به گزارش همشهری آنلاین، این افراد شاید با پیروی از مد، احساس ویژه بودن داشته باشند، اما این امر در حالی اتفاق می‌افتد که تنوع و گوناگونی، جزء ذات عالم هستی است و از مهم‌ترین جاذبه‌های آن به شمار می‌آید. یکدست شدن و شبیه شدن آدم‌های مدگرا بیش از هر چیز در ظاهر و رخت و لباس آنها نمود دارد و این همنوایی افراطی سبب شده آدم‌های امروزی به طرز عجیبی شبیه هم شوند. این شباهت، به ژن و نسبت‌های فامیلی افراد ربطی ندارد و آدم‌هایی که اشتراک ژنی و خونی با هم ندارند، در قسمت‌هایی از چهره و ظاهر خود آنقدر شبیه هم شده‌اند که حتی وابستگان خونی هم به این اندازه شباهت ندارند.
شبیه شدن به ضرب و زور تیغ جراحی
ما، ساکنان بسیاری از کشورهای آسیایی مانند افغانستانی‌ها، کره‌ای‌ها و ژاپنی‌ها را شبیه هم می‌دانیم و معتقدیم چهره ایرانی‌ها با وجود داشتن ته‌چهره شرقی متنوع و متفاوت است، اما در سال‌های اخیر که پیروی از مد در بین اقشار مختلف جامعه و به‌ویژه جوانان رواج پیدا کرده، نمی‌توانیم باز هم به متفاوت بودن ظاهر ایرانیان باور داشته باشیم.
مدل‌های ابروی یکسان، لب و گونه‌های برجسته و دیگر تغییراتی که به ضرب و زور تیغ و چاقوی جراحی در ظاهر آدم‌ها و به‌ویژه جوانان به‌وجود آمده، آنها را آنقدر یک‌شکل و یک فرم کرده که میان دختران و پسران شهر و روستاهای شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز کشور شباهت و یکسانی خاصی به چشم می‌خورد.
مطب‌های متخصصان جراحی زیبایی پاتوق کسانی است که برای عقب نماندن از قافله مدگرایان به هر آب و آتشی می‌زنند. دختر جوانی که برای جراحی بینی به مطب «محمد مقدم» مراجعه کرده، فقط با یک کلام او رضایت می‌دهد از تبدیل دماغ قلمی خود به دماغ خوکی پشت سرسره‌ای صرف‌نظر کند: «دیگر این مدل بینی از مد افتاده؛ خیلی وقت است من تقاضایی برای عمل دماغ فانتزی غیرطبیعی نداشته‌ام. همه ترجیح می‌دهند مدل‌های بینی فانتزی هم طبیعی به‌نظر برسند و ظاهر عملی و غیرطبیعی نداشته باشند.»
اشتیاق دختر جوان برای شبیه شدن به چند مدلینگ پرآوازه، ذائقه او را برای انتخاب ظاهرش تحت‌تأثیر قرار داده است. او می‌گوید: «شکل بینی من زشت نیست، ولی دوست دارم امروزی و به‌روز باشم.»
مدگرایی، ارزش تلقی می‌شود
مقدم در میان مراجعان خود جوانان بسیاری را سراغ دارد که با تغییرات مد، خود را به تیغ جراحی می‌سپارند تا ظاهرشان را به‌روز و متناسب با مد نگه دارند. مقدم می‌گوید: «برای بسیاری از کسانی که از مد پیروی می‌کنند بیش از آنکه زیبا شدن اهمیت داشته باشد، به‌روز بودن مهم است. یکی از مراجعانم که دختر جوانی است، تا به حال 3 بار بینی خود را عمل کرده، اما فرم بینی‌ای که انتخاب می‌کند، با سایر اجزای صورتش هماهنگی ندارد و به زیباتر شدنش کمکی نمی‌کند.»
این متخصص زیبایی معتقد است ارزش تلقی شدن مدگرایی در نسل جوان باعث می‌شود بسیاری از آنها به سلایق شخصی خود توجهی نداشته باشند. او می‌گوید: «گاهی بعضی از مراجعانم اعتراف می‌کنند لباس یا مدل مو یا فرم صورتی را که در مقطعی مد شده نمی‌پسندند، ولی به‌دلیل آنکه امروزی و باسلیقه به‌نظر برسند، این ظاهر تحمیل‌شده را می‌پذیرند.»
