همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: کارشناسان هر یک، دلایل مختلفی برای کسادی سالن‌های سینما بیان می کنند. برخی معتقدند که فیلم‌های اکران فعلی انقدر قوی نیستند تا رونق را به سالن‌ها برگردانند و برخی دیگر می‌گویند ارشاد، شهرداری و آموزش و پروش و فارابی باید از اکران کنونی سینمای ایران بیشتر حمایت کند.
ناآرامی‌های اخیر کشور هم در این بین مزید بر علت شده که همین فروش نیم بند هم به زیر نصف کاهش یابد و به قول بهروز مفید، تهیه کننده سینما، بسیاری از تهیه کنندگان و سینماداران از گرودنه حذف شوند. وضعی که تصور می‌کردیم با فروکش کردن کرونا، بهتر شود و بتوان به شیوه‌ای کرکره فرهنگ را در حوزه سینما بالا کشید. اما گویا در دوران پسا کرونا نیز همچنان سینما از نفس افتاده است. در این باره با سجاد نوروزی، مدیر پردیس سینمایی آزادی و عضو شورای صنفی نمایش و بهروز مفید، تهیه کننده که به تازگی سینمایی «بام بالا» را به کارگردانی سید جمال سیدحاتمی و بازی حمید لولایی روی پرده سینماها اکران دارد، گفت‌وگو کرده‌ایم.
با سجاد نوروزی، رئیس پردیس سینمایی آزادی و عضو شورای صنفی نمایش و بهروز مفید، تهیه کننده سینما درباره رکود سینما در ۱۵ ماه اخیر گفت‌وگو کردیم که در ادامه می خوانید:
گفت‌وگوی همشهری آنلاین با سجاد نورزی و بهروز مفید را بخوانید:
سجاد نوروزی، رئیس پردیس سینمایی آزادی و عضور شورای صنفی نمایش، گفت: «همه جای دنیا برای زیرساخت فرهنگی کشورشان هزینه می‌کنند. به عنوان مثال در پاریس از سالن‌های تئاتر، موسیقی و سینما حمایت همه جانبه مالی می‌شود.»
وی ادامه داد: «با توجه به شرایطی که پیش آمده باید از سالن‌های سینما و در مجموع از سینما حمایت کرد. در این بین بحث‌های مالیاتی اهمیت ویژه‌ای دارد. هزینه‌هایی مانند آب، برق، گاز و هزینه‌هایی که ما برای انرژی و هدر رفت آن می‌پردازیم، اهمیت دارد. دولت می‌تواند به سادگی در این زمینه و نمونه‌های مشابه به سینمادارها کمک کند. سالن‌های سینما به ویژه در شرایط موجود نیاز به کمک دارند.»
سجاد نوروزی، مدیر پردیس سینمایی آزادی و عضور شورای صنفی نمایش
رئیس پردیس سینمایی آزادی در پاسخ به این پرسش که آیا نسبت به حمایت از پلتفرم‌ها به جای اکران موافق است یا خیر، توضیح داد: « متأسفانه همواره عادت به انجام کارهای ابلهانه داریم و عادت کرده‌ایم سورنا را از سر گشادش بنوازیم. نمی‌فهمم که حمایت از پلتفرم در شرایط فعلی به جای حمایت از اکران چه معنایی می‌دهد! کجای دنیا تبر برمی‌دارد و جنگل را خراب می‌کند تا فلان کارخانه کاغذسازی پیشرفت کند و فروشش بالا برود؟ این گونه کارها، کارهایی است مختص ایران و اورجینالش فقط در اقلیم ما ایرانی‌ها یافت می‌شود.»
نوروزی تأکید کرد: «ممکن است یک کارخانه کاغذسازی در بلادی فرنگی به مقادیری چوب نیاز داشته باشد اما دیگر جنگل را نابود نمی‌کنند. پاسخ من در این مورد به پرسش دیگری در حوزه اکران بازمی‌گردد که کاغذ مهم‌تر است یا جنگل؟ آیا واقعاً این قدر خرد وجود ندارد که به این نتیجه معقول و منطقی برسیم که زیرساخت‌های فرهنگی خودمان را با تیشه نابود کنیم و بعد بگوییم بازار پلتفرم رونق یافته است؟»
نوروزی توضیح داد: «پرسش من این است که نخست پلتفرم بوده یا سینما؟ طبعاً اول سینما وجود داشته و سپس پلتفرم به وجود آمده. ذات موضوع را که نمی‌توان به اصطلاح شهید کرد و انتظار داشت که رشد و نمو زیرساخت فرهنگی را شاهد باشیم.»
