به گزارش همشهری آنلاین، نهضت ملی مسکن براساس هزینه واقعی ساخت و به‌صورت مشارکتی با آورده نقدی متقاضیان و تسهیلات بانکی احداث می‌شود؛ ازاین‌رو بدون مشارکت فعال متقاضی، برای افتتاح حساب در بانک و واریز آورده نقدی، نه امکان پرداخت تسهیلات به پروژه وجود دارد و نه منابعی برای اجرای آن. در این میان با توجه به تغییرات شدید هزینه ساخت در نهضت خانه‌سازی، اگر اجرای پروژه‌ها خارج از این فرایند انجام شود، احتمال تکرار تبعات و آسیب‌های مسکن مهر، نظیر بی‌متقاضی ماندن واحدها و وصول نشدن مطالبات پیمانکاران و ورشکستگی آنها، دور از انتظار نیست.
آخرین وضعیت نهضت خانه‌سازی
در قانون جهش تولید مسکن، دولت مکلف شده است تا ظرف ۴سال منتهی به سال ۱۴۰۴، سالانه برای تولید حداقل یک‌میلیون واحد مسکونی برنامه‌ریزی کند. همچنین در این قانون، به‌منظور تأمین مالی احداث مسکن مشارکتی، بانک‌ها و مؤسسات مالی مکلف شده‌اند تا سالانه معادل ۲۰درصد از مانده تسهیلات خود را که در سال نخست معادل ۳۶۰هزار میلیارد تومان است را به پروژه‌های در حال ساخت نهضت ملی مسکن اختصاص دهد.
دولت سیزدهم که در جریان انتخابات نیز حل مشکل مسکن و شتاب‌دهی به تولید مسکن را به‌عنوان یکی از اولویت‌ها عنوان کرده بود، از همان ابتدای کار برای اجرای قانون جهش تولید مسکن، نهضت ملی مسکن را به راه انداخت و رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی به‌عنوان متولی اصلی اجرای این نهضت وعده داد که تکلیف کلنگ‌زنی همه ۴میلیون واحد تکلیفی، در ۲ سال نخست اجرای قانون روشن شود؛ چرا که ذات تولید مسکن، زمان‌بر بوده و در صورت محدود کردن کلنگ‌زنی‌ها به میزان تعهدات هر سال، هرگز نمی‌توان در سال آخر برنامه همه پروژه‌ها را به بهره‌برداری رساند.
البته که تحقق این وعده با موانع بزرگی مواجه شد. ابتدا بحث تأمین زمین مورد نیاز نهضت با بدعهدی و کارشکنی دستگاه‌ها به بن‌بست رسید؛ چرا که با وجود نص صریح قانون برای واگذاری زمین‌های متعلق به دستگاه‌های دولتی برای احداث نهضت خانه‌سازی، بسیاری از دستگاه‌ها از این کار خودداری می‌کردند و عاقبت بعد از گلایه‌های چندباره وزیر راه و شهرسازی و ورود رئیس‌جمهوری و شورای‌عالی مسکن به ماجرا، اعلام شد که این مشکل تا حدودی رفع شده است.
در ادامه، وزیر راه و شهرسازی از همکاری نکردن بانک‌ها در پرداخت تسهیلات گلایه کرد که باعث شده اجرای پروژه‌های نهضت خانه‌سازی پیشرفتی نداشته باشد. البته بانک مرکزی در پاسخ به این اتهام، نرسیدن پروژه‌های نهضت خانه‌سازی به مرحله افتتاح حساب و پرداخت تسهیلات را عامل پرداخت نشدن تسهیلات در بانک‌ها اعلام کرد؛ اما بررسی آمارهای موجود در مورد پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن نیز تأیید می‌کند که تا اینجای کار، تنها بانک پای‌کار نهضت خانه‌سازی، بانک عامل مسکن بوده که تاکنون برای حدود ۱۸درصد متقاضیان ۴میلیون واحد مسکن دولتی، افتتاح حساب کرده و قرارداد پرداخت تسهیلات به ۴.۳درصد از کل واحدهای موضوع نهضت خانه‌سازی را منعقد کرده است.
با این حساب، به‌نظر می‌رسد در غیاب آمارهای شفاف وزارت راه و شهرسازی در مورد وضعیت اجرای پروژه‌های نهضت ملی مسکن، تنها آمارهایی که می‌تواند نمایی قابل اتکا از وضعیت این نهضت به‌دست دهد، همین آمارهای بانک عامل مسکن است که به‌صورت هفتگی اعلام می‌شود.
