همشهری آنلاین، شقایق عرفی‌نژاد: دوستان کمدی، با بازی بهنام تشکر، سیما تیرانداز، سینا رازانی و مهشید آقاخانی در باره زوجی است که در آستانه جدایی، تصمیم می‌گیرند، از یک مغازه دوست‌فروشی، یک زن و شوهر را برای دوستی خریداری کنند. آنها این زوج خریداری‌شده را در کمد نگهداری می‌کنند و در ازای اندکی غذا و جای خواب و زندگی در کمد، از آنها می‌خواهند که سرگرمشان کنند. زوج جوان هم خوشحالند که اگر هیچ چیز ندارند، دست کم جایی برای خواب دارند، اما همه چیز اینطور نمی‌ماند...
با بابک توسلی، کارگردان این نمایش، گفت‌وگو کردیم که درادامه می خوانید:
چطور تصمیم گرفتید در این شرایط نمایشتان را اجرا کنید؟
من در این شرایط کار را شروع نکرده بودم. حدود ۳ ماه پیش تمرین‌ها را شروع کرده بودیم، همه چیز هم مساعد بود. فکر می‌کردیم استقبال و فروش خوبی هم خواهیم داشت، چون تیم و متن خوبی داشتیم، اما یک باره شرایط تغییر کرد . ما هم چاره‌ای جز اجرا نداشتیم، چون با سالن قرارداد داشتیم و مبلغی را هم پرداخت کرده بودیم و باید اجرا می‌رفتیم.
حضور کم تماشاگر چقدر به کارتان ضربه زده است؟
حتما ضربه زده است. هرچند چهارشنبه‌ها و پنجشنبه‌های خوبی داریم و تماشاگر بیشتری در سالن هست. سه شنبه‌ها هم تقریبا نیمی از سالن پر می‌شود، اما یک شنبه و دوشنبه وضعیت خوب نیست.
اجرا در این شرایط چه مشکلاتی ایجاد کرده است؟ اولینش فکر می‌کنم نبود امکان تبلیغ است.
بله. امکان تبلیغ در فضای مجازی وجود ندارد. این مدت یکی از پایگاه‌های اصلی برای تبلیغ تئاترها پلتفرم‌های اینترنتی و شبکه های مجازی بود که دیگر تعطیل است. صفحه‌های اینستاگرامی‌که تبلیغات تئاتر انجام می‌دادند، طبیعتا دیگر تبلیغ نمی‌پذیرند و معضل زیادی ایجاد شده است. داریم با شرایطی که ۲۵ سال پیش برای نمایش‌ها تبلیغ می‌کردیم، جلو می‌رویم. یعنی چاپ تراکت و پوستر.
به جز این چطور؟
نداشتن امکان تبلیغ باعث می‌شود، تماشاگر کم داشته باشیم و این مسئله جدا از این که فروش را تحت تأثیر قرار داده، باعث شده انرژی در اجرا جریان نداشته باشد. تئاتر هنری است که در لحظه خلق می‌شود و صورت به صورت و نفس به نفس انتقال پیدا می‌کند. این انتقال حس و جریان انرژی در بعضی شب‌ها به دلیل کمبود تماشاگر اتفاق نمی‌افتد. هرچند بازیگران سعی می‌کنند اجازه ندهند این اتفاق بیفتد، ولی قاعدتا زمانی که سالن پر است اجرای قوی‌تر و دلچسب‌تری داریم.
از انتخاب متن بگویید. چه دلایلی برای انتخاب این متن داشتید؟
من متن دیگری را برای اجرا به سالن داده بودم. متنی به اسم شاه‌نشین که فضای قجری داشت. مرکز هنرهای نمایشی ایرادهایی روی متن گرفت که اگر قرار بود برطرف شود، کل متن و ساختار آن به هم می‌ریخت. به همین دلیل تصمیم گرفتیم آن متن را کار نکنیم. خود سالن «دوستان کمُدی» را پیشنهاد داد و وقتی آن را خواندم خیلی از آن خوشم آمد. اصلا شاید بهتر شد که این متن را کار کردیم.
اشاره‌هایی هم به مسائل امروز در اجرا می‌بینیم.
بله. من سعی کردم به متن وفادار باشم و ساختار تغییر نکند. اما تا جایی که می‌شد مسائلی را اضافه کردیم که با شرایط امروز همخوانی داشته باشد.
این را هم باید بگویم خوانش من از این متن متفاوت از برداشت کارگردان‌هایی است که در خارج از ایران همین متن را کار کرده‌اند. من سعی کردم خیلی مینیمال و فرمال کار کنم، ولی اجرایی از این متن را که در خود فرانسه اجرا شده بود، دیدم که کاملا شکل رئال داشت.
ولی اجرای شما کاملا مینیمال است و از رئالیسم فقط روابط انسانی می‌ماند که آن هم چندان شبیه واقعیت نیست. صحنه هم در یک میز و صندلی و کمدهای آیینه‌ای خلاصه شده که تماشاگر هم خودش را در آن می‌بیند.
هم تماشاگر می‌تواند خودش را در آن ببیند و هم اعوجاجی که در آن ایجاد می‌شود، انگار هیولای درون آدم‌ها را نشان می‌دهد. به این معنی که شاید شکل واقعی ما آنچه دیده می‌شود، نباشد.
در اجرایی هم که از فرانسه دیدید، انقدر روی شخصیت زوجی که دوست می‌خرند تمرکز شده بود که چه مشکلات روانی دارند؟
نه. لایه‌های کار خیلی شکافته نشده بود و فرم اجرایی ساده بود.
- راز کت و شلواری شدن تماشاگران تئاتر لاله زار | مامان آش از مهم‌ترین اماکن لاله‌زار بود | لاله زار به خاطر تئاتر پر از مسافرخانه و هتل شد
- حاشیه های یک نمایشگاه نقاشی | مالک آثار نمایش داده شده در نمایشگاه «نقش شیدایی» کیست؟ | جعفری: طبق قانون، مالکیت معنوی اثر هنری قابل واگذاری نیست
اگر به دلیل نمایش بعدی که بعد از کار شما بلافاصله روی صحنه می‌رود، نبود، آیا باز هم همین قدر صحنه خلاصه بود؟
اگر تالار وحدت هم اجرا می‌رفتم باز همین صحنه را داشتم. چون کار ما یک کار فرمال است بنابراین صحنه هم باید همینقدر فرمال باشد. این نقطه اشتراک من و طراح صحنه بود و خواستم صحنه‌ای داشته باشیم که در عین زیبایی بسیار ساده و فرمال باشد. ممکن است چهارچوبی بگذارید و به عنوان کمد از آن استفاده کنید و بگویید کارم فرمال بود، ولی من می‌خواستم جذابیت بصری کار هم حفظ شود و در عین حال ساده باشد.
برای اجرای دوباره برنامه‌ای دارید؟
در این شرایط فکر نمی‌کنم. مگر در شرایطی که وضعیت جامعه بهتر و شادتر باشد. برنامه‌های زیادی داشتیم. می‌خواستیم چند کشور خارجی اجرا کنیم که حالا با این شرایط صددرصد تعطیل است. از طرفی هم چون اسم کار ما دوستان کمِدی خوانده می‌شود، مردم فکر می‌کنند قرار است کار طنز ببینند و طبیعتا حال و هوای دیدن کار کمدی هم وجود ندارد.