هنرمان ما را از دیگر کشورهای خاورمیانه متمایز کرد
وی گفت: «در کل جهان دولت‌ها از سینما و هنر حمایت مالی مستقیم می‌کنند. در دوران کرونا هم در ایران آقای انتظامی کارهایی انجام داد که البته کافی نبود اما در مجموع کارهایی جسته گریخته انجام گرفت. این وظیفه ملی و مدنی ماست که به سمت عادی شدن شرایط برویم. عادی شدن شرایط به معنی فراموش کردن نقدها و اعتراضات نیست. ما باید به سمت شرایط عادی حرکت کنیم چون حیات مدنی و اجتماعی را عده ای می‌خواهند، به مخاطره بیندازند. کسانی بوده‌اند در این کشور که از ابتدا می‌گفتند، سینما و تئاتر، موسیقی، هنر و ادبیات یعنی چه؟! از دیرباز چنین اشخاصی در کشور ما بوده‌اند و هنوز هم با ذهنیت معیوبشان سرو کار داریم. عده‌ای هم در خارج از کشور بر این بوق و کرنا می‌دمند که سینما و موسیقی و هنر می‌خواهیم چه کار! این در حالی است که فرهنگ زیرساخت کشور ماست. آنچه ایران را از دیگر کشورهای خاورمیانه متمایز می‌کند، همین فرهنگ و هنر ایران و ایرانی است.
آیا ما باید در چنین شرایطی به داشته‌هایمان چوب حراج بزنیم؟ آیا معقول و منطقی است که جامعه‌ای به یکباره مولفه‌های هویتی و مولفه‌هایی را که به آن افتخار می‌کند، فراموش کند؟ به چه معنایی می‌خواهد اعتراض کند و نقد شود؟ با ویران کردن که نمی‌توان نقد راهبردی داشت. عده‌ای در خارج از کشور معتقدند که باید همه چیز را ویران کنیم. توطئه بزرگ و بسیار خطرناک علیه فرهنگ و هنر کشور ما در حال شکل گیری است که باید از آن ترسید. آنها می‌گویند در این شرایط هنر می‌خواهیم چه کار! سینما، هنر، تئاتر و موسیقی دیگر به درد نمی‌خورد. طبعاً این توطئه است. توطئه‌ای که موجودیت ایران را نشانه رفته‌اند و همه، چه حاکمیت و چه مردم وظیفه دارند که در مقابل این توطئه بایستند.
- مدیر فرهنگی و هنری باید جرأت دل به دریا زدن را داشته باشد | به نسل نوجوان کشور چه خوراک فرهنگی داده‌ایم که از او انتظارات عالی داریم
- صداپیشگی فیلم؛ مکمل یا ستون اصلی؟ | وقتی آل پاچینو به خاطر صدای خش دارش انتخاب شد! | برخی حتی در خانه هایشان به کار دوبله مشغولند
ما نباید اجازه دهیم که موجودیت ایران و موجودیت حیاتش به مخاطره بیفتد. نقدها و اعتراضات به جای خودش. عادی شدن شرایط را من در هنر به این معنا نمی‌گیرم که دیگر نباید نه نقد کرد و نه اعتراض. نقد و اعتراض باید باشد اما نه به شرط اینکه کل موجودیت و هست و نیست تاریخی‌مان را فدا و نابود کنیم تا صندلی‌های خالی در سینما رکورد بزنند و نهایتاً گفته باشیم ما اعتراض داریم! آیا کسی پیدا می‌شود که نسبت به نابودی خودش اقدام کند و بگوید نوعی اعتراض است؟ این مصداق آن شعر از شیخ اجل سعدی علیه الرحمه است که می‌گوید: «یکی بر سر شاخ بن می‌برید/ خداوند بستان نگه کرد و دید// بگفتا گر این مرد بد می‌کند/ نه با من که با نفس خود می‌کند». خب، این نوع اعتراضات که سینمای ما را به نابودی کشانده قرار است به کجا بینجامد؟ قرار است چه اتفاقی خجسته‌ای برای هنر در بطن این اتفاقات بیفتد تا اهل هنر خرسند شوند؟ آیا ما می‌خواهیم زمین سوخته داشته باشیم؟»
فیلم سینمایی «بام بالا»
از «بام بالا» اصلاً استقبال نشد!