پیشرفت نهضت ملی مسکن از دریچه بانک
وزارت راه و شهرسازی دولت سیزدهم، در کنار اجرای تکلیف قانون جهش تولید مسکن، تکمیل ۲۲۰هزار واحد از طرح مسکن مهر دولت‌های نهم و دهم را نیز به ارث برده که رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی امیدوار است بخش عمده‌ای از این واحدها تا پایان امسال احداث و تحویل داده شود.
در این میان، آمارهای ارائه شده از سوی وزیر راه و شهرسازی حاکی از این است که تا امروز از مجموع تکلیف ۴میلیون واحدی دولت، براساس برنامه‌ریزی‌ها ۱.۵میلیون واحد در دست اجراست.
قاسمی امیدوار است که این تعداد تا پایان امسال به ۲ میلیون واحد برسد، اما همزمانی این تعهد سنگین دولت با میراث مسکن مهر، نشانه این است که طرح‌های مسکنی با آماردهی و ابراز امیدواری به پایان نمی‌رسند.
آمارهای بانک عامل مسکن نیز این موضوع را تأیید می‌کند. سرپرست بانک مسکن می‌گوید: تاکنون ۷۱۷هزار و ۲۰۷نفر از متقاضیان نهضت ملی مسکن نزد این بانک افتتاح حساب کرده‌اند.
علی عسکری در گفت‌وگو با پایگاه خبری وزارت راه، میزان واریزی متقاضیان به‌حساب خود نزد بانک، برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن را درمجموع ۲۵هزار و ۶۵۱میلیارد تومان عنوان کرده است که نشان می‌دهد سرانه واریز آورده نقدی توسط هر یک از متقاضیان نهضت ملی مسکن حدود ۳۵.۷میلیون تومان بوده است.
به عبارت دیگر، ۷۱۷هزار و ۲۰۷واحد مسکونی که برای این تعداد متقاضی در حال اجراست، به‌صورت میانگین و با احتساب متوسط پیشرفت فیزیکی صفر تا ۱۰۰درصد همه واحدها، در مراحل ابتدایی قرار دارند و هنوز بخش عمده متقاضیان برای واریز دومین مرحله آورده نقدی نیز فراخوان نشده‌اند.
سیاهه پرداخت تسهیلات
براساس اطلاعات ارائه شده از سوی سرپرست بانک عامل مسکن، مبلغ کل واریزی به‌حساب سازندگان نهضت ملی مسکن از هر دو محل آورده متقاضیان و تسهیلات بانکی، معادل ۳۶هزار و ۲۰۶میلیارد تومان بوده که از این میزان ۱۳هزار و ۶۴۹میلیارد تومان از محل آورده متقاضیان و ۲۲هزار و ۵۵۷میلیارد تومان از محل تسهیلات به‌حساب سازندگان واریز شده است.
طبق این آمارها، باوجود واریز آورده نقدی متقاضیان به‌حساب افتتاح شده نزد بانک، همچنان ۵۳.۲درصد از کل آورده نقدی متقاضیان در حساب‌ها مانده و به‌حساب سازنده منتقل نشده است؛ درحالی‌که احداث ساختمان به‌سرعت منابع مالی را می‌بلعد و واریز نشدن آورده نقدی می‌تواند یکی از نشانه‌های آغاز نشدن عملیات اجرایی پروژه‌ها یا معطلی آنها در بوروکراسی باشد.
به گزارش همشهری، در بخش پرداخت تسهیلات، سرپرست بانک عامل مسکن اعلام کرده است که تاکنون ۴۰۸هزار و ۹۱واحد برای دریافت تسهیلات به بانک مسکن معرفی شده که تاکنون با ۱۷۳هزار و ۱۳واحد به مبلغ ۵۸هزار و ۷۸۱میلیارد تومان قرارداد منعقد شده است.
با توجه به این فرض که تا اینجای کار بانک عامل مسکن بیشترین بار پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن را بر دوش کشیده، این آمارها حاکی از این است که از کل ۴میلیون واحد مسکونی مورد تعهد دولت، فعلاً فقط ۴.۳درصد از واحدها وارد فرایند دریافت تسهیلات شده‌اند و مابقی یا هنوز به مرحله انعقاد قرارداد (آغاز عملیات اجرایی) نرسیده‌اند یا تازه به بانک معرفی شده‌اند.
البته طبق آمار بانک عامل مسکن، تعداد واحدهای معرفی شده برای دریافت تسهیلات که در صف انعقاد قرارداد باقی مانده‌اند ۲۳۵هزار و ۸۷واحد است و در نتیجه بخش عمده واحدها همچنان معطل آغاز عملیات اجرایی هستند.