هویت فردی در تصمیمات جمعی حل می‌شود
«مینا» از مراجعان مقدم است. او باور ندارد که مدگرایی تفاوت‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و می‌گوید: «در طراحی مدهای لباس و آرایش صورت به ذائقه مخاطبان توجه می‌شود و مدهایی که با سلیقه و ذائقه مخاطب خود تناسبی نداشته باشد، خیلی زود تغییر می‌کند و کنار گذاشته می‌شود.»
او معتقد است در سلیقه افرادی که در یک گروه سنی قرار می‌گیرند، شباهت‌های زیادی وجود دارد و می‌گوید: «پیروی از مد انتخاب را برای ما ساده‌تر می‌کند و برای شرکت در مهمانی یا مراسمی عمومی در انتخاب لباس و نوع آرایش خود زمان و انرژی کمتری صرف می‌کنیم.»
پیروی از مد باعث اعتماد به نفس می‌شود
«محمد عزیزی» روانشناس، تأثیرگذاری تصمیمات جمعی بر تصمیمات فردی را از ویژگی‌های ذاتی زندگی اجتماعی می‌داند و می‌گوید: «افراد مدگرا از طرفی به هم شکل بودن با سایرین احساس نیاز می‌کنند و از طرفی تمایل دارند متمایز و متفاوت جلوه کنند. آنها وقتی با دیگران هم‌شکل می‌شوند، احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری دارند و از مورد توجه واقع شدن لذت می‌برند. مدپوشی و مدگرایی به وقت، هزینه و روحیه خاصی نیاز دارد و همه افراد نمی‌توانند تابع مد روز باشند؛ بنابراین احساس نیاز به متفاوت بودن افراد مدگرا هم بی‌پاسخ نمی‌ماند و آنها خود را جزو افراد ویژه و خاص جامعه تلقی می‌کنند.»
این روانشناس معتقد است سلیقه شخصی افراد با توجه به آداب و رسوم سنتی، فرهنگی و مذهبی شخص طی فرایندی تدریجی شکل می‌گیرد و به ویژگی منحصر به فرد او تبدیل می‌شود. او می‌گوید: «اعضای جوامع سنتی خیلی کمتر تحت‌تأثیر مدهای امروزی قرار می‌گیرند و به پوشش و ظاهر سنتی خود وفادار می‌مانند، ولی در پوشش سنتی هم غالب شدن تصمیمات جمعی به سلایق فردی به شکل دیگری دیده می‌شود.»
عزیزی توضیح می‌دهد: «روابط اجتماعی و پذیرش در گروه‌های اجتماعی از عواملی است که نیاز افراد به مدگرایی را تشدید می‌کند. افراد برای پیوستن و عضویت در شبکه‌های اجتماعی نیازمند تأیید از سوی سایر اعضا هستند و با پیروی از مد، ریسک مورد انتقاد قرار گرفتن و پذیرفته نشدن از سوی گروه به حداقل می‌رسد؛ درصورتی که اگر فرد صرفا تابع نظر و سلیقه شخصی خود باشد، ممکن است بازخوردهای متفاوتی از سوی جمع دریافت کند.»
جامعه، ملاک زیبایی را تعیین می‌کند
«زهرا بابایی» به همسان شدن معیارها و ملاک‌های افراد در مورد مفهوم زشتی و زیبایی اشاره می‌کند و می‌گوید: «مفهوم زیبایی برای افراد مختلف متفاوت است. همین اختلاف سلیقه و دیدگاه، ظاهر انسان‌ها را متنوع کرده است، اما در حالت کلی در دوره‌های مختلف زمانی تقریبا همه مردم جهان دیدگاه ثابتی نسبت به زشتی و زیبایی دارند و پدیده «مد» بارزترین مصداق این موضوع است. وقتی نوعی لباس، مدل مو، سبک آرایش یا دیزاین منزل مد می‌شود، بیشتر مردم جامعه آن را زیبا می‌پندارند و از آن پیروی می‌کنند. این گرایشات جمعی دائمی نیستند و متناسب با زمان تغییر می‌کنند؛ مثلا یک‌روز شلوار گشاد مد می‌شود و یک روز شلوارهای تنگ و جذب، یک روز آرایش طبیعی صورت محبوب است و روز دیگر میکاپ‌های سنگین و پررنگ مد می‌شوند. می‌توان گفت چیزی که مد را می‌سازد، گرایش گروهی مردم به یک سبک از پوشاک یا آرایش است که در طول زمان تغییر می‌کند.»