بهروز مفید، تهیه کننده سینما نیز درباره رکود سینما در وضع فعلی گفت: «به تازگی کار جدیدم با عنوان «بام بالا» روی پرده اکران است. این کار با توجه به اینکه توانست ۴ جایزه از جمله جایزه جشنواره اصفهان را به عنوان فیلم، فیلمنامه و موسیقی و بخشی از کارگردانی از آن خود کند، متأسفانه از سوی تماشاگران سینما با افت فروش مواجه بوده است.»
وی توضیح داد: «در این شرایط هم وزارت ارشاد و هم شهرداری باید به کمک سینما بشتابد. متأسفانه آموزش و پرورش ما در شرایط کنونی به نوعی سینما را تحریم کرده است و حتی سراغ سینمای کودک و نوجوان را هم نمی‌گیرد. در صورتی که قبلاً این اتفاق به راحتی می‌افتاد و آموزش و پرورش حمایت می‌کرد. کسانی که در حال حاضر فیلم در حال اکران دارند و هم سینماداران و هم تهیه کنندگان، جملگی دچار معضل‌اند. این قشر، از قضا قشر مرفهی هم نیست که شما انتظار داشته باشید بتواند از این معضل موجود به سادگی عبور کند. طبق اطلاعی که دارم سینما داران در حال حاضر هزینه ماهانه‌شان بسیار بالاتر از هزینه فروش گیشه‌شان است. این اتفاق بد می‌تواند با خرید بلیت و در اختیار گذاشتن آنها توسط مراکز فرهنگی جبران شود. این فضا می‌تواند با حمایت مستقیم که تا به امروز هم سابقه داشته انجام شود.»
تهیه کننده سینمایی «بام بالا» به کارگردانی سید جمال سید حاتمی تأکید کرد: در دوران شیوع کرونا حمایت‌هایی از سینما و سینمادارها و تهیه کنندگان شد. هم در وضع خرید بلیت و هم کمک‌های مستقیم. به سینماداران برای فیلم‌هایی که در حال اکران داشتند، کمک شد تا دست‌کم اگر تهیه کننده و سینمادار سود نمی‌برد، آنها را از ورشکستگی نجات دهند. اما در شرایط موجود اتفاق خاصی رخ نداده است.»
بهروز مفید، تهیه کننده سینما
مفید یادآور شد: «سازمان اوج نسبت به خرید بلیت مستقیماً وارد گود شده و اقدام می‌کند. امروز یکی از دست‌اندرکاران سینمایی می‌گفت با توجه به اینکه فروش چندانی نداریم، فروش انیمیشن «پسر دلفینی» در یک ماه و نیم اخیر قابل توجه بوده یا «قهرمان» اصغر فرهادی در دوران اوج شیوع کرونا که به دلیل خرید مراکزی مانند اوج است و بدین معنا نیست که خود مردم از گیشه خرید کرده باشند. موسسه فرهنگی هنری اوج در صحنه تبلیغات هم در تلویزیون و هم بیلبرد شهرداری و هم خرید بلیت توانسته موفق عمل کند و طبعاً بودجه خاصی دارد اما درباره الباقی فیلم‌هایی که روی پرده اکران‌اند، می‌دانیم که از این حمایت‌ها برخوردار نیستیم. از سوی دیگر خودمان هم پرهیز می‌کنیم که تبلیغاتمان به شبکه‌های آن سوی آب برود. اما وقتی هیچ حمایتی نمی‌شود به شخصه آنچه برای من تهیه کننده باقی می‌ماند این است که دیگر نتوانم کار کودک انجام دهم. با وجود اینکه هر ۳ کار کودکی که انجام داده ام، جایزه بهترین فیلم‌ها از سوی داوران و مردم را گرفت.»
این تهیه کننده گفت: «با افت شدید فروش، من و امثال من هم از دایره تولید فیلم‌های سینمایی خارج می‌شوم. به گمانم تعداد امثال من زیادند که چندان هم برایشان مهم نیست. وقتی هم با آموزش و پروش ارتباط می‌گیریم رک و پوست کنده به ما می‌گویند تمایلی به ارتباط با ما ندارند و نمی‌توانند مجوز دهند. اما آموزش و پرورش به روشنی می‌داند شورایی که مجوز صادر می‌کند تا بچه‌ها را به سینما ببرند تا فیلم‌های کودک و آموزنده ببینند، از تشکیل این شورا خودداری می‌کند.»
