته معابر قرار می‌گیرند. البته این نکته را باید توضیح داد که در گذر زمان محدوده طرح ترافیک ایجاد شد که این طرح ورود خودروهای شخصی را محدود کرد. با وجود این محدودیت، به دلیل اینکه موتورسیکلت‌ها هویت معینی نداشت، جریمه‌ای وضع شامل‌شان نشد و به راحتی وارد محدوده طرح ترافیک شدند. در چنین شرایطی تعداد موتورسیکلت در محدوده مرکزی شهر افزایش پیدا کرد.
برای درمان این تعداد بالای موتورسیکلت به خط ویژه فکر کرده‌ایم تا از این طریق موتورسیکلت‌ها را در برخی معابر محدود کنیم. در کنار تمام این توضیحات باید تأکید کرد که ما نیازمند هویت بخشی به موتورسیکلت هستیم تا از طریق اعمال قانون به صورت ریشه‌ای مشکل را حل کنیم و موتورسیکلت کمتری به صورت خودکار وارد طرح ترافیک شود.
*هویت بخشی به چه شکل اتفاق خواهد افتاد؟
همانطور که خودرو پلاک دارد و دوربین‌ها می‌توانند آنها را جریمه کنند، موتور نیز باید قابلیت شناسایی داشته باشد تا موتور سیکلت به وسیله نقلیه تحت نظارت پلیس تغییر ماهیت دهد.
*مشکل اصلی این است که موتورها به شیوه‌های مختلف پلاک خود را می‌پوشانند و امکان نظارت بر آنها وجود ندارد و طرح‌هایی مانند موتوریار نیز چندان بازدارنده نبوده‌اند. آیا در این طرح‌ها به عوامل بازدارنده نیز توجه شده است؟
بخشی از این موضوع که قوانین موجود بازدارندگی ندارند، مربوط به بحث عدم هویت موتورسیکلت‌ها است و بسیاری از راکبان موتورسیکلت، مالک این وسیله نقلیه نیستند. از سوی دیگر تعداد دفعاتی که پلیس، موتورسوارهای متخلف را جلب می‌کند، بسیار کم است. در همین راستا توجه جدی به بحث هویت بخشی موتورسیکلت‌ها لازم است. ساز و کار این خواسته از طریق فراجا باید انجام شود تا اگر موتورسیکلت تخلفی کند، مالک وسیله نقلیه به سرعت شناسایی و با او برخورد شود.
*در حال حاضر که مالک بسیاری از موتورها مشخص هستند اما از طریق پوشاندن پلاک قانون را دور می‌زنند و این مانع از ثبت تخلف می‌شود.
حرف شما درست است اما براساس آمار متوجه شده‌ایم که موتورسیکلت‌های دارای مالک معین بسیار کمتر از مالک غیرمعین هستند.
*اگر این طرح به مرحله اجرا برسد، بیشتر کدام مناطق مورد نظر خواهند بود؟
فعلا برنامه‌ای وجود ندارد اما اگر روزی بخواهد این طرح ایجاد شود، بدون شک مناطقی که موتورها بیشتر خطرساز هستند، مدنظر خواهد گرفت.
*مانند چهارراه سیروس و حوالی بازار؟
قطعیت وجود ندارد، چرا که بحث ایجاد جذابیت برای موتورسیکلت‌ها هم مطرح است.
* در رابطه با این طرح، منتقدانی نیز وجود دارند که اجرایی شدن چنین طرحی را به عنوان مجوزی برای افزایش موتورسیکلت یاد می‌کنند.
این موضوع بسیار پیچیده است، چرا که اجرای این طرح می‌تواند همانطور که محدودیت ایجاد می‌کند،موجب جذابیت شود و تعداد موتوری‌ها افزایش دهد. به همین دلیل تصمیم گیری در این موضوع سخت است و حتی ممکن است در نهایت به این نتیجه برسیم که در مناطق پرتراکم موتورسیکلت، رفت و آمد این وسیله نقلیه ممنوع شود. خط ویژه موتورسیکلت مانند یک تیغ دو لبه است و اصرار زیادی برای ایجاد آن نداریم.
*پس چرا خط ویژه موتورسیکلت مولوی مطرح شد؟
بسیاری از طرح‌ها به عنوان گزینه مطرح می‌شوند و مولوی به عنوان نقطه آزمایشی مطرح شد تا بدانیم این طرح اثر مثبت دارد یا منفی.
*بنابراین پایلوت این طرح در مولوی نیز هنوز اجرا نمی‌شود؟
بله! برنامه‌ای برای اجرای آن مطرح نیست، در شورای حمل و نقل ترافیک تهران مقرر شد تا هیچ برنامه‌ای تا به پایان رسیدن ارزیابی‌های آزمایشی اجرا نشود.
* تنها در حد ایده است؟
بله، مطالعه این ایده زمان زیادی می‌خواهد و حداقل ۶ سه ماه برای به سرانجام رسیدن مطالعه‌ها زمان لازم است.