تغییر معیارهای زیبایی
این روانشناس درباره ملاک‌های زیبایی افراد می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد که از نظر مفهوم‌پردازی زیبایی، ما به میزان بسیار کمی تحت‌تأثیر فرهنگ و تجربیات شخصی خود قرار داریم. برخی از ویژگی‌ها درصورت انسان وجود دارد که به‌نظر می‌رسد به‌عنوان ملاک‌های جذابیت ارزیابی می‌شوند و افراد در سنین مختلف از این الگوها برای تشخیص اشخاص زیبا استفاده می‌کنند.»
او معتقد است معیارهای جامعه برای زشت یا زیبا نامیدن افراد به سرعت در حال تغییر و تحول است. بابایی می‌گوید: «مسئله نگران‌کننده تغییر معیارهای زیبایی‌شناسانه جامعه است. ما وارد عصری شده‌ایم که گوناگونی صورت‌ها در حال کاهش یافتن است. تلویزیون، ویدئوکلیپ‌ها، نشریات و فضای مجازی در حال یکسان کردن مفهوم زیبایی هستند و جراحی‌های زیبایی هم به مردم کمک می‌کنند که صورت‌های خود را تغییر دهند و به ایده‌آل‌های کذایی عمومی جامعه نزدیک شوند.»
روح جمعی قدرتمند است
«حسین باهر» ریشه تضاد میل به خاص بودن و پیروی از مد را در غلبه «روح جمعی و گروهی» بر «روحیه فردگرایانه» انسان‌ها می‌داند. این جامعه‌شناس و رفتارشناس توضیح می‌دهد: «انسان‌ها به‌صورت طبیعی از یکنواختی گریزان هستند و از تحول و نوآوری استقبال می‌کنند، اما اینکه برای تغییر و تنوع به مدگرایی رو می‌آورند و کاملا تسلیم مد روز و سلیقه عمومی اهالی مد می‌شوند از قدرت روح جمعی نشأت می‌گیرد؛ به‌طوری که فرد اگر تمایلات شخصی خود را مخالف روح جمعی و سلایق عمومی جامعه ببیند، ترجیح می‌دهد از تمایلات شخصی خود صرف‌نظر و آنها را کتمان یا پنهان کند و به باورها و سلایق پذیرفته شده در جامعه روی بیاورد.»
باهر دلیل مدگرایی افراطی و یکسان بودن ظاهر، اغلب افراد جامعه را با مقلد بودن شخصیت این افراد بی‌ارتباط نمی‌بیند و می‌گوید: «در بسیاری از کشورهای پیشرفته تفاوت ظاهری آدم‌ها کاملا مشهود است و افراد جامعه به‌صورت منفعل و دست و پا بسته از مد پیروی نمی‌کنند، ولی در کشورهایی که افراد مصرف زده‌اند و رفتار متفکرانه و انتخاب‌گر را نیاموخته‌اند، تابع مد می‌شوند.»
او معتقد است در جامعه‌ای که مدگرایی افراطی رواج دارد، در همه ابعاد زندگی افراد، مصرف‌زدگی و مقلد بودن دیده می‌شود و نه‌تنها در طرز پوشش، بلکه در هنر، صنعت، ادبیات و... نیز از خلاقیت و قدرت ابداع و نوآوری برخوردار نیستند.» پروفسور باهر تکثر و تنوع را ویژگی ذاتی همه اجزای آفرینش عنوان می‌کند و می‌گوید: «تصور کنید همه درختان شبیه هم باشند، در این صورت یکنواخت و کسالت‌بار می‌شوند، اما چون طبیعت متنوع و رنگارنگ است، حس زیبابینی انسان را ارضا می‌کند.»
نیاز به اصلاحات در سیاستگذاری‌های کلان فرهنگی
«نادر صادقیان» پیروی کورکورانه افراد از مد را ناشی از ضعف عملکرد نظام مدیریت فرهنگی جامعه عنوان می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از رفتارهای فردی اعضای جامعه به سیاستگذاری‌های کلان و قانونگذاری‌های حوزه فرهنگ بستگی دارد. در این سیاستگذاری‌ها محدود کردن افراد و به رسمیت نشناختن تنوع و تکثر فرهنگ‌ها و علایق شخصی اعضای جامعه سبب می‌شود آنها به پیروی از مدهای گروهی گرایش بیشتری پیدا کنند و سلایق فردی کمرنگ‌تر شوند.»
این جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی تغییر مداوم سبک زندگی افراد را طبیعی می‌داند و ادامه می‌دهد: «فرهنگ جوامع مدام در حال تغییر است و میلی به ثبات ندارد. تغییرپذیری مداوم «مد» هم باعث می‌شود برای بسیاری از افراد جامعه جذابیت داشته باشد و مورد پذیرش آنها قرار گیرد.»