وی درباره پلتفرم‌ها اشاره کرد: «سریال‌هایی مانند «خاتون»، «جیران»، «زخم کاری»، «شبکه مخفی زنان» و... سرمایه‌گذار خصوصی دارند و به هیچ عنوان با ما قابل مقایسه نیستند. آنها هیچ مشکلی بر سر راه خود ندارند.»
از روسیه اطلاع ندارم اما فرانسه از سینمایش حمایت می کند
وی در پاسخ به این پرسش که کشورهای در حال توسعه و کشوری مانند روسیه در ارتباط با حمایت از سینمای داخلی‌اش چه کار می‌کند، افزود: «اطلاع دقیقی درباره سینمای روسیه ندارم. اما می‌دانم که کشوری مانند فرانسه از سینمایش حمایت می‌کند. سینما به ویژه در کشور ما شرایط خاصی دارد. به این معنا که ما عمدتاً نمی‌توانیم کارهای بین‌المللی هم اکران کنیم. سرمایه‌گذاران پلتفرم‌هایمان احتملاً عمدتاً چنین مشکلاتی ندارند. اما در سینمای کودک، سرمایه‌گذاران بزرگ، با مشکل در این عرصه مواجه‌اند. در مجموع حجم نقدینگی در سینمای کودک ما ضعیف است. به همین دلیل اگر مورد حمایت خاص قرار نگیرد از شرایط موجود به مراتب عقب‌تر خواهد رفت. این وضع به هیچ وجه به سود سینما نیست و نمی‌دانم چرا آموزش و پرورش ما با سینمای ما گویی مشکل فرهنگی دارد. آن شورا به گونه‌ای به دید تهاجم فرهنگی به سینمای داخلی می‌نگرد. شورایش را به طور کامل متوقف کرده. هیچ دلیلی هم نمی‌بینند که در این باره توضیح دهند. بی برو برگرد تصمیم گرفته‌اند که اتفاقی در این حوزه رخ ندهد و نیفتد. در صورتی که اگر آموزش و پرورش مدارس را ترغیب کند، بهترین جاست که بچه‌ها با طیب خاطر بنشینند و فیلمی که برایشان مفرح است ببینند و لذت ببرند. این فضا برای بچه‌ها در مدرسه همچنین می‌تواند فضایی اردوگاهی باشد. واقعیتش این است که من و همکارانم دچار نوعی سرخوردگی در سینماییم. این سرخوردگی در حوزه سینمای کودک به فاجعه انجامیده است. در عین حال در سینمای بزرگسال هم با موانع متعدد روبه‌روییم اما در پلتفرم‌ها موضوع متفاوت است.»
رونق سینما پیش از کرونا هم فوق العاده نبود
مدیریت شرایط عادی هنر نیست
وی در پاسخ به این پرسش که سازمان سینمایی تا به امروز برنامه‌ای برای حمایت از سینما ارائه نکرده است، توضیح داد: به هر حال شرایطی که به شرایط بیرونی مانند کرونا و ناآرامی‌ها بازمی‌گردد، در مقاطعی موقت خواهد بود. این موقعیت موقت یک ماه یا ۶ ماه به طول خواهد انجامید... نمی‌دانیم اما تغییر حاصل خواهد شد. اما مهم این است که در چنین شرایطی متولیان فرهنگی کاری کنند که بتوانند خودشان را برای شرایط بهتر مهیا کنند. ما از مرکز سینمایی در حال حاضر انتظار نداریم که به زور تماشاگران را به سینماها ببرد. ممکن است بگوید شرایط چنین است اما نباید در مجموع با توجه به سیاست‌های فرهنگی خرد و کلانی که در پیش می‌گیرند، اجازه دهند سرمایه‌گذاران دچار ورشکستگی شوند و عده‌ای از مدار خارج شوند. با عرض تأسف باید بگویم که مرکز معاونت سینمایی به اصرار گفتند که «بام بالا» را اکران کنیم و گفتند که ما حمایت می‌کنیم. در حال حاضر جز تعداد بسیار محدود ۵۰ تیزری که توانسته‌اند برای ما بگیرند، هیچ کاری برای «بام بالا» انجام نشده است. واقعیتش این است که من این ضرر را به هیچ وجه نمی‌توانم جبران کنم. وظیفه متولیان فرهنگی و سینمایی اتفاقاً در شرایط بحرانی خودش را نشان می‌دهد وگرنه در شرایط عادی بازار عرضه و تقاضا که جای خودش را باز می‌کند و با حمایت‌هایی محدود می‌توان وقوع اتفاقاتی خوشایند را پیش‌بینی کرد و رقم زد. در شرایط موجود است که نباید سینماهایی که دچار بحران‌اند از گردونه خارج شوند یا به شرایط سخت بیفتند.»
پخش آنلاین بیش از یک سوم هزینه کار سینمایی را برنمی گرداند
مفید در پاسخ به این پرسش که آیا موافقید «بام بالا» به جای اکران در سینما در پلتفرم به نمایش درآید، گفت: «نمایش آنلاین نشان داده که نمی‌تواند به طور کامل سرمایه یک اثر را بازگرداند. تا به امروز هم اگر کارهای آنلاین را رصد کرده باشید، به سادگی درخواهید یافت که فروش‌ها در یک دور محدود چرخ می‌زنند و دست‌کم مختص طبقه خاصی است. اکران سینمایی است که به ویژه وقتی آموزش و پرورش از آن حمایت می‌کند، سرمایه را بازمی‌گرداند. به عینه خودم هم تجربه کرده‌ام که در کارهای قبلی‌ام هم در شرایطی توانستم سرمایه‌ام را بازگردانم که کمک آموزش و پرورش در آن سال‌ها رقم خورد. دانش‌آموزان فیلم‌ها را می‌دیدند و ما توانستیم هزینه را با درآمدمان بالانس کنیم. اما در حال حاضر که آموزش و پرورش خودش را کاملاً کنار کشیده، نمی‌توان کاری کرد. هر چه قدر هم با مسئولان و متولیان امر این وزارتخانه صحبت کرده‌ایم به هیچ عنوان حاضر به گفت‌وگو با ما نشده اند. ظاهراً و در بدو امر مساله آنها رشد سینمای کودک نیست. سینمای کودکی که سال‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توسط تهیه‌کنندگان و متولیان دلسوز دنبال شده و در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و خون دل خورده‌اند تا رشد کند، این گونه مورد بی‌مهری قرار می گیرد که جای تأسف دارد. به نظرم این واکنش، بیش از ندیدن تلاش ماست، و نوعی بی‌مهری به سینما و سینماگران محسوب می شود و نادیده انگاشتن کل هنر. نتیجه این امر همین می‌شود که شرایط به هیچ وجه برای فیلم‌هایی که در حال اکران‌اند، قابل تحمل نیست.
۵۰ درصد سرمایه‌گذاری فیلم «بام بالا» توسط خود فارابی انجام گرفته است. من با مسئولان فارابی حتی نتوانسته‌ام یکبار تماس تلفنی داشته باشم که از این فیلم حمایت کنند. آنها، خودشان را کاملاً از این موضوع کنار کشیده‌اند. ما حتی می‌توانستیم در پلتفرم‌ها تبلیغات مناسبی داشته باشیم. پخش آنلاین در بهترین شرایطِ موفق، شاید بتواند یک سوم هزینه تولید فیلم سینمایی را پر کند.»
وی در پایان یادآور شد: «همه ما چه در آموزش و پروش و سینما باید هدفمان کمک کردن به شرایط موجود باشد. بچه دبستانی ما شرایط روحی خاص خودش را دارد. کودک فضای بین ۶ تا ۱۰ سال را دربرمی‌گیرد و این سن غذای روحی خاصی می‌خواهد. بچه‌ها حق دارند که در این شرایط، آنها را از نگاه بزرگان، و کارهایی مانند بهشت‌گردی مصون بداریم. اگر چنین طرحی مختص دبیرستان و دانشگاه باشد شاید موثر باشد اما مسئولان باهوش و مسئول با سیاستگذاری هوشمندانه یک آموزش و پرورش موثر و کارآمد باید بداند که در این شرایط روح لطیف بچه‌ها را تلطیف کند و با اوج خشونتی که در جامعه هست، فاصله دهد. سینمای کودک در این بین می‌تواند کمک شایانی به این امر کند.»